نخستین مدفوع کودک که با نام مکونیوم شناخته میشود، چیزی نیست که افراد علاقهای به تماشای آن داشته باشند.
نخستین مدفوع کودک یا مکونیوم، تیره بوده و ساختاری شبیه به قیر دارد. این مدفوع، حاوی مایع آمنیوتیک، سلولهای پوستی و کرک جنینی مربوط به دوران زندگی در رحم است. مکونیوم در سطح میکروسکوپی حاوی مادهی اولیه برای توسعهی سیستم ایمنی و میکروبیوم بدن است. اکنون پژوهشگران بر این باور هستند که اگر ترکیبی غنی و متعادل از مولکولها در این مدفوع یافت نشود، میتواند مانع از استعمار باکتریهای خوب در روده شده و انسان را در سالهای بعدی زندگی در معرض خطر آلرژیهایی مانند آسم یا اگزما قرار دهد. پژوهشگران ۱۰۰ نمونه از مکونیوم کودکان تازه متولد شده را در قالب پروژهای بزرگ بهنام CHILD Cohort Study بررسی کردهاند و به نتایج جالبی دست یافتهاند. آنها سپس این نمونهها را با نتایج آزمایشهای آلرژی نوزادان یک ساله مقایسه کردند. نتایج نشان داد نوزادانی که تا یکسالگی حساسیت آلرژیک پیدا کرده بودند، در نخستین مدفوع خود متابولیتهای متنوع کمتری داشتهاند.
شاریس پیترسن از دانشگاه بریتیش کلمبیا کانادا که روی نخستین میکروبیوم انسان مطالعه میکند، در خصوص آزمایش انجام شده میگوید:
ما متوجه شدیم که عمدتاً در تعداد اسیدهای آمینه، ویتامینها و ترکیبات گیاهی مختلف کاهش تنوع مشاهده شده است.
این دسته از مولکولها، میکروبوم در حال رشد را تغذیه میکنند. رشد میکروبیوم به محض تولد کودک و استعمار رودهها توسط میکروبها آغاز میشود. وجود میکروبها در رودهها به سیستم ایمنی این امکان را میدهد تا چگونگی برخورد با خطرات را یاد بگیرد.
شاریس پیترسن در این خصوص میگوید:
خود بدن به میکروبهای جدید اجازهی ورود و استعمار روده را میدهد و آنها نیز در عوض به سلولهای ایمنی بدن میآموزند که نسبت به سیگنالهای خوش خیم، واکنش بیش از حد نشان ندهند. ما بر این باور هستیم که متأسفانه در رودهی برخی از نوزادان به میزان کافی باکتری خوب وجود ندارد تا به سلولهای ایمنی نحوهی مقابله با خطر را آموزش دهند.
همانطوری که گفته شد، در این پژوهش نمونهی مدفوع اولیهی ۱۰۰ نوزاد بررسی شده است که این یک نمونهی کوچک بهشمار میرود و برای بررسی نتایج در بین گروههای متنوعتر، پژوهشهای بیشتری لازم است. اگر پژوهشگران درست گفته باشند، ما میتوانیم خطر توسعهی آلرژی در نوزادان را با بررسی نخستین مدفوع آنان تشخیص دهیم. وقتی که جنین فقط ۱۶ هفته دارد، مکونیوم شروع به شکلگیری میکند و این بدان معنی است که از آن زمان به بعد، هر مرحلهای از رشد و تکامل جنین، آرایش مکونیوم را تحت تأثیر قرار میدهد. به همین دلیل، پژوهشگران این مطالعه تصمیم گرفتند تا مقدار زیادی از دادهها را از والدین آینده جمعآوری کنند تا ببینند که چه عواملی میتوانند بر تنوع متابولیتها در نخستین مدفوع نوزاد تأثیر بگذارند.
این گروه پژوهشی، مواردی از قبیل مصرف آنتیبیوتیکها در دوران بارداری، سابقه خانوادگی آلرژی، نحوهی تولد کودک (طبیعی یا سزارین) و سابقهی استعمال دخانیات توسط مادر را در نظر گرفت؛ اما در نهایت هیچ یک از این عوامل نتوانستند نتایج بهدست آمده را توضیح دهند. اگر ما بالاخره بتوانیم آن دسته از متابولیتهایی که در نخستین مدفوع برخی از کودکان وجود ندارند را شناسایی کنیم، آنگاه میتوانیم برای پاسخ ایمنی سالم در کودکان تازه متولد شده یکسری مکملها را تهیه کنیم. برخی از پژوهشگران پیشنهاد کردهاند که بهمنظور پایدار کردن رودهی کودکانی که از طریق عمل سزارین متولد شدهاند، پیوند مدفوع انجام شود؛ اما این ایده کمی زیادهروی است.
شاریس پیترسن میگوید:
من میخواهم که مطالعات بیشتری انجام شوند تا بتوانم ببینم کدام متابولیتها برای پشتیبانی از سیستم ایمنی بدن و میکروبیوتای نوزاد مفید هستند. اگر این متابولیتها شناسایی شوند ما بالاخره میتوانیم آنها را در رژیم غذایی مادر در دوران بارداری جای دهیم یا اینکه مکملهایی را تولید کنیم که مادر بتواند آنها را مصرف کند. به عنوان کسی که خودش بهتازگی مادر شده، همواره در مورد نوع رژیم غذایی مادران در دوران بارداری مردد بودم و نمیخواستم در این مورد اصراری داشته باشم و نگرانی هم نداشتم؛ اما بسیاری از مادران باردار بیآنکه خبر داشته باشد، با رژیمهای غذایی خود میتوانند روی افزایش تعداد متابولیتهای موجود در مکونیم نوزاد تازه متولد شده اثر بگذارند.
در حال حاضر مطالعاتی در حال انجام هستند تا چگونگی تأثیر رژیم غذایی در این امر را بررسی کنند. شاریس پیترسن بر این باور است که به منظور بهبود سلامت رودهی کودک، مادران باید از مصرف آنتیبیوتیکهای غیرضروری خودداری کنند، اجازه دهند که فرزندانشان بیرون از خانه بازی کنند، از مواد ضدعفونی کننده کمتر استفاده کنند و تا جایی که امکان دارد فرزند خود را بهطور طبیعی به دنیا بیاورند و از شیر خود آن را تغذیه کنند.