یکی از عوارض کووید ۱۹ شدید که از ابتدای همه گیری نیز مورد توجه قرار گرفت، تأثیر این بیماری بر مغز بود.
هرچه که از زمان آغاز بیماری کووید ۱۹ می‌گذرد، کارشناسان به‌طور فزاینده‌ای تشخیص می‌دهند که ویروس SARS-CoV-2 نواحی فراتر از ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این ویروس می‌تواند به عنوان مثال کلیه‌ها، روده و رگ‌های خونی را آلوده کند. علاوه بر این، کووید ۱۹ می‌تواند باعث ایجاد طیفی از علائم عصبی و روانی شود.
یکی از علائم آشکار بیماری کووید ۱۹، از دست دادن چشایی یا بویایی است که نشان می‌دهد ویروس SARS-CoV-2 می‌تواند سیستم عصبی محیطی را آلوده کند؛ اما این ویروس می‌تواند بر سیستم عصبی مرکزی نیز تأثیر بگذارد و علائمی مانند سردرد، سرگیجه، گیجی و تشنج ایجاد کند.
اکنون، یک مطالعه بین‌المللی بزرگ به رهبری پژوهش‌گران دانشگاه توماس جفرسون در فیلادلفیا نشان می‌دهد که حدود ۱ درصد از بیمارانی که در اثر کووید ۱۹ شدید در بیمارستان بستری می‌شوند، دچار عوارض مغزی بالقوه کشنده می‌شوند. این عوارض شامل سکته مغزی، خونریزی و التهاب مغزی یا آنسفالیت است.
دکتر اسکات اچ. فارو، استاد رادیولوژی و نورولوژی در دانشگاه توماس جفرسون که این مطالعه را نیز رهبری کرد، می‌گوید:
درباره مشکلات کلی ریوی مرتبط با کووید ۱۹ مطالب زیادی نوشته شده است؛ اما ما اغلب در مورد سایر اندام‌هایی که می‌توانند تحت تأثیر قرار گیرند صحبت نمی‌کنیم. مطالعه ما نشان می‌دهد که عوارض سیستم عصبی مرکزی، عامل مهمی برای ایجاد عوارض جدی‌تر و مرگ و میر در مبتلایان هستند.
پژوهش‌گران نتایج منتشر نشده مطالعه خود را در نشست سالانه انجمن رادیولوژی آمریکای شمالی در شیکاگو ارائه کردند. این مطالعه هنوز مورد بررسی همتایان قرار نگرفته است و تنها خلاصه‌ای از نتایج موجود است.
این مطالعه‌ی گذشته‌نگر و مشاهده‌ای، شامل تقریباً ۴۰ هزار بیمار بود که در اثر کووید ۱۹ شدید در یکی از هفت بیمارستان دانشگاهی در ایالات متحده یا چهار بیمارستان در اروپای غربی بستری شدند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان ۶۶ سال بود و تعداد مردان دو برابر زنان بود. بسیاری از افراد از قبل بیماری‌هایی مانند بیماری قلبی، دیابت یا فشار خون بالا داشتند.
در میان افرادی که تحت آزمایش MRI یا سی‌تی اسکن مغزی قرار گرفته بودند، ۴۴۲ بیمار دارای عوارض مغزی ناشی از کووید ۱۹ بودند. این نشان می‌دهد که حدود ۱.۲ درصد از کل گروه بیماران کرونایی، در اثر بیماری شدید دچار عارضه مغزی شده‌اند.
شایع‌ترین عوارض عبارت بودند از:
- سکته مغزی ایسکمیک: ۶.۲ درصد
- خونریزی مغزی: ۳.۷۲ درصد
- آنسفالیت: ۰.۴۷ درصد
عوارض نادرتر شامل التهاب مغز و نخاع که آنسفالومیلیت منتشر حاد نامیده می‌شود و سندرم آنسفالوپاتی (شرایطی که علائمی شبیه به سکته مغزی ایجاد می‌کند) بود.
به‌طور کلی، به نظر می‌رسد که عوارض مغزی در بین بیماران در اروپا سه برابر بیشتر از بیماران در ایالات متحده شایع است.
این مطالعه نتوانست برای عواملی که باعث این تفاوت شده‌اند توضیحی ارائه دهد. با این حال، پزشکان می‌گویند میزان بروز سکته مغزی در بیماران آمریکایی مبتلا کووید ۱۹ بیشتر از بیماران اروپایی بوده است.
دکتر فارو می‌گوید:
یک ویژگی وجود دارد که احتمالاً یک عامل مؤثر بوده و می‌تواند این تفاوت را توضیح دهد. افزایش بیماری‌های همراه (قلبی، دیابت، و نارسایی مزمن کلیه) در جمعیت ایالات متحده در مقایسه با اروپا بیشتر است.
آیا عفونت مستقیماً علت این عوارض است؟
در حال حاضر، نقش مستقیم عفونت ویروسی سیستم عصبی مرکزی در عوارض عصبی نامشخص است. فعال شدن بیش از حد سیستم ایمنی، التهاب، کم آبی و سطوح پایین اکسیژن (پدیده‌ای که با نام هیپوکسی شناخته می‌شود) نیز احتمالاً از عوامل مهم هستند.
عوارض سیستم عصبی مرکزی ناشی از کووید ۱۹، چند عاملی است. یعنی یک عامل مستقیم وجود دارد و یک عامل غیرمستقیم. انتشار ویروس از ریه‌ها و مخاط بینی از جمله عوامل مستقیم ایجاد کننده این عوارض هستند و عوامل خود ایمنی و تغییرات فیزیولوژیکی (هیپوکسی، التهاب، کم آبی بدن) نیز از جمله عوامل غیرمستقیم دخیل در این موضوع هستند.
اثرات حاد کووید ۱۹ بر سیستم عصبی مرکزی، ممکن است منجر به طولانی شدن علائم عصبی و شناختی شود.
مطالعه‌ای که در ماه اکتبر منتشر شد نشان داد برخی از افرادی که از این عفونت بهبود می‌یابند، اختلالات شناختی، مانند مشکلات تمرکز و حافظه که اغلب مه مغزی نامیده می‌شود را برای چندین ماه تجربه می‌کنند. همچنین ممکن است کووید ۱۹ اثرات بلند مدتی بر سلامت روان داشته باشد.
مطالعه‌ای که در ماه مِی منتشر شد نشان داد که در طول ۶ ماه اول پس از بهبودی کووید ۱۹، حدود ۱۳ درصد از شرکت‌کنندگان اولین تشخیص بیماری عصبی یا روان‌پزشکی را دریافت کردند. شایع‌ترین تشخیص‌ها اختلالات اضطرابی، اختلالات خلقی، اختلالات سوء مصرف مواد و بی‌خوابی بود. تشخیص‌های عصبی نادر دیگر شامل سکته مغزی، زوال عقل و خونریزی مغزی بود.
مشخص نیست که آیا کووید ۱۹ مستقیماً مسئول این شرایط عصبی و روانی بوده است یا خیر.
پل هریسون، نویسنده ارشد این مطالعه و استاد روان‌پزشکی در دانشگاه آکسفورد، به همراه همکارانش در حال انجام یک مطالعه پیگیری هستند تا ببینند آیا اثرات عفونت کووید ۱۹ پس از دوره ۶ ماهه همچنان ادامه دارد یا خیر. او امیدوار است که نتایج این مطالعه اوایل سال آینده میلادی آماده شوند.
