بسیاری از ما از وسایل پلاستیک مانند بطری، ظروف پلاستیکی و… استفاده می‌کنیم که گویا حاوی موادی هستند که باعث چاقی می‌شوند.
یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که مواد شیمیایی موجود در وسایل پلاستیکی خانگی مانند بطری‌های نوشیدنی، ظروف ماست و کیسه فریزرها ممکن است به همه‌گیری جهانی چاقی کمک کنند. این مواد شیمیایی ممکن است با افزایش رشد سلول‌های چربی یا سلول‌های چربی، متابولیسم انسان را تغییر دهند.
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، تعداد افراد مبتلا به چاقی از سال ۱۹۷۵ به بعد، تقریباً سه برابر شده است.
سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که در سال ۲۰۱۶، بیش از ۱.۹ میلیارد بزرگسال دارای اضافه وزن بوده‌اند. از این افراد بیش از ۶۵۰ میلیون نفر چاقی داشتند.
داشتن اضافه وزن خطر ابتلا به دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی عروقی، فشار خون بالا، بیماری کبد چرب غیر مرتبط با الکل، سکته مغزی و انواع خاصی از سرطان را در فرد افزایش می‌دهد.
پژوهش نشان می‌دهد که عواملی مانند تغییرات ایجاد شده در رژیم غذایی، برای توضیح مقیاس همه‌گیری چاقی و سرعت گسترش آن در سراسر جهان کافی نیست.
یکی از مقصران احتمالی، اثر مواد شیمیایی مصنوعی در محیط «به نام مختل کننده غدد درون ریز است». این مواد بر سیستم غدد درون ریز که شامل هورمون‌هایی است که اشتها، متابولیسم، و وزن را تنظیم می‌کنند، تأثیر می‌گذارند.
شناخته شده‌ترین مختل‌کننده‌های غدد درون ریز، بیسفنول A و فتالات‌ها هستند که در برخی پلاستیک‌ها وجود دارند. این مواد شیمیایی بر رشد و باروری انسان تأثیر می‌گذارند و آزمایش‌های جدید که در محیط آزمایشگاهی انجام شده‌اند، نشان می‌دهند که ممکن است خطر چاقی را نیز افزایش دهند.
با این‌حال، پلاستیک حاوی هزاران ماده شیمیایی است. محصولات ساخته شده از پلاستیک شامل یک یا چند پلیمر هستند؛ اما تولیدکنندگان برای دستیابی به خواص مطلوب، پرکننده‌های شیمیایی و افزودنی‌ها را نیز اضافه می‌کنند.
یک مطالعه که در سال ۲۰۱۹ انجام شد، تخمین می‌زند که بسته‌بندی پلاستیکی مواد غذایی به تنهایی می‌تواند حاوی بیش از ۴۰۰۰ ماده شیمیایی شناخته شده باشد که همگی در پایگاه‌های اطلاعاتی شیمیایی ذکر شده‌اند.
مواد شیمیایی ناشناس
با این‌حال، زیست‌شناسان دانشگاه علم و صنعت نروژ در تروند‌هایم، مشکوک بودند که ممکن است بسیاری از مواد شیمیایی ناشناخته در محصولات پلاستیکی وجود داشته باشند که در پایگاه داده‌ها وجود ندارد.
آن‌ها از متانول برای استخراج مواد شیمیایی از ۳۴ محصول رایج، از جمله کیسه فریزر، ظرف ماست، بطری‌های نوشیدنی، سینی سبزیجات، پد تمیز کننده و درب فنجان قهوه، استفاده کردند. مهم‌تر از همه، آن‌ها از تکنیکی به نام «طیف سنجی جرمی غیر هدف با رزولوشن بالا» استفاده کردند که هم مواد شناخته شده و هم ناشناخته را در مواد پلاستیکی شناسایی می‌کند.
آن‌ها در مجموع ۵۵۳۰۰ ویژگی شیمیایی را شناسایی کردند و به‌طور آزمایشی ۶۲۹ ماده را شناسایی کردند که در حال حاضر در پایگاه‌های داده وجود دارند و ۱۱ عدد از آن‌ها متابولیسم را مختل می‌کنند.
در نهایت، آن‌ها عصاره هر یک از محصولات را روی نوعی از سلول‌های پیش ساز موش که می‌تواند به سلول‌های چربی تمایز یابد، آزمایش کردند. آن‌ها اثر عصاره‌ها را با یک ماده شیمیایی مرجع (یک داروی دیابت به نام روزیگلیتازون یا آواندیا که اثرات متابولیک شناخته شده‌ای دارد) مقایسه کردند.
مظنونین غیرمعمولی
دکتر یوهانس ولکر، نویسنده اول مطالعه که به بخش زیست‌شناسی دانشگاه وابسته است، می‌گوید:
احتمال زیادی وجود دارد که مواد شیمیایی معمولی مانند بیسفنول A، این اختلالات متابولیک را ایجاد نکنند. این بدان معناست که سایر مواد شیمیایی پلاستیکی غیر از آن‌هایی که قبلاً می‌شناسیم، می‌توانند به اضافه وزن و چاقی کمک کنند.
دانشمندان گزارش می‌دهند که کوکتل‌های شیمیایی از محصولات PVC و PUR، به احتمال زیاد باعث ایجاد سلول‌های چربی می‌شوند، در حالی که کوکتل‌های تولید شده از محصولات PET، HDPE و PLA غیر فعال بودند.
دانشمندان تأکید می‌کنند که بسته‌بندی مواد غذایی، تنها منبع بالقوه مواد شیمیایی مخل متابولیسم نیست.
این مواد ممکن است از طریق پوست به بدن راه پیدا کنند. به عنوان مثال، ممکن است سردوش پلاستیکی یا استنشاق گرد و غباری که در تماس با کفپوش پلاستیکی بوده است، باعث ورود این مواد به بدن شوند.
نویسندگان در مقاله خود می‌گویند:
با توجه به قدرت مخلوط‌های استخراج شده و با توجه به تماس نزدیک و مداوم ما با پلاستیک، نتایج ما از این ایده حمایت می‌کند که مواد شیمیایی پلاستیکی می‌توانند به ایجاد بستر چاقی و در نتیجه همه‌گیری چاقی کمک کنند.
با این‌حال، دانشمندان اذعان دارند که نتایج این پژوهش قطعی نیست؛ زیرا به جای حیوانات کامل، آزمایش‌ها در سلول‌هایی که در ظروف آزمایشگاهی رشد می‌کردند انجام شد.
دکتر مارتین واگنر، نویسنده ارشد این مقاله و دانشیار زیست‌شناسی دانشگاه گفت:
از منظر بهداشت عمومی، برای تعیین کمیت سهم مواد شیمیایی پلاستیکی در چاقی خیلی زود است. به این دلیل که کار ما در شرایط آزمایشگاهی انجام شده است و مواد شیمیایی عامل آن، ناشناخته هستند. بنابراین، ما نمی‌توانیم یک پیوند علی با آنچه در جمعیت‌های انسانی رخ می‌دهد ایجاد کنیم.
با این‌حال، وی خاطرنشان کرد که شواهد خوبی از مطالعات دیگر و اپیدمیولوژیک وجود دارد که نشان می‌دهند بیسفنول A با چاقی مرتبط است. او از تولید کنندگان خواست تا پلاستیک‌های خود را از نظر شیمیایی ساده‌تر و ایمن‌تر کنند.
انتقاد از مطالعه
پژوهش‌گران برای استخراج مواد شیمیایی از پلاستیک، از متانول استفاده کردند که ممکن است منعکس کننده آنچه که در شرایط روزمره رخ می‌دهد، نباشد.
کریس هویک، رئیس کمیته ایمنی محصول در فدراسیون پلاستیک بریتانیا، می‌گوید:
نویسندگان مطالعه به جای انتقال مواد، استخراج آن‌ها را مطالعه می‌کنند. نویسندگان در حال حذف موادی هستند که معمولاً در طول عمر ظرف پلاستیکی، در همان ظرف باقی می‌مانند. به عنوان مثال، محصولات PVC انعطاف پذیر معمولاً در طول عمر خود شکننده نمی‌شوند؛ زیرا عامل شیمیایی نرم کننده، در محصول باقی می‌ماند.
با این‌حال، پروفسور واگنر گفت که در یک مطالعه قبلی، تیم او در یک آزمایش استاندارد نشان داده که بسیاری از مواد شیمیایی موجود در محصولات پلاستیکی که با غذا یا آب در تماس هستند، به راحتی شسته و منتقل می‌شوند.
آن‌ها همچنین دریافتند که این انتقال‌ها در شرایط آزمایشگاهی باعث ایجاد سمیت و اثرات مختل کننده غدد درون ریز می‌شود. پروفسور واگنر می‌گوید که در مورد ترکیبات مختل‌کننده متابولیسم، هنوز این نوع آزمایش را انجام نداده‌اند و خیلی زود است که گفته شود این ترکیبات نیز شسته می‌شوند یا خیر.
نویسندگان در مقاله جدید خود اذعان می‌کنند که بسته‌بندی‌های پلاستیکی مواد غذایی یا محصولات مراقبت شخصی را تجزیه و تحلیل کرده‌اند.
آن‌ها می‌گویند:
از آن‌جایی که مهاجرت شیمیایی یک جاده یک طرفه نیست، ما نمی‌توانیم این احتمال که ترکیبات از محتویات پلاستیک به داخل بسته‌بندی مهاجرت کرده‌اند را رد کنیم.
انتقال مواد شیمیایی از ظرف به محتویات، یک چالش همیشگی در مطالعات است. در مواد غذایی با محتوای چربی بالا، مهاجرت مواد غذایی به پلاستیک از هر گونه مهاجرت از پلاستیک به غذا فراتر می‌رود. همچنین برخی از غذا‌ها اثرات ثابتی بر سیستم غدد درون ریز دارند.
