قهوه، یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌ها در ایران و جهان است و به‌طور میانگین مردم روزانه یک فنجان قهوه می‌نوشند.
بسیاری از ما روزانه یک یا دو لیوان قهوه می‌نوشیم و از آن لذت می‌بریم؛ اما پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند که اگر مصرف قهوه از مقداری مشخص فراتر رود، می‌تواند در طولانی مدت باعث کاهش حجم مغز شده و بیماری‌هایی همچون زوال عقل را به‌دنبال داشته باشد. در این پژوهش گسترده که توسط پروژه Biobank بریتانیا انجام شده است، ۱۷۷۰۲ نفر در گستره‌ی سنی ۳۷ تا ۷۳ ساله شرکت داشته‌اند. در این پروژه‌ی نسبتاً طولانی، اطلاعاتی در مورد معیارهای مختلف سلامتی و سبک زندگی از جمله مصرف قهوه، حجم مغز و بیماری‌ها و همچنین داده‌های اضافی مانند وضعیت اقتصادی-اجتماعی توسط دانشمندان به‌منظور بررسی دقیق و کامل، جمع‌آوری شده است.
خطرات نوشیدن مقدار زیادی قهوه در طول روز، به مرور زمان روی مغز اثر می‌گذارند و جهش پیدا می‌کنند. این مطالعه نشان داد احتمال ابتلا به زوال عقل در آن دسته از افرادی که به شکلی اعتیاد گونه روزانه ۶ فنجان یا بیشتر قهوه می‌نوشند ۵۳ درصد بیشتر از کسانی است که روزانه ۱ الی ۲ فنجان قهوه می‌نوشند.
کیتی فام، متخصص اپیدمیولوژی (همه‌گیر شناسی) از دانشگاه استرالیای جنوبی می‌گوید:
قهوه جزو محبوب‌ترین نوشیدنی‌ها در سراسر جهان است و میزان مصرف قهوه در جهان سالانه به بیش از ۹ میلیارد کیلوگرم می‌رسد؛ بنابراین لازم است که ما بررسی‌های دقیقی را در مورد اثرات این نوشیدنی روی سلامتی در کوتاه مدت و طولانی مدت انجام دهیم.
این مطالعه که توسط Biobank بریتانیا انجام گرفته، بزرگ‌ترین پژوهشی است که روی ارتباط میان مصرف قهوه و خطرات سلامتی نظیر کاهش حجم مغز، خطر زوال عقل و احتمال سکته انجام شده است. همچنین در جریان این مطالعه بزرگ‌ترین داده‌های تصویربرداری از حجم مغز و عوامل تأثیرگذار بر آن جمع‌آوری شده است.
ما می‌دانیم که قهوه به روش‌های مختلفی روی مغز ما تأثیر می‌گذارد. به‌عنوان مثال، نوشیدن قهوه ما را هوشیار نگه می‌دارد و خواب آلودگی را از بین می‌برد. اما وقتی صحبت از ارتباط میان مصرف قهوه و زوال عقل به میان می‌آید، متوجه می‌شویم که تمام پژوهش‌هایی که پیش‌تر در این زمینه انجام شده‌اند، ناقص هستند و اطلاعات دقیقی را در اختیار ما نمی‌گذارند. در پژوهش جدید انجام شده، عواملی نظیر جنسیت، سن، شاخص توده‌ی بدنی و بیماری‌های طولانی مدت نیز در نظر گرفته شدند و پژوهش‌گران پی بردند که میان مصرف بیش از حد قهوه و کاهش حجم کلی مغز در داوطلبان و همچنین امکان ابتلای آنان به زوال عقل، ارتباطاتی وجود دارد.
در این پژوهش، عواقب کوچک شدن مغز بررسی نشده است. اگرچه ماده‌ی خاکستری و ماده‌ی سفید مغز به کنترل حسی و حرکتی کمک می‌کنند؛ اما یافتن ارتباط میان کاهش حجم این مواد و عملکرد مغز، امری دشوار و پیچیده است. کاهش حجم مغز با افزایش سن امری عادی به‌شمار می‌رود؛ اما برخی مطالعات نشان می‌دهند که اگر این کاهش حجم مغز به‌صورت غیر طبیعی یا بیش از حد باشد، امکان ابتلا به زوال عقل وجود خواهد داشت.
کیتی فام در این خصوص می‌گوید:
پس از در نظر گرفتن تمام تغییرات احتمالی در طول سالیان، ما متوجه شدیم که مصرف بیش از حد قهوه به‌طور قابل توجهی با کاهش حجم مغز در ارتباط است. در واقع، نوشیدن ۶ فنجان یا بیشتر قهوه در طول روز، فرد را در معرض خطر ابتلا به زوال عقل قرار می‌دهد یا حتی ممکن است عواقب جدی‌تری مانند سکته‌ی مغزی را به‌دنبال داشته باشد.
چیزی که واضح نیست این است که چرا این اتفاق رخ می‌دهد. به‌نظر می‌رسد که در آینده باید پژوهش‌های بیشتری در خصوص چگونگی ارتباط مثبت یا منفی کافئین و قهوه با سلول‌های مغزی انجام شوند. این امکان وجود دارد که نحوه اتصال کافئین به گیرنده‌های آدنوزین در مغز یکی از راه‌های بروز این تغییرات در مغز باشد. هرچند ممکن است که قهوه به‌طور مستقیم باعث کاهش حجم مغز نشود؛ بلکه این کار را از طریق تأثیرگذاری بر سایر قسمت‌های بدن (مانند سیستم قلبی عروقی) انجام دهد.
الینا هایپونِن، اپیدمیولوژیست (همه‌گیر شناس) از دانشگاه استرالیای جنوبی می‌گوید:
استاندارد مصرف روزانه‌ی قهوه باید بین یک یا دو فنجان باشد. اگرچه واحدهای اندازه‌گیری متفاوت هستند؛ اما بهترین کار این است که روزانه یک فنجان قهوه مصرف کنید. اگر احساس کردید به‌نوعی به قهوه اعتیاد پیدا کرده‌اید و مصرف روزانه‌ی قهوه به ۶ فنجان یا بیشتر رسیده است، باید فوراً این عادت بسیار مخرب را ترک کنید.
آنچه که می‌توانیم از این پژوهش دریابیم این است که مصرف زیاد قهوه به بیماری‌های مغزی مانند زوال عقل و سکته مغزی منجر خواهد شد. ارتباط شناسایی شده میان مصرف زیاد قهوه و زوال عقل به حدی قوی است که ما باید آن را جدی گرفته و در سبک زندگی خود تغییراتی ایجاد کنیم و کم‌تر قهوه بنوشیم.
