کووید ۱۹ خفیف هم روی مغز اثر می‌گذارد

پژوهش‌های پیشین نشان داده‌اند که کووید ۱۹ روی مغز اثر می‌گذارد؛ اما هنوز مشخص نیست که این اثرات تا چه زمانی باقی می‌مانند.

بیش از ۱۸ ماه از شیوع بیماری همه‌گیر کووید ۱۹ می‌گذرد، در طول این زمان، پژوهش‌گران به‌طور پیوسته اطلاعات جدید و مهمی را در مورد اثرات کووید ۱۹ بر بدن و مغز جمع‌آوری کرده‌اند. این یافته‌ها نگرانی‌هایی را درباره تأثیرات طولانی مدت ویروس کرونا بر فرآیندهای بیولوژیکی مانند افزایش سن ایجاد می‌کند. با گذشت زمان، شواهد بیشتری نشان می دهند که کووید ۱۹ می‌تواند بدن و مغز را برای ماه‌ها پس از عفونت تحت تأثیر قرار دهد. به همین دلیل گروهی پژوهش در مورد چگونگی تأثیر بیماری بر روند طبیعی پیری علاقه‌مند شد.

در آگوست سال ۲۰۲۱، یک مطالعه مقدماتی اما گسترده در مورد تغییرات مغزی در افرادی که کووید ۱۹ را تجربه کرده بودند، توجه زیادی را در جامعه عصب‌شناسی به خود جلب کرد. در آن مطالعه، پژوهش‌گران بر پایگاه داده موجود به نام Biobank انگلستان تکیه کردند. این پایگاه، شامل داده‌های تصویربرداری مغز از بیش از ۴۵ هزار نفر در انگلستان از سال ۲۰۱۴ است. این بدان معناست که اساساً داده‌های اولیه و تصویربرداری مغزی همه‌ی این افراد پیش از دوران همه‌گیری در دسترس است.

تیم تحقیقاتی داده‌های تصویربرداری مغزی را تجزیه و تحلیل کردند و سپس افرادی را که تشخیص داده شده بود مبتلا به کووید ۱۹ هستند، برای اسکن مغزی مجدد بازگردانده‌اند. آن‌ها افرادی که کووید ۱۹ را تجربه کرده بودند، با شرکت کنندگانی که چنین شرایطی نداشتند، مقایسه کردند. آن‌ها گروه‌ها را بر اساس سن، جنس، تاریخ شروع آزمایش و محل مطالعه و همچنین عوامل خطر مشترک بیماری‌ها ، مانند متغیرهای سلامتی و وضعیت اقتصادی و اجتماعی مقایسه کردند.

این تیم تفاوت‌های قابل توجهی را در ماده خاکستری مغز بین افرادی که به کووید ۱۹ آلوده شده بودند و کسانی که این بیماری را نداشتند مشاهده کردند. به‌طور خاص، ضخامت بافت ماده خاکستری در مناطق مغزی معروف به لوب پیشانی و گیجگاهی در گروهی که به کووید ۱۹ مبتلا شده بودند کاهش یافته است و با الگوهای معمولی در گروهی که کووید ۱۹ را تجربه نکرده بودند تفاوت داشت.

به‌طور کلی، طبیعی است که با افزایش سن برخی تغییرات در حجم یا ضخامت ماده خاکستری مشاهده شود؛ اما این تغییرات در افرادی که به کووید ۱۹ آلوده شده بودند بیشتر از حد معمول بود. جالب این است که وقتی پژوهش‌گران افرادی را که بیماری شدید داشتند و نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشتند، از سایرین جدا کردند و نتایج اسکن مغزی آن‌ها مشابه کسانی بود که کووید ۱۹ خفیف‌تری را تجربه کرده بودند. یعنی افرادی که به کووید ۱۹ آلوده شده بودند، حتی در زمانی که بیماری به حدی شدید نبود که نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد، حجم مغز خود را از دست دادند.

سرانجام، پژوهش‌گران تغییرات عملکرد در وظایف شناختی را مورد بررسی قرار دادند و دریافتند کسانی که به کووید ۱۹ مبتلا شده‌اند، در پردازش اطلاعات کندتر از افراد سالم هستند.

تغییر در حجم مغز به چه معناست؟

در اوایل همه‌گیری، یکی از رایج‌ترین علائم افراد مبتلا به کووید ۱۹ از دست دادن حس چشایی و بویایی بود. به طرز شگفت‌انگیزی، پژوهش‌گران بریتانیایی دریافتند مناطقی از مغز که تحت تأثیر کووید ۱۹ قرار گرفته‌اند، همگی با پیاز بویایی مرتبط هستند. پیاز بویایی، ساختاری در نزدیکی جلوی مغز است که سیگنال‌های مربوط به بوها را از بینی به سایر مناطق مغز منتقل می‌کند. پیاز بویایی با نواحی لوب گیجگاهی ارتباط دارد. ما اغلب در مورد لوب گیجگاهی در زمینه پیری و بیماری آلزایمر صحبت می‌کنیم؛ زیرا جایی است که هیپوکامپ در آن قرار دارد. با توجه به دخالت در حافظه و فرآیندهای شناختی، هیپوکامپ احتمالاً نقش کلیدی در افزایش سن نیز دارد.

حس بویایی برای تحقیقات آلزایمر نیز مهم است؛ زیرا برخی از داده‌ها نشان داده‌اند کسانی که در معرض بیماری آلزایمر هستند، حس بویایی آن‌ها کاهش یافته است. در حالی که هنوز برای نتیجه‌گیری در مورد اثرات طولانی مدت این تغییرات مرتبط با کووید ۱۹ بسیار زود است، بررسی ارتباطات احتمالی بین تغییرات مغزی و حافظه مرتبط با کووید ۱۹ بسیار مورد توجه است؛ زیرا مناطقی از مغز درگیر می‌شود که در توسعه‌ی بیماری آلزایمر نقش دارند.

این یافته‌های جدید پرسش‌های مهم و در عین حال بی‌پاسخی را ایجاد کرده‌اند: این تغییرات مغزی پس از کووید ۱۹ در روند و سرعت پیری چه تأثیری دارد؟ آیا با گذشت زمان، مغز تا حدی از عفونت ویروسی بهبود می‌یابد؟ این‌ها زمینه‌های تحقیقاتی فعال و باز هستند که دانشمندان هم اکنون برخی از آن‌ها را در آزمایشگاه بررسی می‌کنند.

کار آزمایشگاهی نشان می‌دهد که با افزایش سن، مغز اطلاعات را به شکل متفاوتی درک و پردازش می‌کند. علاوه بر این، در طول زمان تغییراتی را در نحوه حرکت بدن افراد و نحوه یادگیری مهارت‌های حرکتی جدید مشاهده شده است. چندین دهه کار نشان داده است که افراد مسن زمان بیشتری برای پردازش و دست‌کاری اطلاعات نیاز دارند. با توجه به مهارت‌های حرکتی، می‌دانیم که افراد مسن هنوز یاد می‌گیرند؛ اما این کار را کندتر از جوانان انجام می‌دهند.

وقتی صحبت از ساختار مغز می‌شود، معمولاً در بزرگ‌سالان بالای ۶۵ سال شاهد کاهش اندازه مغز هستیم. این کاهش فقط در یک ناحیه نیست. تفاوت‌ها را می‌توان در بسیاری از مناطق مغز مشاهده کرد. همچنین به‌طور معمول، مایع مغزی نخاعی افزایش می‌یابد و به دلیل از بین رفتن بافت مغز، فضا را پر می‌کند. علاوه بر این، ماده سفید به‌عنوان عایق روی آکسون‌ها (رشته‌های بلندی که تکانه‌های الکتریکی را بین سلول‌های عصبی حمل می‌کنند) نیز در افراد مسن کم‌تر سالم است.

با افزایش امید به زندگی در دهه‌های گذشته، افراد بیشتری به سن بالاتری می‌رسند. در حالی‌که هدف این است که همه زندگی طولانی و سالمی داشته باشند، حتی در بهترین حالت که فرد بدون بیماری یا معلولیت پیر می‌شود، بزرگ‌سالی تغییراتی در نحوه تفکر و حرکت ما ایجاد می‌کند.

قرار دادن قطعات این پازل در کنار یکدیگر، به ما کمک می‌کند تا اسرار پیری را کشف کنیم تا بتوانیم به بهبود کیفیت زندگی و عملکرد افراد مسن کمک کنیم و اکنون، در زمینه کووید ۱۹ نیز به ما کمک می‌کند تا میزان بهبودی مغز پس از بیماری را درک کنیم.