همانند گذشته، جهش جدیدی از کروناویروس این‌بار به‌نام Mu (مو) در کشورهای زیادی دیده شده و توجه سازمان بهداشت جهانی را به‌خود جلب کرده است.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) به‌تازگی سویه جدیدی از کروناویروس را به لیست تحت نظارت خود اضافه کرده است. این سویه جدید از ویروس که با نام Mu شناخته می‌شود، در دسته‌ی سویه‌های VOI (سویه مورد توجه) قرار گرفته است. این یعنی سویه Mu دارای تفاوت‌های ژنتیکی با سایر سویه‌ها بوده و در حال حاضر در چندین کشور مختلف باعث بروز بیماری شده است؛ بنابراین ممکن است به‌زودی باعث تهدید بهداشت عمومی شود.
این امکان وجود دارد که تغییرات ژنتیکی ویروس آن را انتقال‌پذیرتر کرده باشند و احتمالاً ویروس بتواند بیماری شدیدتری را در افراد ایجاد کند و پاسخ ایمنی ایجاد شده در بدن افراد واکسینه شده را دور بزند یا حتی با دیگر سویه‌ها هم افزایی داشته باشد و به همراه آنان در بدن افراد عفونت ایجاد کند. این تغییرات ژنتیکی باعث شده‌اند که درمان خاصی برای بیماری ایجاد شده توسط این سویه وجود نداشته باشد و درمان‌های فعلی نیز اثر کمی روی آن دارند. همه‌ی این‌ها احتمالات هستند.
پس این را در نظر داشته باشید که هنوز هیچ چیزی در مورد ویژگی‌های این سویه از کروناویروس اثبات نشده است، به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی آن را در دسته‌ی سویه‌های VOI قرار داده است و هنوز آن را به‌عنوان سویه VOC (نگران کننده) معرفی نکرده است. هرگاه ثابت شود یک سویه از ویروس دارای ویژگی‌های بالا است، آن‌گاه سازمان بهداشت جهانی سویه را در دسته VOC قرار می‌دهد و این یعنی سویه خطرناک و مهم است. سازمان بهداشت جهانی از طریق ابزارهای مخصوصی که دارد، سویه Mu را در سراسر جهان از نزدیک نظارت می‌کند و رفتار آن را می‌سنجد و اگر لازم شود، آن را در دسته‌ی VOC قرار خواهد داد. البته امیدواریم که این اتفاق رخ ندهد.
در حال حاضر، ۴ سویه دیگر از کرونا ویروس در لیست VOI قرار دارند که عبارتند از: اِتا (η)، یوتا (ι)، کاپا (ϰ) و لامبدا (λ). هیچ یک از این سویه‌ها با عنوان VOC طبقه‌بندی نشده‌اند. ممکن است که سویه Mu نیز این چنین شود؛ اما باید منتظر داده‌های بیشتری باشیم که در آینده منتشر خواهند شد. آنچه که Mu را به یک سویه خطرناک و البته نگران کننده تبدیل می‌کند قدرت فرار ایمنی آن است. سازمان بهداشت جهانی می‌گوید سویه Mu مجموعه‌ای از جهش‌ها را در خود دارد و به خاطر وجود چنین ویژگی خاصی می‌تواند فرار ایمنی داشته باشد. به زبان ساده‌تر، سویه Mu می‌تواند محافظت ایجاد شده توسط واکسن‌ها را دور بزند و باعث بروز بیماری شدید در افراد شود.
سویه Mu در چه مناطقی پخش شده است؟
سویه Mu برای نخستین‌بار در ژانویه سال ۲۰۲۱ در کلمبیا دیده شد و سازمان بهداشت جهانی آن را با نام B1621 در لیست سویه‌های شناخته شده قرار داد. از آن زمان تا به امروز، این سویه در ۴۰ کشور جهان دیده شده است؛ اما آمارها می‌گویند که این سویه عامل ۰.۱ درصد از آلودگی‌های سراسر جهان است. سویه Mu در کلمبیا بیش از هر جای دیگری از جهان رایج بوده است. پژوهش‌گران هنگام مشاهده نمونه‌های کروناویروس که از نظر ژنتیکی توالی شده‌اند، متوجه شدند نمونه‌های ۳۹ درصد از افرادی که در کلمبیا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند از نوع Mu بوده است. با وجود این، در طول ۴ هفته‌ی گذشته هیچ مورد خاصی از ابتلا به سویه Mu در کلمبیا ثبت و گزارش نشده است.
در مقابل ۱۳ درصد از کل نمونه‌های بررسی شده در اکوادور، سویه Mu بوده‌اند و این سویه ۹ درصد از کل نمونه‌های توالی شده ۴ هفته گذشته را به خود اختصاص داده است. در طول ماه گذشته در کشور شیلی، ۴۰ درصد از نمونه‌های توالی شده سویه Mu بوده‌اند. این آمار نشان می‌دهد که سویه Mu دیگر به کلمبیا محدود نیست و به کشورهای همسایه در آمریکای جنوبی انتقال یافته است. در بریتانیا نیز ۴۵ مورد ابتلا به سویه Mu از نظر ژنتیکی شناسایی شده‌اند که به نظر می‌رسد از کشور دیگری به بریتانیا سفر کرده‌اند. از آن‌جایی که امکان تجزیه و تحلیل ژنتیکی تمام موارد ابتلا به کووید ۱۹ وجود ندارد؛ می‌توان نتیجه گرفت که آمار مبتلایان به سویه Mu در بریتانیا بسیار بیشتر از ۴۵ مورد است.
Mu چقدر خطرناک است؟
در این‌جا دو پرسش اصلی وجود دارد. نخست این‌که آیا سویه Mu در مقایسه با سویه‌هایی نظیر دلتا، انتقال پذیرتر است؟ دوم این‌که آیا این سویه از کروناویروس باعث بروز بیماری شدیدتری در افراد می‌شود یا خیر.
در سویه Mu جهشی به‌نام P681H وجود دارد که برای نخستین‌بار در سویه آلفا دیده شد و این جهش باعث انتقال پذیری بیشتر ویروس می‌شود. با این‌حال، مطالعه‌ی انجام شده روی این موضوع فعلا در حالت پیش‌چاپ منتشر شده است و این یعنی دانشمندان دیگر نیز باید این یافته‌ها را بررسی کنند. هنوز مطمئن نیستیم که جهش P681H روی رفتار ویروس تأثیر دارد یا خیر. همچنین سویه Mu دارای جهش‌هایی به نام‌های E484K و K417N نیز هست. این جهش‌ها به ویروس کمک می‌کنند تا بتواند آنتی‌بادی‌های تولید شده در بدن بر علیه ویروس را دور بزند و از آن‌ها فرار کند. شواهدی که در این خصوص وجود دارند دقیق هستند. تمام این‌ها یعنی Mu از نظر رفتاری به سویه بتا شباهت دارد؛ زیرا واکسن‌ها کارایی بسیار پایینی در برابر این سویه داشتند.
سویه Mu جهش‌های دیگری به نام‌های R346K و Y144T نیز دارد که در حال حاضر پیامدهای ناشی از این جهش‌ها ناشناخته باقی مانده‌اند و لازم است که پژوهش‌های دقیقی در این زمینه صورت بگیرد.
اما آیا واقعاً سویه Mu می‌تواند از ایمنی ایجاد شده در بدن توسط واکسن‌ها یا ابتلای قبلی به کووید ۱۹ فرار کند و باز هم باعث بروز بیماری در افراد شود؟ اطلاعاتی که در این خصوص در دسترس قرار گرفته‌اند بسیار محدود هستند؛ اما آزمایشگاهی در روم در یک مطالعه پژوهشی اطلاع داده است که در محیط آزمایشگاهی، واکسن فایزر در برابر این سویه از ویروس در مقایسه با سایر سویه‌ها اثربخشی کم‌تری داشته است. این آزمایشگاه اطلاع داده که واکسن فایزر با وجود اثربخشی کم‌تر در برابر سویه Mu، همچنان می‌تواند یک محافظت مناسب را ایجاد کند و حفاظت ایجاد شده در برابر این سویه همچنان قوی است. در واقع ما هنوز نمی‌دانیم که آیا جهش‌های ایجاد شده در سویه Mu باعث بیماری شدیدتری می‌شوند یا خیر.
با وجود تمام این دانسته‌های محدود، تا به امروز یک‌سری گزارشات جالب نیز در مورد سویه Mu منتشر شده‌اند. اواخر ماه جولای سال جاری میلادی، یک ایستگاه خبری در فلوریدا گزارش داد ۱۰ درصد از نمونه‌های توالی شده در دانشگاه میامی، سویه Mu بوده‌اند. در اوایل ماه اوت نیز خبرگزاری رویترز گزارش داد ۷ نفر از ساکنان یک خانه سالمندان در بلژیک که به‌طور کامل نیز واکسینه شده بودند در اثر شیوع سویه Mu جان خود را از دست دادند. به هر حال این‌ها فقط گزارش‌های محدودی از نحوه عملکرد ویروس هستند و یک دیدگاه کلی را به ما ارائه نمی‌دهند.
چه اتفاقی قرار است رخ دهد؟
از ماه ژوئن تا به امروز، Mu نخستین سویه از ویروس بوده که به فهرست VOI سازمان بهداشت جهانی اضافه شده است.
وقتی که یک سویه جدید به فهرست VOI اضافه می‌شود، سازمان بهداشت جهانی از ویژگی‌های سویه جدید تجزیه و تحلیل مقایسه‌ای انجام می‌دهد و آن را با دیگر سویه‌های مورد بررسی مقایسه می‌کند و به کشورهای عضو درخواست می‌دهد تا در مورد رفتار و اثرات این سویه جدید اطلاعات بیشتری را جمع‌آوری کرده و به این سازمان ارائه کنند. این کار هم اکنون در حال انجام بوده و بهداشت عمومی بریتانیا نیز آن را از نزدیک تحت نظر دارد.
قرار دادن سویه Mu در فهرست VOI، نشان دهنده نگرانی گسترده در مورد احتمال شیوع سویه جدید ویروس است که ممکن است در سطح جهان مشکل‌ساز شود. انتشار سریع و بی‌رحمانه سویه دلتا در کشورهای مختلف به‌خصوص میان افراد واکسینه نشده، نشان می‌دهد که سویه‌های ویروس چقدر سریع می‌توانند وضعیت همه‌گیری را تغییر دهند.
هرگاه ویروس خود را در بدن شخصی تکثیر می‌کند، احتمال جهش یافتن و ظهور سویه جدید وجود دارد. این یک بازی اعداد است. این یک فرآیند تصادفی مانند تاس انداختن است. هرچه بیشتر تاس بیاندازید، احتمالات نیز بیشتر می‌شوند. در مورد ویروس نیز قضیه همین است؛ هرچه تعداد افراد مبتلا به ویروس بالا برود، احتمال ظهور سویه جدید نیز افزایش خواهد یافت. تنها راه اصلی جلوگیری از ظهور سویه‌های جدید، واکسیناسیون جهانی است.
ظهور سویه Mu به ما نشان می‌دهد که واکسیناسیون جهانی تا چه اندازه اهمیت دارد. بسیاری از مردم (به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه) همچنان واکسینه نشده‌اند. باید هرچه سریع‌تر واکسن به این کشورها داده شود تا هم به مردمی که در آن جا زندگی می‌کنند کمک شود و هم از ظهور سویه‌های جدید جلوگیری شود. در غیر این صورت، به این زودی‌ها همه‌گیری از بین نخواهد رفت و ظهور هر سویه، پایان همه‌گیری را ماه‌ها به تعویق می‌اندازد.
