با خشکی چشم آشنا شوید

خشکی چشم زمانی رخ می دهد که اشک کافی برای تغذیه و مرطوب کردن چشم وجود ندارد. اشک برای حفظ سلامت سطح خارجی چشم و ایجاد دید واضح مورد نیاز است و مقدار آن باید کافی باشد.

خشکی چشم از مشکلات شایع دوران سالمندی است. با هر پلک زدن، اشک در سطح خارجی چشم یعنی قرنیه پخش می شود و ترکیبات خارجی زائد را از سطح چشم خارج کرده و آن را تمیز و نرم نگه می دارد. اشک اضافی در چشم وارد مجاری کوچکی می شود که در گوشه داخلی پلک قرار گرفته است و سپس به پشت بینی تخلیه می شود. خشکی چشم زمانی ایجاد می شود که تعادل بین تولید اشک و تخلیه آن بر هم می خورد.

عوامل موثر در ایجاد خشکی چشم

اشک ناکافی

اشک توسط غددی که در اطراف پلک ها قرار گرفته اند تولید می شود. تولید اشک با افزایش سن، بروز انواعی از بیماری ها یا در نتیجه عوارض جانبی برخی داروها کاهش می یابد. شرایط محیطی مانند آب و هوای خشک یا ورزش باد با افزایش تبخیر اشک از حجم آن می کاهند. زمانی که تولید اشک طبیعی کم می شود یا تبخیر آن سریعتر صورت می گیرد علائم خشکی چشم بروز می کند.

کاهش کیفیت اشک

اشک از سه لایه تشکیل شده است: چربی، آب و موکوس. هر بخشی از اشک برای محافظت و تغذیه سطح خارجی چشم مورد نیاز است. لایه چربی به پیشگیری از تبخیر آب کمک می کند. لایه موسینی (لایه پروتئینی) اشک را به طور یکنواخت در سطح چشم پخش می کند. اگر اشک به دلیل کمبود هریک از لایه های اشکی به سرعت تبخیر شود یا به طور یکنواخت در سطح قرنیه پخش نشود علائم خشکی چشم پدیدار می شود.

خشکی چشم به دلایل مختلفی بروز می کند:

سن: خشکی چشم بخشی از روند طبیعی افزایش سن است. اکثر افراد بالای 65 سال برخی از علائم این اختلال را تجربه می کنند.

جنسیت: زنان به دلیل تغییرات هورمونی در بارداری، مصرف قرص های ضدبارداری خوراکی و یائسگی بیشتر در معرض خشکی چشم قرار دارند.

داروها: برخی داروها مانند آنتی هیستامین، ضداحتقان ها، داروهای فشارخون و ضدافسردگی ها میزان ترشح اشک را کاهش می دهند.

بیماری ها: افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، دیابت و اختلالات تیروئید به احتمال زیاد علائم خشکی چشم را تجربه می کنند. علاوه بر این، بیماری های التهابی چشم مانند بلفاریت (التهاب پلک ها)، التهاب ملتحمه یا چرخش پلک به سمت داخل یا خارج چشم باعث خشکی چشم می شود.

شرایط محیطی: تماس با دود، ورزش باد و آب و هوای خشک باعث افزایش تبخیر اشک از سطح چشم می شوند. پلک زدن ناکافی مانند خیره شدن به صفحه کامپیوتر برای مدت طولانی نیز موجب خشکی چشم می شود.

سایر عوامل: استفاده طولانی مدت از لنزهای تماسی، جراحی های انکساری چشم مانند لازیک موجب کاهش ترشح اشک و بروز خشکی چشم می شوند.

تشخیص

خشکی چشم در معاینات کامل چشم قابل تشخیص است. تست های تشخیصی برای ارزیابی کیفیت و کمیت اشک چشم شامل موارد زیر است:

• شرح حال بیمار برای ارزیابی علائم بیماری، مصرف داروها، عوامل محیطی و بیماری های عمومی
• بررسی بخش خارجی چشم شامل ساختار پلک و وضعیت پلک زدن
• ارزیابی پلک و قرنیه با استفاده از نور و ذره بین
• ارزیابی کیفیت و کمیت اشک با استفاده از رنگ های مخصوص که برای مشاهده بهتر جریان اشک و تغییرات سطح خارجی چشم مورد استفاده قرار می گیرند.

درمان

درمان خشکی چشم برای حفظ یا بازسازی مقادیر کافی از اشک و کاهش خشکی و ناراحتی های ناشی از آن و حفظ سلامت چشم صورت می گیرد. خشکی چشم می تواند به بیماری مزمن بدل شود اما رعایت برخی نکات به پیشگیری از بروز یا پیشرفت بیماری کمک می کند:

اشک مصنوعی: نخستین روش درمانی برای کنترل و درمان علائم خشکی چشم خفیف است. اشک مصنوعی به دفعات و بر اساس نیاز بیمار قابل استفاده است. انواعی از محلول های اشک مصنوعی که فاقد ترکیبات نگهدارنده هستند از تحریک ثانویه چشم پیشگیری می کنند. افرادی که با این روش درمان نمی شوند باید مراحل بعدی درمان را طی کنند.

حفظ اشک طبیعی: حفظ اشک طبیعی به درمان خشکی چشم کمک می کند. این درمان با مسدود کردن مجاری اشکی که اشک از طریق آن ها تخلیه می شود صورت می گیرد. مجاری اشکی با شاخه های بسیار کوچک سیلیکونی یا ژل مانند مسدود می شوند که در صورت نیاز برداشته می شوند یا از طریق جراحی مجاری اشکی به صورت دائمی مسدود می شوند. در هریک از این روش ها هدف، حفظ اشک کافی و کاهش علائم مرتبط با خشکی چشم است.

افزایش تولید اشک: ممکن است پزشک قطره های چشمی تجویز کند که به افزایش تولید اشک کمک می کنند. مصرف مکمل های غذایی امگا-3 نیز به افزایش ترشح اشک کمک می کنند.

درمان بیماری های التهابی پلک و سطح چشم: کمپرس گرم و ماساژ پلک، شوینده های تخصصی پلک و مژه و برخی پمادهای چشمی برای درمان بیماری های التهابی بخش خارجی چشم مورد استفاده قرار می گیرند.

پد تخصصی آرگوسول: پاک کننده پلک و مژه با قابلیت کمپرس گرم و بدون نیاز به شستشو

پیشگیری

• در حین مطالعه یا نگاه کردن به صفحه کامپیوتر پلک زدن را فراموش نکنید.
• میزان رطوبت هوا در منزل و محل کار را افزایش دهید.
• خارج از منزل از عینک آفتابی استفاده کنید. انواع قاب دار تماس چشم با باد و نور خورشید را کاهش می دهند.
• مکمل های غذایی حاوی اسیدهای چرب ضروری به کاهش علائم خشکی چشم کمک می کنند.
• روزانه 10-8 لیوان آب بنوشید.
• از حضور در مکان هایی که آب و هوای خشک و کم رطوبت دارند مانند صحرا، هواپیما و یا مکان های مرتفع خودداری کنید.
• از محصولات تخصصی شستشوی پلک و مژه برای رفع آلودگی و التهاب چشم استفاده کنید. این محصولات حاوی شوینده بسیار ملایم و گلیسیرین هستند و به حفظ رطوبت چشم کمک می کنند.
• در صورت بروز التهاب و خشکی پلک، روزانه 4-3 بار با استفاده از پد چشمی کمپرس گرم انجام دهید.