چه عاملی قد یک شخص را تعیین می‌کند؟

داشتن قدی بلند، یکی از شاخصه‌های جذابیت به‌شمار می‌رود و به همین دلیل بسیاری از افراد روی این موضوع حساسیت دارند.

در سرتاسر جهان، افرادی با قد متفاوت زندگی می‌کنند و انسان‌ها قد یکسانی ندارند. پس چرا برخی از بزرگ‌سالان کوتاه قد هستند در حالی که برخی دیگر به اندازه‌ی بازیکن حرفه‌ای بسکتبال قد بلند هستند؟ پژوهش‌گرانی که به دنبال یافتن پاسخ این سوال هستند، دریافته‌اند که این موضوع تا حد زیادی به ژن وابسته است. پژوهش‌گران به دنبال عواملی هستند که می‌توان به کمک آن‌ها قد یک فرد را پیش‌بینی کرد؛ اما آن‌ها می‌گویند که ژنتیک، قدرت‌مندترینِ این عوامل است. به بیان دیگر، افرادی که پدر و مادر قد بلند دارند، به احتمال زیاد قد خودشان هم بلند خواهد بود. جدای از ژنتیک، یک‌سری عوامل دیگر هم در تعیین قد افراد دخیل هستند که یکی از آن‌ها تغذیه است. فرضیه‌ای وجود دارد که می‌گوید اگر افراد در دوران کودکی دچار سوء تغذیه باشند و نتوانند مواد غذایی لازم را دریافت کنند، به احتمال زیاد نمی‌توانند رشد کاملی داشته باشند.

این عامل مهم می‌تواند متوسط قد جمعیت کشورها را تحت تأثیر قرار دهد. در پژوهشی که سال ۲۰۱۶ توسط پژوهش‌گران کالج سلطنتی لندن انجام شد، تجزیه و تحلیل‌ها نشان دادند که بلندترین مردان جهان از هلند و بلندترین زنان جهان از کشور لتونی هستند. اما طبق گفته‌های مؤسسه‌ی NCD-RisC، این رتبه‌بندی‌ها همواره به این شکل نبوده و هر چند دهه یک‌بار، دچار تغییراتی می‌شود. سال ۱۹۸۵، کشور کره‌ جنوبی در جدول متوسط قد افراد جامعه در رتبه‌ی ۱۳۳ قرار داشت؛ اما در سال ۲۰۱۹ به جایگاه ۶۰ جدول صعود کرد. بسیاری از دانشمندان بر این باور هستند که به دنبال توسعه و رشد سریع کره‌ جنوبی در زمینه‌های مختلف، رژیم غذایی مردم نیز دستخوش تغییراتی شده و سالم‌تر شده است و به همین دلیل روی رشد افراد تأثیرگذار بوده است.

پروفسور استیون سو، استاد ریاضیات محاسباتی، علوم و مهندسی در دانشگاه ایالتی میشیگان که روی پیش‌بینی قد افراد مشغول پژوهش است، می‌گوید:

بسیاری درک کرده و به این باور رسیده‌اند که افزایش متوسط قد جمعیت دو کشور چین و کره جنوبی در دو نسل گذشته، ناشی از بهبود تغذیه بوده است. این کشورها در دهه‌های اخیر رشد و توسعه یافته‌اند و به دنبال بهبود رژیم غذایی، میزان مصرف کلسیم، پروتئین و همچنین کالری دریافتی نیز بالاتر رفته است.

اما در جدول رتبه‌بندی متوسط قد جمعیت کشورها، شاهد سقوط برخی کشورهای توسعه یافته به جایگاه‌های پایین‌تر بوده‌ایم. به‌عنوان مثال، ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۸۵ جایگاه ۳۸ جدول را به خود اختصاص داده بود؛ اما در سال ۲۰۱۹ به جایگاه ۵۸ سقوط کرده است. پروفسور سو بر این باور است که این سقوط دلایل مختلفی دارد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به مهاجرینی که از دیگر کشورها به آمریکا آمده‌اند اشاره کرد. از طرف دیگر رژیم غذایی مردم‌ آمریکا نیز دچار تغییراتی شده است و این روزها بسیاری از مردم فست فود مصرف می‌کنند.

پروفسور سو در این خصوص می‌گوید:

جدای از بحث مهاجرین، بسیاری از متخصصان بر این باور هستند که کیفیت رژیم غذایی آمریکایی‌ها در دهه‌های اخیر افت کرده و بسیاری از مردم به مصرف فست فود و نوشیدنی‌های شیرین روی آورده‌اند.

به باور پروفسور سو، ممکن است ما تصور اشتباهی داشته باشیم و مردم آمریکا کوتاه‌تر نشده باشند؛ بلکه این مردم سایر کشورها هستند که رشد قد سریع‌تری دارند و به رتبه‌های بالاتر می‌رسند. در واقع قد آمریکایی‌ها در مقایسه با دیگر کشورها آهسته‌تر رشد می‌کند. تغذیه نامناسب تنها عامل محیطی نیست که می‌تواند بر قد و قامت فرد تأثیر بگذارد. بیماری‌های جدی و خطرناک، به‌خصوص اگر در دوران کودکی بروز کنند نیز می‌توانند روی رشد فرد تأثیر منفی بگذارند. از جمله‌ی این بیماری‌ها می‌توان به بیماری سلیاک، بیماری‌های استخوانی (مانند راشیتیسم و پوکی استخوان نوجوانان) و کم خونی اشاره کرد. اگرچه یک رژیم غذایی ناسالم و بیماری جدی  در دوران کودکی می‌توانند روی رشد تأثیر منفی بگذارند؛ اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کدگذاری ژنتیکی همچنان مؤثرترین عامل است.

پروفسور سو در مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۸ منتشر شد، اهمیت ژن‌ها را در تعیین قد افراد نشان داد. او به همراه همکارانش از الگوریتم‌های یادگیری ماشین و رایانه برای تجزیه و تحلیل نزدیک به نیم میلیون ژنوم از افراد ساکن در انگلستان استفاده کرد. پس از رمزگشایی از اعداد، این تیم توانست دقیقاً قد و تراکم استخوان فرد را فقط از طریق ژن‌های وی پیش‌بینی کند.

علاوه بر این، جهش‌های ژنتیکی و عدم تعادل هورمونی نیز با کوتاهی قد، از جمله کوتولگی (یک بیماری که در آن قد فرد ۱۴۷ سانتی‌متر یا کم‌تر است) ارتباط دارد. کوتولگی را می‌توان به دو زیر گروه تقسیم کرد. اول، گونه‌ای وجود دارد که به‌عنوان «کوتولگی نامتناسب» شناخته می‌شود. این زمانی است که برخی از قسمت‌های بدن کوچک هستند؛ اما برخی دیگر اندازه متوسط یا بالاتر از حد متوسط دارند. گونه‌ی دیگر «کوتولگی متناسب» است که در آن تمام اعضای بدن به‌طور نسبی کوچک‌تر از حد متوسط هستند. هر دو نوع کوتولگی ژنتیکی هستند و حدود ۲۰۰ تغییر ژنتیکی وجود دارد که در نهایت می‌توانند باعث ایجاد این دو شکل شوند. برخی از این ژن‌ها از نظر ژنتیکی غالب هستند؛ به این معنی که فرد باید ژن‌ها را فقط از یک والد به ارث ببرد. در حالی که برخی دیگر از نظر ژنتیکی مغلوب هستند؛ به این معنی که فرد نیاز دارد ژن‌ها را از هر دو والدین به ارث ببرد.

در آن سوی ماجرا، افراد می‌توانند در اثر جهش‌های ژنتیکی غول پیکر شوند. رابرت ودلو، بلند قدترین فرد ثبت شده در تاریخ (دارای قد ۲۷۲ سانتی‌متر در حالت ایستاده) را در نظر بگیرید. رشد بیش از حد مانند این فرد که غول پیکر نامیده می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای از سرطان باشد. به‌عنوان مثال، کودکانی که در غده‌ی هیپوفیز خود تومور دارند، می‌توانند بیش از حد هورمون رشد تولید کنند. در نهایت، پروفسور سو بر این باور است که جدای از شرایط پزشکی خاص، این ژنتیک است که تعیین می‌کند قد افراد بلند یا کوتاه باشد.