مصرف مداوم ماهی ممکن است از سلامت مغز محافظت کند

مصرف ماهی باید همواره جزو عادات غذایی ما باشد؛ زیرا مزایای بسیاری به همراه داشته و احتمالاً می‌تواند از سلامت مغز ما محافظت کند.

بیماری عروق مغزی یا بیماری عروقی مغز به شرایط متعددی مانند سکته مغزی و ناهنجاری عروقی اطلاق می‌شود که بر عروق خونی و گردش خون در مغز تأثیر می‌گذارد.

بیماری عروق مغزی دومین عامل مرگ و میر در جهان است. همچنین پنجمین علت مرگ و میر در ایالات متحده است و مسئول ۳۷.۶ مرگ در هر ۱۰۰ هزار نفر در ایالات متحده در سال ۲۰۱۷ بوده است.

این بیماری‌ها علاوه بر ایجاد ناتوانی جسمی، می‌توانند منجر به ایجاد و پیشرفت اختلالات شناختی و زوال عقل شوند.

علاوه بر این، متخصصان سلامت، آسیب عروق مغزی تحت بالینی را (یعنی ناهنجاری‌های مغزی مشاهده شده در مراحل اولیه بیماری عروق مغزی، قبل از آشکار شدن علائم آن) با افزایش خطر زوال عقل مرتبط می‌دانند.

اصلاح سبک زندگی سالم، ایجاد تغییرات در رژیم غذایی، افزایش سطح فعالیت بدنی و ترک سیگار، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری عروق مغزی را کاهش دهد.

به عنوان مثال، بین مصرف بیشتر ماهی و خطر کم‌تر سکته مغزی رابطه وجود دارد. ماهی منبع عالی اسید‌های چرب غیر اشباع امگا ۳ است که ممکن است به واسطه آن‌ها باعث سلامت مغز شود.

با این‌حال، شواهدی مبنی بر این‌که مصرف ماهی، آسیب عروقی مغز را قبل از شروع بیماری عروق مغزی کاهش می‌دهد، کم و بیش در دسترس هستند.

یک مطالعه مقطعی به تازگی ارتباط بین مصرف ماهی و آسیب عروقی مغز را در افراد مسن سالم قبل از شروع بیماری عروق مغزی بررسی کرد.

این مطالعه ارتباط بین خوردن ماهی به میزان دو یا چند بار در هفته و سطوح پایین‌تر ناهنجاری‌های مغزی مرتبط با آسیب عروقی مغز، به‌ویژه در افراد زیر ۷۵ سال را مورد بررسی قرار می‌دهد.

دکتر سیسیلیا سمیری، نویسنده ارشد این مطالعه و محقق ارشد دانشگاه بوردو در فرانسه، می‌گوید:

نتایج ما هیجان‌انگیز است؛ زیرا نشان می‌دهد چیزی به سادگی خوردن دو یا چند وعده ماهی در هفته با ضایعات مغزی کم‌تر و سایر نشانگر‌های آسیب عروقی مغز، مدت‌ها قبل از ظاهر شدن علائم آشکار زوال عقل مرتبط است. با این حال، خوردن این مقدار ماهی اثر محافظتی در افراد ۷۵ سال و بالاتر نداشت.

ارزیابی سلامت عروق مغزی

مطالعه حاضر، داده‌های جمع‌آوری‌شده بین مارس ۱۹۹۹ و مارس ۲۰۰۱ را به عنوان بخشی از مطالعه مورد تجزیه و تحلیل قرار داد که هدف آن درک رابطه بین بیماری‌های عروق مغزی و زوال عقل در افراد ۷۵ سال و بالاتر است.

این تحلیل شامل ۱۶۲۳ نفر با میانگین سنی ۷۲.۳ سال و ساکن دیژون فرانسه بود. افراد در صورت تشخیص زوال عقل، سابقه سکته مغزی یا بستری شدن در بیمارستان به دلیل بیماری‌های قلبی عروقی، از مطالعه حذف شدند.

محققان میزان آسیب تحت بالینی عروق مغزی را با استفاده از اسکن MRI مغز ارزیابی کردند. آن‌ها اسکن‌های MRI را برای وجود سه نشانگر مرتبط با آسیب عروق مغزی تحت بالینی تجزیه و تحلیل کردند. این نشانگرها عبارتند از:

• ناهنجاری‌های ماده سفید
• انفارکتوس
• بزرگ شدن فضا‌های اطراف عروقی

ماده سفید متشکل از رشته‌های عصبی یا آکسون‌هایی است که پیام‌ها را بین نواحی مغز منتقل می‌کند. بیماری عروق مغزی می‌تواند منجر به انحطاط فیبر عصبی و آسیب به غلاف میلین شود که رشته‌های عصبی را احاطه کرده است. این منجر به ناهنجاری‌های ماده سفید می‌شود.

انفارکتوس‌ها مناطقی از بافت مرده هستند که در نتیجه خون‌رسانی ناکافی به وجود می‌آیند. این اغلب به دلیل لخته شدن خون در رگ خونی است.

فضا‌های دور عروقی فضا‌های پر از مایعی هستند که رگ‌های خونی را احاطه کرده‌اند. وقتی بزرگ می‌شوند، با بیماری عروق کوچک مغزی همراه خواهند بود.

هر یک از این نشانگر‌ها میزان زوال شناختی مربوط به بیماری عروق مغزی را پیش‌بینی می‌کند. با این‌حال، مطالعات قبلی نشان داده‌اند که یک معیار منفرد به‌دست ‌آمده از ترکیب چندین نشانگر بیماری عروق مغزی، می‌تواند نسبت به هر نشانگر منفرد، پیش‌بینی‌کننده بهتری برای زوال شناختی باشد.

بیماری عروق مغزی تحت بالینی و مصرف ماهی

در ابتدا، محققان میزان مصرف هفتگی مواد غذایی مختلف، از جمله گوشت، ماهی، میوه‌ها و سبزیجات، حبوبات و غلات را در شرکت کنندگان با کمک یک پرسشنامه مختصر ارزیابی کردند.

آن‌ها رابطه بین بار بیماری عروق مغزی جهانی و دفعات مصرف ماهی را ارزیابی کردند. آن‌ها به ارتباط بین دفعات بیشتر مصرف ماهی و کاهش سطح نشانگر بیماری عروق مغزی اشاره کردند.

شرکت‌کنندگانی که دو بار یا بیشتر در هفته ماهی مصرف می‌کردند، نسبت به افرادی که کم‌تر ماهی مصرف می‌کردند، سطوح ترکیبی نشانگر‌های بیماری عروق مغزی کم‌تری داشتند.

علاوه بر این، قدرت ارتباط بین سطوح نشانگر بیماری عروق مغزی پایین‌تر و دفعات مصرف ماهی تحت تأثیر سن قرار گرفت. این ارتباط در شرکت‌کنندگان جوان ۶۵ تا ۶۹ سال قوی‌ترین بود؛ اما در افراد بالای ۷۵ سال از نظر آماری معنی‌دار نبود.

محققان پس از تنظیم متغیر‌های متعدد مانند سن، جنس، سطح فعالیت بدنی، سطح تحصیلات، حجم مغز و میزان مصرف مواد غذایی، نتایج مشابهی را مشاهده کردند.

کارشناسان بهداشت، فشار خون بالا را با افزایش خطر بیماری عروق مغزی مرتبط می‌دانند. نویسندگان مطالعه حاضر، صرف نظر از سن شرکت‌کنندگان، ارتباط مشابهی بین سطوح نشانگر بیماری عروق مغزی و فشار خون بالا مشاهده کردند.

برای ارائه نتایج دقیق‌تر، محققان تأثیر فشار خون بالا بر نشانگر‌های بیماری عروق مغزی را با فراوانی مصرف ماهی مقایسه کردند.

در شرکت‌کنندگان ۶۵ تا ۶۹ ساله، مصرف ماهی دو بار در هفته تأثیری مشابه فشار خون بالا بر سطوح نشانگر بیماری عروق مغزی داشت؛ اما در جهت مخالف.

علاوه بر این، میزان تأثیر مصرف ماهی (چهار بار یا بیشتر در هفته) بر سطح نشانگر‌های آسیب عروقی مغز دو برابر فشار خون بالا بود.

دکتر ژیرکی ویرتانن، دانشیار دانشگاه شرق فنلاند که در این مطالعه شرکت نداشت، می‌گوید:

این یک مطالعه جالب و بالقوه مهم است؛ زیرا نشان داد که مصرف ماهی می‌تواند برای مغز مفید باشد و حتی قبل از ظاهر شدن علائم یا علائم آشکار می‌توان فواید آن را تشخیص داد.

میزان این ارتباط نیز بسیار قابل توجه بود؛ زیرا تقریباً مشابه فشار خون بالا (یک عامل خطر اصلی برای بیماری عروق مغزی) بود؛ اما در جهت مخالف بود.

وی در ادامه گفت:

یک یافته جالباین بود که ارتباط سودمند عمدتاً در میان شرکت‌کنندگان جوان مشاهده شد. این ممکن است به این معنی باشد که برای دریافت فواید مصرف ماهی بر سلامت مغز، باید در سنین پایین‌تر به‌طور منظم ماهی مصرف کرد.

نقاط قوت و محدودیت‌ها

نقاط قوت این مطالعه شامل استفاده از اسکن‌های MRI با وضوح بالا برای ارزیابی سه نشانگر مختلف و به دست آوردن اندازه‌گیری جامع‌تر از سلامت کلی عروق مغز است.

محققان همچنین پس از کنترل متغیر‌های متعدد، مانند انتخاب سبک زندگی، سطح تحصیلات، سن و موارد دیگر، داده‌ها را تجزیه و تحلیل کردند که می‌توانست بر تحلیل تأثیر بگذارد.

با این‌حال، چند محدودیت برای مطالعه وجود داشت. دکتر ویرتانن خاطرنشان کرد که محدودیت اصلی این مطالعه این است که یک مطالعه مشاهده‌ای مقطعی است؛ بنابراین نمی‌تواند علیت بین مصرف ماهی و سلامت مغز را به‌طور دقیق بیان کند؛ یعنی نمی‌تواند دقیقاق بگوید که مصرف بیشتر ماهی منجر به سلامت مغز می‌شود.

با این‌حال، در تحقیقات مربوط به تغذیه، مطالعات مشاهده‌ای خوبی انجام شده و می‌تواند شواهد خوبی برای رابطه رژیم غذایی و بیماری ارائه دهد.

نویسندگان همچنین خاطرنشان کردند که آن‌ها پرسشنامه بسامد غذا را تنها یک بار در طول مطالعه اجرا کردند و این نظرسنجی ممکن است نشان ‌دهنده الگو‌های رژیم غذایی طولانی مدت نباشد.

ماگدا گامبا، متخصص تغذیه و محقق دکترا در دانشکده پزشکی دانشگاه برن در سوئیس که در این مطالعه شرکت نداشت، گفت:

این یک مطالعه مشاهده‌ای است که مصرف ماهی را تنها در یک نقطه از زمان با شاخص‌های تصویری بار بیماری‌های قلبی عروقی مرتبط می‌کند. این بدان معناست که ما نمی‌توانیم هیچ نتیجه‌گیری مستقیمی در مورد ماهی به عنوان غذایی که از آسیب مغزی جلوگیری می‌کند، بگیریم.

مطالعات بیشتری برای تعیین این‌که آیا ماهی عامل تعیین‌کننده واقعی نتایج نشانگر‌های MRI مشاهده شده در این مطالعه است، باید انجام شوند.

دکتر گامبا بر این باور است که این مقاله به دانش ما در مورد رابطه موجود بین مصرف ماهی و سلامت مغز کمک می‌کند. به نظر می‌رسد افراد جوان‌تر سود بیشتری می‌برند؛ اما به طور کلی، یک رژیم غذایی سالم به عنوان بخشی از یک سبک زندگی سالم برای همه افراد توصیه می‌شود تا مغز را بدون توجه به سن، سالم و کارآمد نگه دارند.