فهرست...
راشیتیسم در کودکان وضعیتی است که بر رشد استخوان در کودکان تأثیر می‌گذارد، باعث درد استخوان، رشد ضعیف و استخوان‌های نرم و ضعیف می‌شود و می‌تواند منجر به بدشکلی استخوان شود.
بزرگسالان ممکن است شرایط مشابهی را تجربه کنند که به نام استئومالاسی یا استخوان‌های نرم (نرمی استخوان) شناخته می‌شود.
چه چیزی باعث راشیتیسم می‌شود؟
کمبود ویتامین D یا کلسیم شایع‌ترین علت راشیتیسم است. ویتامین D تا حد زیادی از قرار گرفتن پوست در معرض نور خورشید به دست می‌آید؛ اما در برخی غذا‌ها مانند ماهی‌های چرب و تخم مرغ نیز یافت می‌شود. ویتامین D برای تشکیل استخوان‌های قوی و سالم در کودکان ضروری است.
در موارد نادر، کودکان ممکن است با یک نوع ژنتیکی راشیتیسم متولد شوند. همچنین اگر شرایط دیگری بر نحوه جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی توسط بدن تأثیر بگذارد، می‌تواند باعث ایجاد راشیتیسم در کودکان شود.
چه کسی تحت تأثیر راشیتیسم قرار می‌گیرد؟
راشیتیسم در گذشته رایج بود؛ اما عمدتاً در اوایل قرن بیستم پس از غنی شدن غذا‌هایی مانند مارگارین و غلات با ویتامین D، در جهان غرب ناپدید شد.
با این‌حال، در سال‌های اخیر، در بریتانیا افزایش موارد راشیتیسم مشاهده شده است. تعداد موارد راشیتیسم هنوز نسبتاً کم است؛ اما مطالعات نشان داده‌اند که تعداد قابل توجهی از مردم در بریتانیا سطوح پایینی از ویتامین D در خون خود دارند.
هر کودکی که ویتامین D یا کلسیم کافی را از طریق رژیم غذایی یا نور خورشید دریافت نمی‌کند، ممکن است به راشیتیسم مبتلا شود؛ اما این عارضه در کودکانی که پوست تیره دارند شایع‌تر است، زیرا به نور خورشید بیشتری برای دریافت ویتامین D کافی نیاز دارند. همچنین کودکانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند یا دارو‌هایی مصرف می‌کنند که با ویتامین D تداخل دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به راشیتیسم قرار دارند.
درمان راشیتیسم در کودکان
برای اکثر کودکان، راشیتیسم را می‌توان با اطمینان از خوردن غذا‌های حاوی کلسیم و ویتامین D یا مصرف مکمل‌های ویتامین با موفقیت درمان کرد.
اگر کودک شما در جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی مشکل دارد، ممکن است به دوز مکمل بالاتر یا تزریق سالانه ویتامین D نیاز داشته باشد.
پیشگیری از راشیتیسم در کودکان
با خوردن یک رژیم غذایی حاوی ویتامین D و کلسیم، گذراندن مدتی در زیر نور خورشید و در صورت لزوم، مصرف مکمل‌های ویتامین D به راحتی می‌توان از راشیتیسم پیشگیری کرد.
چه زمانی باید به دنبال مشاوره پزشکی باشید؟
در صورت داشتن هر یک از علائم و نشانه‌های راشیتیسم، کودک خود را نزد پزشک عمومی ببرید.
پزشک عمومی یک معاینه فیزیکی برای بررسی مشکلات آشکار انجام خواهد داد. آن‌ها همچنین ممکن است در مورد سابقه پزشکی، رژیم غذایی، سابقه خانوادگی و هر دارویی که بیمار مصرف می‌کند، از شما سوالاتی بپرسند.
آزمایش خون معمولاً می‌تواند تشخیص راشیتیسم را تأیید کند، اگرچه ممکن است لازم باشد که کودک شما تصویربرداری اشعه ایکس یا اسکن تراکم استخوان (اسکن DEXA) را نیز انجام دهد. اسکن تراکم استخوان یک نوع اشعه ایکس است که محتوای کلسیم در استخوان‌ها را اندازه‌گیری می‌کند.
علائم راشیتیسم در کودکان
راشیتیسم باعث نرم و ضعیف شدن استخوان‌های کودک می‌شود و می‌تواند منجر به بدشکلی استخوان شود.
برخی علائم و نشانه‌های راشیتیسم عبارتند از:
- درد: استخوان‌های تحت تأثیر راشیتیسم می‌توانند دردناک باشند؛ بنابراین کودک ممکن است تمایلی به راه رفتن نداشته باشد یا به راحتی خسته شود. راه رفتن کودک ممکن است متفاوت به نظر برسد.
- بدشکلی‌های اسکلتی: ضخیم شدن مچ پا، مچ دست و زانو، پا‌های خمیده، استخوان‌های نرم جمجمه و به ندرت خم شدن ستون فقرات.
- مشکلات دندانی: از جمله ضعیف شدن مینای دندان، تأخیر در بیرون آمدن دندان و افزایش خطر پوسیدگی
- رشد و نمو ضعیف: اگر اسکلت به درستی رشد نکند توسعه پیدا نکند، کودک کوتاه‌تر از حد متوسط خواهد بود.
- استخوان‌های شکننده: در موارد شدید، استخوان‌ها ضعیف‌تر و مستعد شکستگی می‌شوند.
برخی از کودکان مبتلا به راشیتیسم نیز ممکن است سطوح پایینی از کلسیم در خون خود داشته باشند (هیپوکلسمی). این می‌تواند علائم راشیتیسم را بدتر کند و همچنین می‌تواند باعث گرفتگی عضلانی، انقباض، گزگز در دست‌ها و پا‌ها و گرفتگی عضلات شود.
بزرگسالان می‌توانند علائم مشابهی مانند درد استخوان، ضعف عضلانی و استخوان‌های شکننده را تجربه کنند که بیشتر مستعد شکستگی هستند. در بزرگسالان، این علائم به عنوان استئومالاسی شناخته می‌شود.
اگر کودک شما علائم راشیتیسم مانند درد استخوان، تأخیر در رشد، ضعف عضلانی یا مشکلات اسکلتی دارد، او را برای معاینه نزد پزشک ببرید.
دلایل ایجاد راشیتیسم در کودکان
راشیتیسم معمولاً به دلیل کمبود ویتامین D یا کلسیم رخ می‌دهد، اگرچه ممکن است به دلیل نقص ژنتیکی یا بیماری دیگری نیز ایجاد شود.
کمبود ویتامین D و کلسیم
شایع‌ترین علت راشیتیسم، کمبود ویتامین D یا کلسیم در رژیم غذایی کودک است. هر دو برای رشد استخوان‌های قوی و سالم کودکان ضروری هستند.
منابع ویتامین D عبارتند از:
- نور خورشید: پوست شما وقتی در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد ویتامین D تولید می‌کند و ما بیشتر ویتامین D خود را از این طریق دریافت می‌کنیم.
- غذا: ویتامین D در برخی غذا‌ها مانند ماهی‌های چرب، تخم مرغ و غلات صبحانه غنی شده نیز یافت می‌شود.
- مکمل‌های غذایی
کلسیم معمولاً در محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست و سبزیجات سبز رنگ مانند کلم بروکلی و کلم یافت می‌شود.
با گذشت زمان، کمبود ویتامین D یا کلسیم باعث راشیتیسم در کودکان و نرمی استخوان (استئومالاسی) در بزرگسالان می‌شود.
چه کسی در معرض خطر است؟
هر کودکی که ویتامین D یا کلسیم کافی دریافت نمی‌کند ممکن است به راشیتیسم مبتلا شود؛ اما گروه‌های خاصی از کودکان هستند که بیشتر در معرض خطر هستند.
به عنوان مثال، راشیتیسم در کودکان آسیایی، آفریقایی-کارائیب و خاورمیانه بیشتر شایع است؛ زیرا پوست آن‌ها تیره‌تر است و برای دریافت ویتامین D کافی به نور خورشید بیشتری نیاز دارد.
نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند نیز در معرض خطر ابتلا به راشیتیسم هستند؛ زیرا جنین در دوران بارداری ذخایر ویتامین D را در خود انبار می‌کند. نوزادانی که به‌طور انحصاری (به خصوص بیش از ۶ ماه) با شیر مادر تغذیه می‌شوند، ممکن است در معرض خطر کمبود ویتامین D باشند.
توصیه می‌شود که:
- بزرگسالان، از جمله زنان باردار و شیرده و کودکان بالای ۴ سال باید از یک مکمل روزانه حاوی ۱۰ میکروگرم ویتامین D حداقل از اول مهر تا اول بهار استفاده کنند.
- به نوزادان از بدو تولد تا یک سالگی، چه به‌طور انحصاری یا ۵۰-۵۰ با شیر مادر، باید مکمل روزانه حاوی ۸.۵ تا ۱۰ میکروگرم ویتامین D داده شود تا مطمئن شوید که به اندازه کافی ویتامین Dدریافت می‌کنند.
- نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، تا زمانی که کمتر از ۵۰۰ میلی‌لیتر شیر خشک در روز دریافت نکنند، نیازی به مکمل ویتامین D ندارند؛ زیرا شیر خشک با ویتامین D غنی شده است.
- به کودکان ۱ تا ۴ ساله باید روزانه یک مکمل حاوی ۱۰ میکروگرم ویتامین D داده شود.
نقص ژنتیکی
اشکال نادر راشیتیسم نیز می‌تواند در برخی از اختلالات ارثی (ژنتیکی) رخ دهد. به عنوان مثال، راشیتیسم هیپوفسفاتمیک یک اختلال ژنتیکی است که در آن کلیه‌ها و استخوان‌ها به‌طور غیر طبیعی با فسفات برخورد می‌کنند.
فسفات به کلسیم متصل می‌شود و استخوان‌ها و دندان‌ها را سخت می‌کند. این باعث می‌شود که فسفات بسیار کمی در خون و استخوان‌ها باقی بماند که منجر به استخوان‌های ضعیف و نرم می‌شود.
انواع دیگر راشیتیسم ژنتیکی بر پروتئین‌های خاصی در بدن که توسط ویتامین D استفاده می‌شوند تأثیر می‌گذارد.
شرایط زمینه‌ای
گاهی اوقات، راشیتیسم در کودکان مبتلا به اشکال نادر بیماری کلیوی، کبدی و روده ایجاد می‌شود. این مشکلات می‌توانند بر جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی تأثیر بگذارند.
درمان راشیتیسم در کودکان
از آن‌جایی که اکثر موارد راشیتیسم به دلیل کمبود ویتامین D و کلسیم ایجاد می‌شود، معمولاً با افزایش مصرف ویتامین D و کلسیم توسط کودک درمان می‌شود.
سطح ویتامین D و کلسیم را می‌توان با موارد زیر افزایش داد:
- مصرف بیشتر غذا‌های غنی از کلسیم و ویتامین D
- مصرف روزانه مکمل‌های کلسیم و ویتامین D
نور خورشید نیز به بدن ما کمک می‌کند تا ویتامین D بسازد؛ بنابراین ممکن است به شما توصیه شود که برای قرار گرفتن ایمن در معرض نور خورشید، مدت زمانی را که فرزندتان در بیرون از خانه می‌گذراند افزایش دهید.
پزشک عمومی، شما را در مورد میزان ویتامین D و کلسیم مورد نیاز فرزندتان راهنمایی خواهد کرد. تعیین مقدار مورد نیاز ویتامین D و کلسیم، به سن آن‌ها و علت راشیتیسم بستگی دارد. اگر کودک شما در جذب ویتامین‌ها مشکل دارد، ممکن است به دوز بالاتری نیاز داشته باشد.
درمان عوارض و شرایط مرتبط
هنگامی که راشیتیسم به عنوان عارضه یک بیماری پزشکی دیگر رخ می‌دهد، درمان بیماری زمینه‌ای اغلب باعث درمان راشیتیسم می‌شود.
اگر فرزند شما ناهنجاری استخوانی ناشی از راشیتیسم، مانند پا‌های خمیده یا انحنای ستون فقرات داشته باشد، پزشک ممکن است درمان را برای اصلاح آن پیشنهاد دهد. این درمان ممکن است شامل جراحی باشد.
راشیتیسم ژنتیکی
ترکیبی از مکمل‌های فسفات و نوع خاصی از ویتامین D برای درمان راشیتیسم هیپوفسفاتمیک مورد نیاز است. در راشیتیسم هیپوفسفاتمیک یک نقص ژنتیکی باعث ناهنجاری‌هایی در نحوه برخورد کلیه‌ها و استخوان‌ها با فسفات می‌شود.
کودکان مبتلا به انواع دیگر راشیتیسم ژنتیکی به مقادیر بسیار زیادی از نوع خاصی از درمان ویتامین D نیاز دارند.
عوارض جانبی مکمل
اگر مکمل‌های ویتامین D، کلسیم یا فسفات در دوز صحیح تجویز شوند، عوارض جانبی بسیار نادر خواهند بود. پزشک در مورد میزان مصرف مکمل، مدت زمان و نظارت بر درمان به شما توصیه‌هایی خواهد کرد.
اگر دوز ویتامین D یا کلسیم بیش از حد بالا باشد یا درمان برای مدت طولانی ادامه یابد یا به دقت کنترل نشود، می‌تواند سطح کلسیم در خون را افزایش دهد. این می‌تواند منجر به وضعیتی به نام هیپرکلسمی شود.
علائم هیپرکلسمی عبارتند از:
- دفع زیاد ادرار
- احساس تشنگی
- کاهش اشتها
- حالت تهوع، درد شکم، یبوست و استفراغ
- سرگیجه و سردرد
- درد استخوان
اگر شما یا فرزندتان هر یک از این علائم را دارید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از راشیتیسم در کودکان
چند کار وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از راشیتیسم انجام دهید.
مطمئن شوید که فرزند شما:
- رژیم غذایی سالم و متعادلی دارد.
- مدتی را بیرون از خانه زیر نور خورشید می‌گذراند.
- مکمل ویتامین D مصرف می‌کند.
نوزادان از بدو تولد تا یک سالگی به ۸.۵ تا ۱۰ میکروگرم ویتامین D در روز نیاز دارند، مگر این‌که روزانه ۵۰۰ میلی‌لیتر یا بیشتر شیر خشک مصرف کنند.
کودکان از سن یک سالگی و بزرگسالان به ۱۰ میکروگرم ویتامین D در روز نیاز دارند.
نور خورشید
نور خورشید منبع خوبی از ویتامین D است و ما بیشتر ویتامین D خود را از آن‌جا دریافت می‌کنیم. این ویتامین پس از قرار گرفتن در معرض نور خورشید در زیر پوست تشکیل می‌شود.
یک دوره کوتاه قرار گرفتن دست‌ها و صورت در معرض نور خورشید، زمانی که خورشید در قوی‌ترین حالت خود قرار دارد (بین ساعت ۱۱ صبح تا ۳ بعد از ظهر) از اواخر فروردین تا پایان شهریور برای اکثر افراد کافی است.
اگر از کرم ضد آفتاب استفاده کنید، ویتامین D از نور خورشید دریافت نمی‌کنید؛ اما باید قبل از شروع قرمزی یا سوختن پوست، از کرم ضد آفتاب با فاکتور محافظت از آفتاب (SPF) حداقل ۳۰ استفاده کنید. این به محافظت از پوست شما در برابر آسیب‌های خورشید کمک می‌کند.
برای کودکان مهم است که برای جلوگیری از راشیتیسم زمانی را زیر نور خورشید بگذرانند؛ اما در نظر داشته باشید که نوزادان و کودکان خردسال پوست بسیار حساسی دارند که به راحتی می‌سوزد. آن‌ها باید حداقل از کرم ضد آفتاب با فاکتور محافظت از آفتاب ۳۰ استفاده کنند و هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید پوشانده شوند.
در بسیاری از کشورها از اواخر مهر تا اوایل فروردین، پوست قادر به تولید ویتامین D کافی از خورشید نیست؛ زیرا نور خورشید به اندازه کافی قوی نیست. با این‌حال، در این دوره می‌توانید ویتامین D را از ذخایر بدن و از منابع غذایی دریافت کنید.
