آسم و هر آن‌چه که باید در مورد آن بدانید

آسم، یک بیماری شایع است که میلیون‌ها نفر در سرتاسر جهان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

آسم، یک بیماری التهابی مجاری تنفسی به سمت ریه‌ها است. این بیماری، نفس کشیدن را سخت می‌کند و انجام برخی فعالیت‌های فیزیکی را با چالش مواجه می‌کند یا انجام آن‌ها را به‌طور کلی غیرممکن می‌سازد. بنابر اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC)، چیزی در حدود ۲۵ میلیون آمریکایی به آسم مبتلا هستند. آسم، شایع‌ترین بیماری مزمن میان کودکان آمریکایی است؛ به‌طوری که از هر ۱۲ کودک متولد شده در آمریکا، یکی از آن‌ها به آسم مبتلا است.

برای درک بهتر آسم، باید شناخت دقیق‌تری از فرآیند نفس کشیدن داشته باشید و بدانید وقتی که عمل تنفس را انجام می‌دهید چه اتفاقی رخ می‌دهد. به‌طور معمول، با هر نفسی که شما می‌کشید، هوا از طریق بینی یا دهان وارد حلق شده و از آن‌جا به درون مجاری تنفسی می‌رود تا در نهایت به ریه‌ها می‌رسد. در ریه‌ها مسیرهای کوچکی برای عبور هوا وجود دارند که کار آن‌ها رساندن اکسیژن به جریان خون بدن است. علائم آسم زمانی اتفاق خود را نشان می‌دهند که پوشش مجاری تنفسی شما متورم شده و عضلات اطراف آن‌ها سفت شوند. وقتی که این اتفاق رخ می‌دهد، ماده‌ی مخاطی تولید شده توسط بدن، مجاری تنفسی را مسدود می‌کند و از میزان هوای قابل عبور می‌کاهد. این شرایط منجر به «حمله‌ی آسم» می‌شوند. وقتی حمله‌ی آسم رخ دهد، عضلات اطراف مجاری تنفسی سفت می‌شوند و فرد بیمار این سفت شدن را در قفسه‌ی سینه‌ی خود احساس می‌کند؛ در این زمان است که سرفه‌های شدید و دیگر نشانه‌ها نیز ظاهر می‌شوند.

آسم یک بیمای کهن است و در گذشته نیز نیاکان ما با این بیماری دست و پنجه نرم کرده‌اند. برای آن‌که ما بتوانیم درک بهتری از این بیماری داشته باشیم باید تمام جوانب آن، از جمله جنبه‌ی تاریخی را بررسی کنیم. پس با مجله‌ی دانستنی کیمازی همراه باشید تا به‌طور کامل با آسم آشنا شده و از نشانه‌ها و روش‌های درمان آن آگاه شوید.

تاریخچه

تکامل آسم به پیش از زمان تعریف آن به‌عنوان یک بیماری باز می‌گردد. آسم یک بیماری بسیار کهن است و پیش از آن‌که انسان بتواند آن را شناسایی کند، وجود داشته است. اولین اشاره به ناراحتی تنفسی و خس‌خس سینه (شنیده شدن صدایی شبیه به سوت کشیدن) سال ۲۶۰۰ پیش از میلاد مسیح در چین دیده شده است. اگرچه مکانیسم‌ها و مسیرهای عملکردی این بیماری شناخته شده نبودند؛ اما قرن‌ها از بخارات و عصاره‌های گیاهی برای کاهش علائم آسم استفاده می‌شده است. در پاپیروس گئورگ ابرز که در دوره‌ی معاصر در مصر کشف شد، بیش از ۷۰۰ روش درمانی برای ناراحتی‌های مرتبط با مجاری تنفسی پیشنهاد شده است. بعدها در سال ۱۷۹۲ پیش از میلاد، به دستور حمورابی، پادشاه بابل، قانون حمورابی نوشته شد. قانون حمورابی روی ستونی به ارتفاع ۲.۵ متر حک شده است و در آن اطلاعاتی در مورد گروهی از بابلی‌ها که دچار مشکلات تنفسی بوده‌اند آورده شده است.

بقراط، حکیم بزرگ یونانی، نخستین فردی بود که ضمن ارائه‌ی توضیحات مختلف برای توصیف بیماری، برای آن نام «آسم» را برگزید. آسم، کلمه‌ای یونانی و به معنای ناراحتی تنفسی و نفس‌نفس زدن است. بقراط وقوع این بیماری را با عوامل محیطی مرتبط دانست. در سال ۳۲۷ پیش از میلاد، زمانی که اسکندر بزرگ به هند حمله کرد، متوجه شد در این کشور از دود استرامونیوم (گیاهی با اثرات آنتی‌کولینرژیک) برای آرام‌سازی ریه‌ها استفاده می‌شود. در دوران اوج امپراتوری روم، پزشکان علائمی مانند عدم توانایی نفس کشیدن بدون ایجاد صدا و خس‌خس را با آسم مرتبط کردند؛ همچنین آن‌ها گفتند که این علائم با افزایش فعالیت‌های بدنی تشدید خواهند شد.

سال ۵۰ پس از میلاد، پلینی بزرگ، فیلسوف و طبیعی‌دان رومی، اعلام کرد که گرده‌ها یکی از عواملی هستند که تنگی نفس ایجاد می‌کنند. او برای تسکین این ناراحتی استفاده از عصاره‌ی افدرا به همراه شراب را توصیه کرد. در سال ۱۰۰ پس از میلاد، آریتئوس از کاپادوکیا که یک پزشک مشهور یونانی بود، علائم آسم را فهرست‌بندی کرد. این علائم شامل سرفه کردن، سختی در نفس کشیدن، احساس خستگی و سنگینی در قفسه‌ی سینه می‌شد. وی همچنین گفت که با بدتر شدن شرایط بیماری، ‌تعداد سرفه‌ها افزایش می‌یابد و شدیدتر می‌شوند. وی گفت در صورتی که آسم کشنده نباشد، بیماران مجبور هستند که تا آخر عمر زیر سایه‌ی این بیماری زندگی کنند. وی برای درمان آسم، استفاده از خون جغد به همراه شراب را پیشنهاد کرد.

سال ۱۲۹ پس از میلاد،‌ یک پزشک رومی به‌نام جالینوس بر اساس پژوهش‌هایی که روی آناتومی بدن انسان انجام داده بود، اعلام کرد از آن‌جایی که تنفس تابعی از انقباض عضلانی است، شاید بتوان نرخ تنفس را به‌طور دستی کنترل کرد. بین سال‌های ۲۰۰ تا ۵۰۰ پس از میلاد، پزشکان از روش درمانی پیشنهاد شده در تلمود یهودیان (تلمود نسخه کتبی جامع قانون شفاهی یهود و تفسیرهای بعدی درباره آن است) استفاده کردند. تلمود استفاده از ماده‌ای به نام «هیلتیث»‌ را پیشنهاد می‌کند. هیلتیث یا Hiltith‌، صمغی است که در تیره هویج یا چتریان یافت می‌شود. در سال ۱۲۰۰ میلادی، یکی دیگر از پژوهشگران یهودی به‌نام میمونیدس، بر اساس مشاهدات خود مصرف مایعات و سوپ مرغ، رعایت بهداشت فردی و همچنین تنظیم ساعت خواب را برای برای درمان آسم توصیه کرد.

در دوران قرون وسطی، در زمینه‌ی دانش آسم و درمان‌های آن به‌صورت گام‌به‌گام پیشرفت‌هایی حاصل شد. از حدود سال ۱۵۰۰ میلادی، اروپایی‌ها برای از بین بردن مخاط موجود در مجراهای تنفسی، استفاده از تنباکو را به‌عنوان یک ماده‌ی خلط‌آور آغاز کردند. در سال ۱۷۰۰ میلادی، یک پژوهش‌گر بلژیکی به‌نام ژان باپتیست ون هلمونت اعلام کرد که آسم، از لوله‌های ریه‌ها آغاز می‌شود. بعدها برناردینو راماتزینی، پزشک مشهور ایتالیایی نخستین فردی بود که رابطه‌ی آسم و گرد و غبار را کشف کرد؛ همچنین وی کاشف «آسم ناشی از ورزش» است.

آزتک‌ها که ساکنان آمریکای مرکزی بودند، از افدرا برای پاک‌سازی مخاط استفاده می‌کردند و در آمریکای جنوبی نیز اینکاها از یک برگ خشک مانند کوکائین برای درمان آسم استفاده می‌کردند. در حدود سال ۱۸۰۰ میلادی، چند پزشک برای درمان ناراحتی تنفسی استفاده از آرسنیک را توصیه کردند.

یک پزشک نام‌دار کانادایی به نام سِر ویلیام آسلر که از او به‌عنوان پدر علم پزشکی مدرن یاد می‌کنند در کتاب مشهور «The Principles and Practice of Medicine» می‌گوید که آسم، در واقع تورم غشای برونش (نایژه) همراه با اسپاسم لوله‌های برونش است و اغلب در کودکان با تب یونجه ارتباط نزدیکی داشته و می‌تواند به‌صورت ارثی نیز در اعضای یک خانواده منتقل شود. وی تحریک عصبی را دلیل حمله‌ی آسم دانست. پژوهش‌های بعدی او نشان دادند که آسم ممکن است یک اختلال روان‌تنی (سایکوسوماتیک) باشد. وی برای درمان آسم روش‌های درمانی خاصی را انتخاب کرد که درک بالای وی از سیستم عصبی محرک آسم را نشان می‌دادند.

در اوایل دهه‌ی ۱۹۰۰ میلادی پزشکان با آگونیست‌های انتخابی آدرنرژیک β₂ شروع به درمان آسم کردند. در سال ۱۹۰۵ آلکالوئیدهای بلادونا که از منابع گیاهی به‌دست می‌آمدند مورد استفاده قرار گرفتند. روش ایمنی‌درمانی آلرژی نیز در همان دوره برای درمان این بیماری معرفی شد. فرانسیس راکمن متوجه شد که آسم می‌تواند به دلایلی غیر آلرژیک نیز ایجاد شود؛ بنابراین وی در سال ۱۹۱۶ میلادی، محرک‌های آلرژیک و غیر آلرژیک آسم را مشخص کرد. در سال ۱۹۲۱، جان پرزنیتس آمریکایی و كارل فردريش كوستنر آلمانی، پادتن E و ارتباط آن را با واکنش‌های آلرژیک در بیماران مبتلا به آسم شناسایی کردند.

در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ میلادی، پزشکان تجویز شیاف و قرص آمینوفیلین و همچنین تزریق آدرنالین را برای بیماران مبتلا به آسم آغاز کردند. در همان دوره از آنتی کولینرژیک‌های استنشاقی به‌عنوان داروهای نجات‌بخش استفاده می‌شد و ترکیبات خوراکی نیز برای درمان طولانی مدت در دهه‌ی ۶۰ میان جامعه‌ی پزشکی محبوب شدند. اختراع دستگاه‌های پیک فلومتری (دستگاه اندازه‌گیر حداکثر حجم ریه) در اواخر دهه‌ی ۶۰ و اوایل دهه‌ی ۷۰ میلادی به درمان مؤثر آسم کمک شایانی کرد. در دهه‌ی ۷۰ میلادی، پژوهش‌های بالینی گسترده منجر به استفاده از کورتیکواستروئیدهای (کورتون) استنشاقی برای مدیریت مؤثر آسم شد. در دهه‌ی ۸۰ میلادی، درک پزشکان از آلرژن و همچنین آزاد شدن واسطه‌های شیمیایی در بدن که باعث انقباض و بازسازی مجاری هوایی می‌شوند، بیشتر شد و آن‌ها دید واضح‌تری نسبت به این قضیه پیدا کردند. در همان سال‌ها، برای درمان آسم گزینه‌های درمانی هدف‌مندی از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها، کرومون‌ها و درمان‌های ضد پادتن E ایجاد شدند.

پس از قرن‌ها کار و تلاش، با پیشرفت‌های مداومی که در علم بیوشیمی حاصل شده، گزینه‌های امیدوار کننده‌تری برای مدیریت و درمان آسم در حال توسعه است.

نشانه‌های آسم

رایج‌ترین نشانه‌ی آسم، خس‌خس سینه و شنیده شدن صدایی سوت مانند حین نفس کشیدن است. این بیماری نشانه‌های دیگری نیز دارد که عبارتند از:

• سرفه کردن (به‌خصوص شب‌ها، هنگام خندیدن یا انجام ورزش)
• احساس سفتی در سینه
• تنگی نفس
• سختی پیاده‌روی
• اضطراب یا وحشت
• خستگی

لازم به ذکر است علائمی که تجربه می‌کنید به نوع آسمی بستگی دارد که به آن مبتلا هستید. علائمی که در بالا گفته شد، میان بسیاری از بیماران رایج هستند؛ اما ممکن است شما به آسم مبتلا باشید و صرفاً برخی از آن‌ها را تجربه کنید. اگر فکر می‌کنید نشانه‌هایی از بیماری آسم دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم را انجام دهد. این‌ها نشانه‌های اولیه‌ی آسم هستند و نشانه‌های جدی‌تری مانند حمله‌ی آسم، سریعاً ظاهر نمی‌شوند.

انواع آسم

گونه‌های مختلفی از آسم وجود دارد؛ اما رایج‌ترین نوع آن «آسم برونشی»‌ یا «آسم برونش» است که نایژه‌های درون ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آسم کودکان و آسم بزرگ‌سالان نیز از دیگر انواع بیماری آسم هستند. نشانه‌های آسم بزرگ‌سالان تا حداقل سن ۲۰ سالگی ظاهر نمی‌شوند. در ادامه به بررسی دیگر انواع آسم می‌پردازیم.

آسم آلرژیک (آسم با منشأ خارجی)

آلرژن‌ها باعث ایجاد این نوع آسم می‌شوند. برخی عوامل بیرونی باعث تحریک آسم می‌شوند که عبارتند از:

• موی حیوانات خانگی مانند سگ و گربه
• غذا
• برخی قارچ‌ها یا کپک‌ها
• گرده‌ی گل‌ها و گیاهان
• ذرات گرد و غبار

آسم آلرژیک معمولاً فصلی است؛ زیرا اغلب با آلرژی‌های فصلی همراه می‌شود.

آسم غیر آلرژیک (آسم با منشأ درونی)

برخی محرک‌های موجود در هوا که با آلرژی مرتبط نیستند باعث ایجاد این نوع آسم می‌شوند. برخی از این محرک‌ها عبارتند از:

• سوزاندن چوب
• دود سیگار
• هوای سرد
• آلودگی هوا
• بیماری‌های ویروسی
• خوش‌بو کننده‌های هوا
• محصولات تمیز کننده‌ی خانگی
• عطرها و ادکلن‌ها

آسم شغلی

آسم شغلی نوع جدیدی از بیماری آسم است که با محرک‌های موجود در محل کار ایجاد می‌شود. برخی از این محرک‌ها عبارتند از:

• گرد و غبار
• رنگ
• بخارات و گازها
• مواد شیمیایی صنعتی
• پروتئین‌های حیوانی
• لاتکس لاستیکی

این مواد تحریک کننده در محیط‌های کار بسیاری وجود دارند؛ اما افرادی که در زمینه‌های زیر مشغول به کار هستند بیش از سایرین در معرض ابتلا به آسم شغلی قرار دارند:

• کشاورزی
• مسنوجات
• صنایع چوب و نجاری
• کارخانه‌های تولیدی

انقباض برونش ناشی از ورزش (EIB)

معمولاً انقباض برونش ناشی از ورزش یا EIB، چند دقیقه پس از شروع ورزش و تمرین تا ۱۰ الی ۱۵ دقیقه پس از پایان فعالیت فیزیکی، افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پیش‌تر، این شرایط با نام آسم ناشی از ورزش یا EIA‌ شناخته می‌شد. ۹۰ درصد افرادی که آسم دارند، انقباض برونش ناشی از ورزش را نیز تجربه می‌کنند؛ اما افرادی که صرفاً انقباض برونش ناشی از ورزش را تجربه کرده‌اند، به دیگر انواع آسم مبتلا نخواهند شد.

آسم ناشی از مصرف آسپرین (AIA)

آسم ناشی از مصرف آسپرین که با نام بیماری تنفسی تشدید شده توسط آسپرین (AERD) نیز شناخته می‌شود، معمولاً بسیار سخت بوده و بیمار را به‌شدت اذیت خواهد کرد. این نوع آسم به دلیل مصرف آسپرین یا دیگر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن (مخصوصاً مسکن ادویل) و ناپروکسن ایجاد می‌شود. نشانه‌های این نوع آسم بین چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف داروهای نام‌برده، ظاهر می‌شوند. افرادی که چنین آسمی را تجربه می‌کنند معمولاً پولیپ بینی دارند.

حدود ۹ درصد از افراد، به آسم ناشی از مصرف آسپرین مبتلا هستند. این نوع آسم میان بزرگ‌سالان رایج است و به آهستگی از سن ۲۰ تا ۵۰ سال توسعه می‌یابد.

آسم شبانه

در این نوع آسم، علائم هنگام شب شدیدتر می‌شوند. گفته می‌شود دلایلی وجود دارند که باعث می‌شوند علائم این نوع آسم، در شب‌ها وخیم‌تر شوند. از جمله‌ی این دلایل می‌توان موارد زیر را نام برد:

• سوزش سردل
• ضایعات موجود در موی حیوانات خانگی
• مایت‌های (هیره‌ها) غبار

اختلال در چرخه‌ی طبیعی خواب و بیداری بدن نیز ممکن است باعث ایجاد آسم شبانه شود.

گونه‌ی سرفه‌ای آسم (CVA)

گونه‌ی سرفه‌ای آسم یا CVA، علائم رایج آسم را ندارد؛ یعنی فرد مبتلا به این نوع آسم، احساس تنگی نفس ندارد و موقع نفس کشیدن صدای سوت مانند از ریه‌ها شنیده نمی‌شود و سینه خس‌خس نمی‌کند. این نوع از آسم یک نشانه دارد: سرفه‌ی خشک. اگر برای درمان این نوع آسم اقدامی انجام نشود، می‌تواند به یک آسم گسترده تبدیل شود و سایر علائم نیز خود را نشان خواهند داد.

تشخیص آسم

در حال حاضر آزمایش خاصی وجود ندارد که نشان دهد کودک شما به آسم مبتلا است یا خیر؛ اما پزشک از معیارهای مختلفی برای تعیین این‌که آیا علائم ظاهر شده در کودک نتیجه‌ی آسم هستند یا خیر، استفاده می‌کند. پزشک معمولاً برای تشخیص آسم کارهای زیر را انجام می‌دهد:

بررسی سابقه‌ی سلامت: اگر در خانواده‌ی شما فرد یا افرادی به اختلال تنفسی دچار هستند، شانس شما نیز در ابتلا به این نوع اختلال بسیار بالاست. اگر سابقه‌ی بیماری تنفسی ارثی در خانواده‌ی شما وجود دارد پیش از هر کاری حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.

آزمایش جسمی: پزشک شما با استفاده از گوشی پزشکی به نفس کشیدن‌های شما گوش می‌دهد. ممکن است برای معاینه‌ی نشانه‌های واکنش آلرژیک (کهیر و اگزما)، پوست شما نیز مورد آزمایش قرار بگیرد.

آزمایش‌های تنفسی: پزشک با استفاده از آزمون‌های عملکرد ریه (PFT)، جریان هوای ورودی و خروجی ریه‌ها را بررسی می‌کند. یکی از رایج‌ترین آزمایش‌ها اسپیرومتری یا همان نوار ریه است. در این آزمایش شما باید درون دستگاهی بدمید. این دستگاه سرعت هوایی را که شما بازدم کرده‌اید اندازه‌گیری می‌کند.

پزشکان معمولاً آزمایش‌های تنفسی را برای کودکان زیر ۵ سال انجام نمی‌دهند؛ زیرا در این رده‌ی سنی، دستیابی به عدد دقیق قابل استناد کمی دشوار است. پزشکان به جای انجام آزمایش، برای کودک شما داروهای آسم را تجویز می‌کنند و منتظر می‌مانند تا ببینند آیا علائم بهبود می‌یابند یا خیر. اگر چنین شود، کودک شما به احتمال خیلی زیاد مبتلا به آسم است. در بزرگ‌سالان اگر وجود آسم تشخیص داده شود، پزشکان داروهای گشاد کننده‌ی برونش یا سایر داروهای آسم را تجویز می‌کنند. اگر با یکی از این داروها علائم بهبود یابد، پزشک با حفظ همین شرایط و ارتقای داروها، به درمان آسم بیمار ادامه خواهد داد.

طبقه‌بندی آسم

برنامه ملی آموزش و پیشگیری از آسم (NAEPP) برای تسهیل روند تشخیص و درمان آسم، بر اساس شدت بیماری پیش از آغاز درمان، شرایط آسم را طبقه‌بندی کرده است. طبقه‌بندی‌های آسم عبارتند از:

• متناوب: اغلب افراد به این نوع آسم مبتلا هستند که انجام فعالیت‌های روزمره را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. علائم این نوع از آسم چندان شدید نبوده و گذرا هستند و فقط دو روز در هفته یا دو شب در ماه خود را نشان می‌دهند.
• مداوم خفیف: علائم این نوع از آسم بیش از دوبار در هفته خود را نشان می‌دهند؛ اما هر روز این اتفاق رخ نمی‌دهد. ممکن است که فرد مبتلا، چهار شب در ماه این علائم را داشته باشد.
• مداوم متوسط: علائم بیماری هر روز یا یک شب در هفته ظاهر می‌شوند. این نوع از آسم می‌تواند انجام فعالیت‌های روزمره را با مشکل مواجه کند.
• مداوم شدید: علائم آسم چندین‌بار در روز و هرشب خود را نشان می‌دهند و انجام فعالیت‌های روزمره را به‌شدت محدود می‌کنند.

دلایل آسم

تا به این لحظه هیچ دلیل قطعی برای آسم پیدا نشده است و دقیقاً علت این بیماری مشخص نیست. برخی از پژوهش‌گران بر این باورند که ظهور آسم و سایر اختلالات تنفسی به چند عامل مختلف بستگی دارد. این عوامل عبارتند از:

• ژنتیک: اگر والدین یا یکی از بستگان نزدیک شما آسم دارد، شما نیز به احتمال زیاد آسم خواهید داشت.
• سابقه ابتلا به عفونت‌های ویروسی: افرادی که در دوران کودکی به بیماری‌های عفونی ویروسی مبتلا شده‌اند، احتمالاً در بزرگ‌سالی دچار اختلالات تنفسی خواهند شد.
• فرضیه‌ی بهداشت: این فرضیه می‌گوید وقتی نوزادان در ماه‌ها و سال‌های اولیه‌ی زندگی به اندازه‌ی کافی در معرض باکتری‌های مختلف قرار نگیرند، سیستم ایمنی آن‌ها قوی نمی‌شود و نمی‌تواند با آسم یا دیگر شرایط آلرژیک مبارزه کند.

درمان آسم

درمان آسم سه دسته‌ی اصلی دارد که شامل تمرینات تنفسی، درمان‌های واکنش سریع و داروهای کنترل آسم برای طولانی مدت می‌شود. پزشک شما بر اساس شرایطی نظیر نوع آسمی که به آن مبتلا هستید، سن شما و محرک‌هایی که بدن شما به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد، درمان‌ یا ترکیبی از چند روش درمانی را پیشنهاد می‌دهد.

تمرینات تنفسی

این تمرینات به شما کمک می‌کنند که هوای بیشتری را به ریه‌های خود وارد و از آن‌ها خارج کنید. این تمرینات با گذشت زمان به افزایش ظرفیت ریه‌ها و همچنین کاهش علائم آسم کمک می‌کنند. این‌ها تمرینات خاصی هستند که برای یادگیری آن‌ها باید با پزشک خود مشورت کنید.

درمان‌های واکنش سریع

این داروها و روش‌های درمانی تنها زمانی استفاده می‌شوند که فرد تحت حمله‌ی آسم باشد یا علائم آن شدید باشند. این درمان‌ها به فرد کمک می‌کنند که سریع نفس بکشد. در ادامه با برخی از این داروها و روش‌های درمانی آشنا می‌شوید.

گشاد کننده‌های برونش

گشاد کننده‌های برونش، داروهای خاصی هستند که ظرف چند دقیقه عمل می‌کنند. این داروها با شل کردن عضله‌های اطراف مجاری تنفسی، به هوا اجازه‌ی عبور می‌دهند. این داروها را از طریق استنشاق یا نبولایزر (ریزپاش) به بیمار می‌دهند.

کمک‌های اولیه به بیمار مبتلا به آسم

اگر فکر می‌کنید یکی از افرادی که می‌شناسید دچار حمله‌ی آسم شده است، به او بگویید روی صندلی بنشیند یا خودتان این کار را برای او انجام دهید. سعی کنید او را مستقیم نگه‌دارید و از قوزکردن وی جلوگیری کنید. سپس به کمک اسپری آسم و دیگر داروهای استنشاقی، وضعیت او را بهبود ببخشید. ۲ تا ۶ پاف از دارو به بهبود علائم آسم کمک می‌کند. اگر علائم آسم برای بیش از ۲۰ دقیقه ادامه یافتند و دور دوم داروها نیز تأثیرگذار نبود، باید به اورژانس زنگ بزنید. اگر شما مبتلا به آسم هستید و به‌طور مداوم از داروهای واکنش سریع استفاده می‌کنید، باید با پزشک خود صحبت کنید تا داروهای جدیدی برای کنترل طولانی مدت آسم برای شما تجویز کند.

کنترل آسم برای طولانی مدت

داروهایی که در زیر معرفی می‌شوند اگر به‌صورت روزانه مصرف شوند از تعداد علائم آسم می‌کاهند اما نمی‌توانند در برابر حمله‌ی آسم ناگهانی مقاومت ایجاد کنند. داروهایی که برای کنترل طولانی مدت آسم استفاده می‌شوند عبارتند از:

• ضد التهاب‌ها: کورتیکواستروئیدها (کورتون) و سایر داروهای ضد التهاب باید به‌صورت استنشاقی مصرف شوند. این داروها به کاهش تورم و تولید مخاط در مجاری تنفسی کمک می‌کنند تا عمل نفس کشیدن ساده‌تر شود.
• آنتی‌کولینرژیک‌ها: این داروها از منقبض شدن ماهیچه‌های اطراف مجاری تنفسی جلوگیری می‌کنند. این داروها نیز باید به‌صورت روزانه به همراه داروهای ضد التهاب مصرف شوند.
• گشاد کننده‌های برونش با اثر طولانی مدت: داروهای این دسته باید به همراه داروهای ضد التهاب مصرف شوند.
• داروهای مربوط به درمان بیولوژیکی: این داروهای تزریقی نسبتاً جدید هستند و به افرادی که آسم شدید دارند کمک می‌کنند.

ترموپلاستی برونشی

در این روش درمانی، از الکترودهایی برای گرم کردن مجاری تنفسی داخل ریه‌ها استفاده می‌کنند؛ زیرا به کاهش اندازه‌ی عضله کمک کرده و از سفت شدن آن جلوگیری می‌کند. این روش در همه‌جا در دسترس نیست و فقط برای افرادی استفاده می‌شود که از آسم شدید رنج می‌برند.

تشدید شدن آسم

وقتی که علائم آسم به‌طور ناگهانی وخیم‌تر می‌شوند، می‌گویند که حالت تشدید یا حمله‌ی آسم رخ داده است. وقتی این اتفاق رخ می‌دهد، نفس کشیدن بسیار دشوار می‌شود؛ زیرا مجاری تنفسی متورم و لوله‌های برونشی تنگ می‌شوند و هوا به سختی عبور می‌کند.

علائمی که خبر از یک حمله‌ی آسم قریب‌الوقوع می‌دهند عبارتند از:

• تنفس سریع و عمیق
• سرفه
• خس‌خس بیش از حد سینه
• تنگی نفس
• افزایش ضربان قلب
• آشفتگی و تحریک‌پذیری

اگرچه حمله‌ی آسم یا حالت تشدید می‌تواند بدون استفاده از داروی خاصی ظرف مدت زمان چند دقیقه پایان یابد؛ اما شما باید با اورژانس تماس بگیرید زیرا ممکن است جان فرد در خطر باشد. هرچه حالت تشدید طولانی‌تر شود، توانایی نفس کشیدن شما را بیش از پیش تحت تأثیر قرار خواهد داد. به همین دلیل افرادی که معمولاً دچار حمله‌ی آسم می‌شوند باید در اورژانس تحت بررسی و درمان قرار بگیرند. می‌توان با مصرف منظم داروهای کنترل کننده‌ی آسم، از وقوع چنین حالتی جلوگیری کرد.

آسم یا بیماری مزمن انسدادی ریه؟

در بیشتر مواقع، آسم و بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. آن‌ها علائم مشترکی مانند خس‌خس کردن سینه، سرفه کردن و تنگی نفس دارند؛ اما شرایط این دو با یکدیگر اندکی تفاوت دارد. در واقع COPD اصطلاحی پوششی است که برای شناسایی گروهی از بیماری‌های تنفسی پیش‌رونده مانند برونشیت مزمن و آمفیزم استفاده می‌شود. این بیماری‌ها به دلیل ایجاد التهاب در مجاری تنفسی، باعث کاهش جریان هوا می‌شوند. شرایط این بیماری‌ها ممکن است با گذشت زمان بدتر شود.

آسم می‌تواند در هر سنی رخ دهد و بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال تنفسی در کودکی شناسایی می‌شوند؛ اما بیماری مزمن انسدادی ریه معمولاً در افراد بالای ۴۵ سال تشخیص داده می‌شود. بیش از ۴۰ درصد افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه از آسم نیز رنج می‌برند و با افزایش سن شانس ابتلا به این دو بیماری به‌طور هم‌زمان، افزایش می‌یابد. جدای از بحث ژنتیکی، هنوز مشخص نیست که چه چیزی موجب بروز آسم می‌شود؛ اما حمله‌ی آسم معمولاً به علت قرار گرفتن در معرض محرک‌ها یا انجام فعالیت‌های فیزیکی رخ می‌دهد. این محرک‌ها می‌توانند مشکلات تنفسی را بدتر کنند.

دلیل اصلی بیماری مزمن انسداد ریوی، سیگار کشیدن است. در واقع، سیگار کشیدن دلیل اصلی ۹ الی ۱۰ درصد مرگ و میر ناشی از بیماری مزمن انسداد ریوی است. هدف از درمان بیماری مزمن انسداد ریوی و آسم، کاهش علائم این بیماری‌ها است تا شما بتوانید کارهای روزمره‌ی خود را بدون مشکل انجام دهید.

محرک‌های آسم

برخی شرایط و محیط‌ها ممکن است باعث تحریک آسم و علائم آن شوند. فهرست محرک‌های آسم بسیار طولانی است؛ اما در ادامه برخی از آن‌ها آورده شده‌اند.

• بیماری: بیماری‌های تنفسی ویروسی، ذات‌الریه و آنفولانزا می‌توانند حملات آسم را تحریک کنند.
• ورزش و تمرین: افزایش حرکات بدنی و فعالیت‌ها می‌توانند نفس‌ کشیدن را سخت‌تر کنند.
• محرک‌های موجود در هوا: افرادی که آسم دارند به برخی محرک‌های موجود در هوا حساسیت دارند؛ از جمله بخارات شیمیایی، بوهای قوی برخی رنگ‌ها و دود.
• آلرژن‌ها: موی حیوانات خانگی، مایت‌های گرد و غبار و گرده‌ی گل از جمله برخی آلرژن‌ها هستند که می‌توانند علائم آسم را تشدید کنند.
• شرایط سخت آب و هوایی: برخی شرایط آب و هوایی مانند رطوبت بالا و دماهای پایین می‌توانند موجب تحریک آسم شوند.
• احساسات: فریاد زدن، خندیدن و گریه کردن می‌توانند محرک‌های حمله‌ی آسم باشند.

پیشگیری

از آن‌جایی که هنوز پژوهش‌گران موفق نشده‌اند دلیل اصلی آسم را شناسایی کنند؛ بنابراین دانستن این‌که چگونه باید از شرایط التهابی پیشگیری کنیم کمی دشوار و چالش برانگیز است. شاید نتوان از خود آسم پیشگیری کرد؛ اما می‌توان با رعایت برخی نکات تا حدودی مانع از وقوع حمله‌ی آسم شد.

برخی از نکاتی که با رعایت کردن آن‌ها می‌توان از وقوع حمله‌ی آسم جلوگیری کرد عبارتند از:

• از محرک‌ها دوری کنید: از مواد شیمیایی، برخی بوها یا موادی که در گذشته برای شما مشکلات تنفسی ایجاد کرده‌اند، دوری کنید.
• از قرار گرفتن در معرض آلرژن‌ها خودداری کنید: اگر برخی مواد حساسیت‌زا مانند گرده‌ی گل یا غبار که روی شما تأثیر می‌گذارند را شناسایی کرده‌اید، باید از آن‌ها دوری کنید؛ زیرا ممکن است باعث وقوع حمله‌ی آسم در شما شوند.
• از داروهای ضد حساسیت استفاده کنید: ایمنی‌درمانی آلرژن یکی از راه‌هایی است که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. با مصرف مداوم و منظم داروهای ضد حساسیت، می‌توانید از حساسیت خود نسبت به برخی آلرژن‌ها بکاهید.
• داروهای پیشگیری مصرف کنید: پزشک شما ممکن است یک‌سری داروی پیشگیری خاص را برای شما تجویز کند که به‌صورت روزانه مصرف کنید. این داروها را می‌توانید در کنار داروهایی که در شرایط اضطراری مصرف می‌کنید هم استفاده کنید.

پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا یک برنامه عملی درمان آسم را در برنامه‌ی روزمره خود قرار دهید تا بدانید از چه روش‌های درمانی باید استفاده کنید.

مدیریت بیماری

علاوه بر استفاده از داروهای کنترل کننده، شما می‌توانید برای بهبود سلامتی خود و همچنین کاهش خطر حمله‌ی آسم، یک‌سری گام‌های مفید را بردارید.

• غذای سالم بخورید: مصرف غذای سالم و متعادل در طول روز، می‌تواند سلامت کلی شما را بهبود ببخشد.
• وزن خود را کاهش دهید: آسم در افرادی که دچار چاقی و اضافه وزن هستند شدیدتر است. کاهش وزن موجب سلامت قلب، مفصل‌ها و ریه‌های شما می‌شود.
• سیگار کشیدن را ترک کنید: محرک‌هایی مانند دود سیگار می‌توانند موجب تشدید آسم شده و خطر ابتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه را افزایش دهد.
• استرس خود را مدیریت کنید: استرس می‌تواند علائم آسم را تحریک کند. استرس می‌تواند جلوگیری از وقوع حمله‌ی آسم را نیز دشوارتر کند.

مصرف میوه‌های سرشار از ویتامین می‌تواند به کاهش علائم بیماری کمک کند؛ اما این موضوع را در نظر داشته باشید که حساسیت به برخی غذاها و میوه‌ها می‌تواند باعث تشدید آسم شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

تا به این لحظه هیچ درمان خاصی برای آسم شناسایی نشده است. با این‌حال، درمان‌های مؤثری وجود دارند که می‌توانند از علائم آسم بکاهند. تغییر در سبک زندگی و استفاده از داروها نیز می‌تواند به بهبود سطح کیفیت زندگی شما کمک کنند. اگر وجود بیماری آسم در شما تشخیص داده نشده؛ اما علائمی مانند خس‌خس کردن، سرفه یا تنگی نفس را تجربه می‌کنید باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. هرگاه وجود آسم در شما تشخیص داده شد باید حداقل یک‌بار در سال یا بیشتر به پزشک مراجعه کنید؛ اما اگر علائمی که تجربه می‌کنید تداوم دارند باید بیشتر به پزشک مراجعه کنید.

اگر احساس ضعف دارید، نمی‌توانید فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهید یا سرفه‌های شما قطع نمی‌شوند باید حتماً با پزشک خود تماس بگیرید. مهم است که به خود در مورد شرایط بیماری و علائمی که دارید آموزش دهید. هرچه که بیشتر در مورد بیماری خود آگاهی داشته باشید، می‌توانید با انجام برخی فعالیت‌ها کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشید و ریه‌های خود را تقویت کنید.