نکاتی برای جلوگیری از بیماری‌های ناشی از گرما

با آغاز فصل تابستان، موج گرما کشورهای بسیاری را در می‌نوردد و تعداد زیادی از مردم را بیمار می‌کند.

تابستان، فصلی است که با گرما شناخته می‌شود؛ اما چند سالی است که گرمای بی‌سابقه‌ کشورهای زیادی را درگیر کرده است تا جایی که سازمان هواشناسی هر سال می‌گوید که در سال جدید رکورد گرما شکسته شده است. گرمای هوا دلایل بسیاری دارد؛ اما با خود مرگ و میر را نیز به همراه می‌آورد. در آمریکا موج گرمای بی‌سابقه باعث مرگ صدها شهروند آمریکایی شده است و پیش‌بینی‌ها نیز خبر از دماهای بالاتر می‌دهند. در ایران، شهرهای جنوبی و جنوب غربی با گرمای بیش از ۵۵ درجه سلسیوس مواجه هستند که رقمی بسیار وحشتناک و نگران کننده است. در دشت لوت نیز دمای هوای ۷۰ درجه به ثبت رسیده که بالاترین رقم در سرتاسر جهان است.

علاوه بر شهرهای جنوبی، در سراسر ایران گرمای بی‌سابقه‌ای دیده می‌شود که باعث بیمار شدن بسیاری از شهروندان شده است. اکنون که دماسنج‌ها روزانه رکورد جدیدی را به ثبت می‌رسانند، کودکان و افراد مسن در معرض بیماری‌های ناشی از گرمای بیش از حد هستند. گرمازدگی و خستگی بیش از حد، از جمله مهم‌ترین بیماری‌های ناشی از گرمای بیش از حد هستند. گرمازدگی خطرناک‌ترین بیماری ناشی از گرما بوده که جان افراد را تهدید می‌کند. خستگی ناشی از گرما، نوعی بیماری خفیف است که پس از قرار گرفتن فرد در معرض دمای بالا بدون نوشیدن آب کافی رخ می‌دهد. گرمازدگی نیز وقتی رخ می‌دهد که دمای داخلی بدن به ۴۰ درجه سلسیوس برسد. گرمازدگی می‌تواند باعث تشنج یا کما شود و در صورت عدم درمان به‌موقع، باعث حملات قلبی و مرگ خواهد شد.

اقدامات لازم برای درمان بیماری‌های ناشی از گرما

اقدامات لازم برای درمان افرادی که به خستگی ناشی از گرما دچار هستند با اقداماتی که باید برای افرادی که گرمازده هستند انجام دهید، متفاوت خواهند بود. بنابراین به این نکته توجه داشته باشید که برای هر دو دسته از افراد نباید اقدامات یکسانی را انجام دهید. در ادامه نکاتی ذکر شده‌اند که می‌توانید در مواجهه با بیماری‌های ناشی گرما انجام دهید.

نوشیدن مایعات خنک (به‌خصوص آب): نوشیدنی‌های الکلی و حاوی کافئین باعث می‌شوند بیشتر ادرار کنید و همین موضوع باعث از دست رفتن آب بدن می‌شود و خطر را تشدید می‌کند؛ بنابراین از مصرف این نوشیدنی‌ها در چنین شرایطی خودداری کنید. سعی کنید مایعات را به شکل سرد ننوشید، کمی صبر کنید از سردی آن‌ها کاسته شده و به اصطلاح خنک شوند؛ زیرا نوشیدن مایعات و آب سرد باعث گرفتگی معده خواهد شد.

در مکانی خنک استراحت کنید: اگر در خانه هستید، حتماً سیستم تهویه مطبوع یا کولر را روشن کنید و اگر بیرون از خانه هستید، زیر سایه استراحت کنید. سعی کنید به پشت دراز بکشید و پاهای خود را در سطحی بالاتر از قلب قرار دهید.

دوش آب سرد یا حمام را امتحان کنید: می‌توانید علاوه بر حمام و دوش آب سرد، حوله‌ای را به آب سرد آغشته کنید و روی پوست خود قرار دهید. اگر بیرون از خانه هستید و به حمام دسترسی ندارید، سعی کنید حوضچه یا جوی آب پیدا کنید و پاهای خود را در آن قرار دهید.

از لباس‌های خود بکاهید: اگر لباس اضافه‌ای بر تن دارید، آن را درآورید و سعی کنید هنگام بیرون رفتن از منزل لباس سبک و سفید بر تن کنید.

اقداماتی که در بالا گفته شدند، مربوط به خستگی ناشی از گرما هستند؛ اما برای گرمازدگی به اقدامات پزشکی نیاز است. وقتی شخصی دچار گرمازدگی شده است باید فوراً با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید. تا زمانی که آمبولانس و تیم پزشکی از راه می‌رسند، می‌توانید اقدامات اولیه زیر را انجام دهید.

فرد را در محلی خنک قرار دهید: فرد گرمازده را در مقابل کولر یا زیر سایه خنک قرار دهید.

فرد را در وان آب سرد قرار دهید یا به او بگویید که دوش آب سرد بگیرد: می‌توانید حوله یا اسفنج را در آب سرد قرار دهید و آن را در سرتاسر پوست فرد گرمازده بکشید. این کار بسیار کمک کننده خواهد بود.

بر دمای بدن نظارت داشته باشید: دمای بدن فرد گرمازده را دائماً اندازه‌گیری کنید و تا زمانی که دمای بدن به زیر ۴۰ درجه می‌آید اقدامات خنک کننده را ادامه دهید.

اگر فرد بیهوش نشده است، او را مجبور کنید مایعات خنک بنوشد: سعی کنید به فرد گرمازده آب خنک دهید و از نوشیدنی‌های حاوی شکر دوری کنید. نوشیدنی‌های الکلی و حاوی کافئین نیز باعث دفع ادرار می‌شوند و سطح آب بدن را کاهش می‌دهند؛ بنابراین از آن‌ها نیز دوری کنید. همان‌طوری که پیش‌تر نیز گفته شد، از دادن آب سرد به فرد گرمازده خودداری کنید و سعی کنید آب خنک به او دهید؛ زیرا آب سرد باعث گرفتگی معده خواهد شد.

نکاتی برای جلوگیری از بیماری‌های ناشی از گرما

نکاتی که در ادامه ذکر شده‌اند باعث جلوگیری از ابتلای افراد به بیماری‌های ناشی از گرما خواهند شد؛ بنابراین سعی کنید تا جایی که می‌توانید آن‌ها را رعایت کنید.

مصرف زیاد مایعات: در فصل گرما از مصرف چای، قهوه و نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید. سعی کنید آب فراوان بنوشید. تشنه شدن یعنی نیم لیتر از آب بدن کاسته شده است، سعی کنید آن را با آب جبران کنید.

ورزش در محل‌های گرم و شرجی را محدود کنید: اگر قصد ورزش کردن دارید، آن را اول صبح یا عصر انجام دهید و از ورزش کردن هنگام ظهر و بعد از ظهر خودداری کنید؛ زیرا در این ساعات دمای هوا به اوج خود می‌رسد.

لباس‌های نخی و سبک بپوشید: پوشیدن لباس‌های نخی و سبک باعث گردش هوا می‌شود و شما کم‌تر احساس گرما می‌کنید. سعی کنید لباس‌های سفید انتخاب کنید و از پوشیدن لباس‌های مشکی و تیره خودداری کنید؛ زیرا رنگ مشکی تمام نور خورشید را جذب می‌کند و باعث افزایش دمای بدن می‌شود.

صبر کنید تا دمای هوا کاهش یابد: معمولاً عصرها دمای هوا کاهش می‌یابد؛ بنابراین اگر شما به دمای بالا عادت ندارید، می‌توانید تا عصر صبر کنید و سپس به کارهای بیرون از خانه نظیر خرید کردن یا ورزش کردن بپردازید.

درک بیماری‌های ناشی از گرما

پروفسور گرانت لیپمن، استاد دانشگاه استنفورد می‌گوید که گرمازدگی می‌تواند به سلول‌های انسانی که کلید اصلی سیستم عصبی مرکزی و سایر سیستم‌ها هستند، آسیب برساند.

گرمازدگی می‌تواند نتیجه فعالیت بدنی باشد که در این حالت بدن می‌تواند گرما را به‌طور طبیعی تنظیم کند؛ اما ورزش بیش از حد در دمای بالا می‌تواند به توانایی بدن در دفع حرارت آسیب بزند. به عنوان مثال، اگر شما در هوای گرم تمرین شدید ورزشی انجام دهید و آب کافی ننوشید، گرمازده می‌شوید. اگر سیستم تنظیم درجه حرارت بدن دچار آسیب شود و نتواند دما را تنظیم کند، گرمازدگی رخ می‌دهد. این مشکل بیشتر در افراد مسن که ممکن است بیماری مزمن داشته باشند دیده می‌شود.

نشانه‌های بیماری‌های ناشی از گرما

نشانه‌های گرمازدگی با خستگی ناشی از گرما تفاوت دارد. خستگی ناشی از گرما معمولاً باعث تعریق شدید، رنگ پریدگی پوست، سرگیجه یا غش، سردرد، گرفتگی عضلات یا ضعف، حالت تهوع یا استفراغ و نبض سریع می‌شود. از سوی دیگر، گرمازدگی با پوست قرمز و داغ که خشک به‌نظر می‌رسد و همچنین کاهش شدید تعریق بدن مشخص می‌شود. افرادی که دچار گرمازدگی می‌شوند نیز ممکن است گیج شوند، سردرد بگیرند، غش کنند، ضربان قلب سریع و شدیدی داشته باشند یا استفراغ کنند. افرادی که در محیط‌های گرم و مرطوب ورزش می‌کنند و همچنین کودکانی که در کلاس‌های ورزشی تابستان شرکت می‌کنند بیش از سایرین در معرض خطر گرمازدگی هستند. ورزش‌های سریع نسبت به ورزش‌های کندتر، دمای داخلی بدن را به‌سرعت افزایش می‌دهند؛ اما هر دو فعالیت می‌توانند دمای داخلی بدن را به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش دهند بنابراین باید از انجام ورزش در محیط‌های گرم و شرجی در ساعات ظهر و بعد از ظهر جداً خودداری کرد. بدن از طریق فرآیند عرق کردن خود را خنک می‌کند؛ اما ورزش در محیط‌های گرم مانع از انجام این فرآیند شده و فرد در معرض خطر گرمازدگی قرار می‌گیرد.

افراد مسن و افرادی که داروهایی برای درمان فشار خون بالا و مشکلات قلبی (مسدود کننده‌های بتا و دیورتیک‌ها) و علائم آلرژی (آنتی هیستامین) مصرف می‌کنند بیش از سایرین در معرض خطر گرمازدگی هستند. چاقی نیز یکی از عواملی است که در ابتلای افراد به گرمازدگی تأثیر دارد؛ زیرا در این حالت حمل بیش از حد وزن باعث می‌شود که بدن گرمای بیشتری را حفظ کند. افرادی که به گرمای زیاد عادت ندارند (در آب و هوای سرد زندگی می‌کنند) در معرض خطر ابتلا به گرمازدگی قرار دارند.