چه می‌شد اگر انسان‌ها آپاندیس نداشتند؟

آپاندیس یکی از اعضای بدن ما است که بسیاری از مردم وجود آن را غیر ضروری می‌دانند.

معمولاً گفته می‌شود که آپاندیس یکی از محصولات بی‌فایده‌ی تکامل است و از نظر بی‌فایده بودن شبیه استخوان‌های عقب پا است که در نهنگ‌ها دیده می‌شود. در واقع، از هر ۱۰۰ هزار نفر یک نفر بدون آپاندیس متولد می‌شود؛ اما به‌راستی چه می‌شود اگر همگان بدون آپاندیس باشند؟ آپاندیس یک کیسه‌ی کرم شکل است که به انتهای بن‌بست کورروده (سکوم) که بخش آغازین روده‌ی بزرگ است، متصل شده است. تقریبا از هر ۲۰ نفر یک نفر دچار آماس آپاندیس شده و باید آپاندیس آن‌ها برداشته شود. آماس آپاندیس یک التهاب کشنده است که سالیانه باعث مرگ افراد بسیاری می‌شود.

چارلز داروین، بر این باور بود که آپاندیس یکی از اعضای به‌جا مانده از نیاکان ما است و قدمت آن به زمانی باز می‌گردد که نیاکان ما برگ می‌خوردند و این عضو به آن‌ها در هضم غذا کمک می‌کرده است. داروین گفت که با توجه به تکامل نیاکان ما و تغییر رژیم غذایی، کارایی آپاندیس نیز تغییر کرد و هنگامی که نیاکان ما به‌جای برگ‌ها به خوردن میوه‌ها روی آوردند، معده‌ی آن‌ها به‌سادگی قادر به هضم خوراکی‌ها بود و دیگر نیازی به آپاندیس نبود. وی بر این باور بود که آپاندیس همچون استخوان ریز دنبالچه که در قسمت پایین ستون فقرات ما قرار گرفته و بازمانده‌ی استخوان‌های دُم در اجداد دور ما است، دیگر کارایی خاصی ندارد و عضوی زائد به‌شمار می‌رود.

اما پروفسور ویلیام پارکر از دانشگاه دورهام واقع در کارولینای شمالی، دیدگاه دیگری دارد وبر این باور است که داروین اشتباه می‌کرده است. او می‌گوید اگر داروین از‌ آن‌چه که دانشمندان امروزی می‌دانند اطلاع داشت، هرگز نمی‌گفت که آپاندیس عضوی بی‌کاربرد و به‌جا مانده از نیاکان ما است. پروفسور ویلیام پارکر و همکارانش در سال ۲۰۰۷ کشف کردند که آپاندیس در واقع به‌عنوان مخزن باکتری‌های مفید روده عمل می‌کند؛ این باکتری‌ها به بدن در هضم غذا کمک شایانی می‌کنند. وقتی که بیماری‌ها میکروب‌های خوب و بد را با هم از روده دفع می‌کنند، باکتری‌های مفید از محل امن خود واقع در آپاندیس بیرون آمده و روده‌ را به حالت سالم باز می‌گردانند.

علاوه بر این، آپاندیس دارای غلظت بالایی از بافت لنفاوی است. هیدِر اسمیت، زیست‌شناس تکاملی از دانشگاه گلندیل آریزونا می‌گوید که بافت لنفاوی آپاندیس سلول‌های سفید خونی را تولید می‌کند و این سلول‌ها که به لنفوسیت معروف هستند، به پاسخ سیستم ایمنی بدن به میکروب‌های مهاجم کمک می‌کنند و این نشان می‌دهد که آپاندیس می‌تواند به ساخت، هدایت و آموزش این سلول‌های ایمنی کمک کند. هنگامی که اسمیت، پارکر به همراه چند تن دیگر در مورد زمان تکامل آپاندیس در قلمرو حیوانات تحقیق می‌کردند، متوجه شدند که آپاندیس حداقل ۸۰ میلیون سال است که در تکامل پستان‌داران حضور دارد و این بیش از حد انتظار است و نشان می‌دهد که داروین اشتباه می‌کرده و آپاندیس فقط به هضم برگ‌ها کمک نمی‌کرده و نقش مهم‌تری را بر عهده داشته است. علاوه بر این، آن‌ها همچنین کشف کردند که آپاندیس حداقل ۳۲ بار به‌طور مستقل میان پستان‌داران تکامل یافته است و این تکامل در گونه‌های متنوع اورانگوتان‌ها، وُمبت‌ها، نوک اردکی‌ها، سگ‌های آبی، کوالاها، جوجه‌تیغی‌ها و گاوهای دریایی دیده شده است.

هیدِر اسمیت می‌گوید:

وقتی به جانورانی که آپاندیس دارند نگاه می‌کنیم، هیچ ویژگی مشترکی در رژیم غذایی، اجتماعی بودن آن‌ها یا محل زندگی آن‌ها پیدا نمی‌کنیم؛ اما گونه‌هایی که دارای آپاندیس هستند، در آن‌جا غلظت بافت ایمنی دارند (سیستم لنفاوی) بنابراین با توجه به این موضوع مشترک، ممکن است آپاندیس در حیوانات هم عملکرد مشترکی داشته باشد.

اگر آپاندیس یک مرتبه از بین برود چه می‌شود؟

پروفسور پارکر می‌گوید پاسخ دادن به پرسش بالا به این بستگی دارد که در چه برهه‌ای از تاریخ این اتفاق رخ دهد. اگر آپاندیس را در جامعه‌ای شکارچی حذف کنیم، قطعاً مشاهده می‌کنید که در مدت کوتاه افراد زیادی در اثر بیماری‌های عفونی خواهند مرد. سپس، طی مدتی طولانی مثلاً میلیون‌ها سال، نسل به نسل چیزی مشابه آپاندیس در بدن افراد تکامل می‌یابد تا از مرگ و میر آن‌ها جلوگیری کند. اگر آپاندیس را در جامعه‌ای که زندگی آن‌ها به کشاورزی متکی است حذف کنیم، افراد بسیار بیشتری می‌میرند؛ زیرا جوامع مبتنی بر کشاوری، معمولاً بزرگ و شلوغ هستند و بیماری‌های عفونی شیوع بیشتری پیدا می‌کرد.

پروفسور پارکر می‌گوید اگر آپاندیس در جامعه‌ی مدرن پس از انقلاب صنعتی از بین می‌رفت، مردم به آنتی‌بیوتیک‌ها دسترسی داشتند و این داروها به زنده ماندن افراد کمک می‌کردند. با وجود این، در صورت نبودن آپاندیس، بدن افراد ذخیره‌ی باکتری مفید نخواهد داشت و این یعنی باکتری‌ها نیستند تا به بازیابی بدن پس از ابتلا به یک بیماری عفونی کمک کنند. وقتی آپاندیس و در نتیجه باکتری‌های مفید در بدن نباشند، افراد باید پیوند مدفوع انجام دهند.

بله! درست شنیدید؛ پیوند مدفوع. این نوع پیوند رایج بوده و روز به روز هم گسترش می‌یابد. در این روش مدفوع را از افراد سالم به روده‌ی بیمارانی که مشکل روده دارند انتقال می‌دهند. این انتقال به روش‌های مختلفی انجام می‌شود از کپسول‌ها گرفته تا از طریق کولونوسکوپی. ایده این است که این مدفوع، باکتری‌های سالم را به روده‌ای که میکروب‌ها در آن حضور دارند منتفل می‌کند. هرچه که مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها بیشتر می‌شود، میکروب‌ها در برابر این داروها مقاوم‌تر می‌شوند و پیوند مدفوع می‌تواند این مقاومت را از بین ببرد.

اما جنبه‌ی مثبت نبودن آپاندیس، نبودن مسئله‌ای به‌نام آماس آپاندیس است. همان‌طوری که پیش‌تر نیز گفتیم، این یک اتفاق مرگ‌بار است و سالانه ۱۰ میلیون نفر گرفتار آن می‌شوند که از این تعداد ۵۰ هزار نفر فوت می‌کنند. آماس آپاندیس صرفاً با انجام جراحی برداشتن آپاندیس درمان می‌شود و یکی از ساده‌ترین و رایج‌ترین جراحی‌ها در جهان به‌شمار می‌رود. بنابراین اگر از اول آپاندیس نداشته باشیم، کسی هم به‌دلیل آماس آپاندیس نمی‌میرد و از هزینه‌های جراحی و بستری شدن هم خبری نیست.

با این حال، پژوهش‌های قبلی نشان داده‌اند که آماس آپاندیس ممکن است به دلیل تغییرات فرهنگی مرتبط با جامعه‌ی صنعتی و بهبود خدمات بهداشتی باشد. این تغییرات باعث می‌شوند سیستم ایمنی بدن ما با کار کم‌تری روبه‌رو شود و این امکان را فراهم می‌کند که بدون آپاندیس هم به کار خود ادامه دهد. در مجموع، دنیای بدون آپاندیس بشریت را مجبور می‌کند تا با میکروب‌های بیشتری مبارزه کند. آپاندیس هنوز هم مفید است؛ اما اگر واقعاً بدن دیگر به وجود آن نیازی نداشته باشد، ممکن است با گذر زمان خود را با نبودن آن وفق دهد و این عضو کوچک در نسل‌های آینده حذف شود.