بیماری MS چیست؟ علائم، درمان و هر آنچه که باید بدانید

بیماری MS، یک بیماری التهابی در سیستم عصبی مرکزی است که می‌تواند باعث بروز علائمی شود که زندگی را برای افراد بسیار سخت می‌کنند.

مولتیپل اسکلروزیس یا ‌MS، یک بیماری سیستم عصبی مرکزی است که می‌تواند علائمی را در سراسر بدن ایجاد کند. اکثر متخصصان بر این باورند که بیماری MS، یک وضعیت خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به بافت‌های طبیعی بدن حمله می‌کند.

در مورد بیماری ‌MS، سیستم ایمنی به غلاف میلین حمله می‌کند. غلاف میلین به‌طور معمول از رشته‌های عصبی در مغز، نخاع و عصب بینایی محافظت می‌کند. رشته‌های عصبی زیرین نیز می‌توانند در این حمله آسیب ببینند یا از بین بروند.

با پیشرفت حمله، غلاف میلین ملتهب می‌شود و به تدریج تخریب می‌شود و مناطقی از بافت به‌صورت ملتهب باقی می‌ماند که تکانه‌های الکتریکی بین مغز و سایر قسمت‌های بدن را مختل می‌کند.

اصطلاح مولتیپل اسکلروزیس به نواحی متعددی از ضایعات اشاره دارد که در امتداد رشته‌های عصبی آسیب دیده ایجاد می‌شوند و در اسکن‌های MRI قابل مشاهده هستند. معنی لغوی اسکلروز، سخت شدن پاتولوژیک بافت است.

ضایعات ناشی از بیماری ‌MS و در نتیجه اختلال در تکانه‌های عصبی در سراسر بدن، همان چیزی است که باعث بیشتر علائم مرتبط با مولتیپل اسکلروزیس می‌شود.

انواع مولتیپل اسکلروزیس

دانشمندان مدت‌هاست انواع مختلف بیماری MS را توصیف کرده‌اند که شایع‌ترین آن‌ها MS عود کننده - بهبود یابنده، MS پیش‌رونده اولیه و MS پیش‌رونده ثانویه است. به تازگی، دانشمدان به این نتیجه رسیده‌اند که احتمالاً انواع مختلف بیماری ‌MS، از هم متمایز نیستند؛ بلکه در امتداد یک زنجیره هستند. در برخی نقاط، التهاب، مشخصه غالب این بیماری است. در برخی نقاط دیگر، تخریب عصبی (که در آن آسیب‌های قدیمی به مغز و نخاع بدتر می‌شود) غالب است.

با وجود این، اکثر افراد مبتلا به بیماری ‌MS هنوز با نوع خاصی از این بیماری تشخیص داده می‌شوند. یعنی پزشکان انواع مختلف MS را از یکدیگر تفکیک می‌کنند و کاری به دسته‌بندی یکپارچه‌ی جدید ندارند.

بیماری MS عود کننده – بهبود یابنده (RRMS)

این نوع‌ از بیماری MS، با دوره‌هایی از التهاب فعال در سیستم عصبی مرکزی مشخص می‌شود که در طی آن علائم بدتر می‌شوند (علائم جدیدی ممکن است ایجاد شوند). در مقابل، دوره‌هایی وجود دارند که علائم کم‌تر حاد هستند. این نوع از بیماری MS، یک حالت سینوسی دارد.

زمان‌هایی که علائم بدتر می‌شوند، به عنوان دوره‌ی عود بیماری، شعله ور شدن MS یا دوره تشدید شناخته می‌شوند. با پایان یافتن دوره عود، شدت علائم کاهش می‌یابد؛ اما فرد می‌تواند علائم جدیدی را تجربه کند که ممکن است دائمی باقی بمانند.

دوره‌های آرام بین عود‌ها، دوره‌های بهبودی نامیده می‌شوند. بهبودی ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها قبل از وقوع عود جدید ادامه یابد.

RRMS شایع‌ترین نوع بیماری ‌MS است. تخمین‌ها متفاوت هستند؛ اما بین ۸۰ تا ۹۰ درصد از افراد مبتلا به ‌MS، در واقع به نوع عود کننده - بهبود یابنده مبتلا هستند. اکثر افراد مبتلا به RRMS، در نهایت به ‌MS پیش‌رونده ثانویه مبتلا می‌شوند.

بیماری MS پیش‌رونده ثانویه (SPMS)

این نوع از بیماری ‌MS، به‌طور کلی فاز دوم RRMS در نظر گرفته می‌شود که در آن پیشرفت علائم و افزایش ناتوانی وجود دارد. افراد مبتلا به SPMS ممکن است شاهد عود مجدد بیماری باشند، اگرچه ممکن است شدت علائم کم‌تر از نوع RRMS باشد.

اکثر افرادی که RRMS در آن‌ها تشخیص داده می‌شود، در نهایت بیماری آن‌ها به SPMS تبدیل می‌شود؛ اما تجربه هر فرد در مورد آن منحصربه‌فرد خواهد بود.

بیماری MS پیش‌رونده اولیه (PPMS)

در PPMS هیچ عود اولیه‌ای وجود ندارد که نشانه شروع بیماری باشد. در عوض، علائم بیماری ‌MS به تدریج در طول زمان ظاهر می‌شوند.

کسانی که PPMS دارند معمولاً دوره تشدید حاد یا بهبودی مشخصی را تجربه نمی‌کنند؛ اما ممکن است دوره‌های موقتی داشته باشند که طی آن‌ها علائم تا حدودی کاهش می‌یابند.

بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی انجمن ملی مولتیپل اسکلروزیس (NMSS)، حدود ۱۵ درصد از افراد مبتلا به بیماری ‌MS، در واقع به نوع PPMS مبتلا هستند.

بیماری MS خوش خیم

درصد کمی از افراد مبتلا به بیماری ‌MS، به نوع خوش خیم بیماری مبتلا هستند که در آن علائم در طول زندگی فرد، پس از حمله اولیه، پیشرفت بسیار کمی دارد.

بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی NMSS، در مورد نحوه طبقه‌بندی افراد مبتلا به بیماری ‌MS خوش خیم اختلاف نظر وجود دارد؛ زیرا پیشرفت بیماری می‌تواند در طول زندگی افراد متفاوت باشد.

بیماری MS بدخیم

تعداد کمی از افراد مبتلا به بیماری ‌MS، در واقع مبتلا به ‌MS بدخیم هستند که با تشکیل سریع ضایعات در مغز و ستون فقرات مشخص می‌شود که باعث بروز علائم شدید، ناتوانی و احتمالاً مرگ می‌شود.

علائم و نشانه‌های مولتیپل اسکلروزیس

آسیب عصبی که در جریان بیماری ‌MS رخ می‌دهد، بسته به این‌که کدام قسمت از سیستم عصبی مرکزی مورد حمله قرار گرفته است، می‌تواند منجر به بروز طیف وسیعی از علائم شود. بیماری ‌MS می‌تواند نواحی متعددی از مغز و همچنین عصب بینایی (عصبی که سیگنال‌ها را از چشم به مغز منتقل می‌کند) و نخاع را تحت تأثیر قرار دهد.

اغلب گفته می‌شود که هیچ دو نفر مبتلا به‌ MS الگوی علائم دقیقاً مشابهی ندارند. علاوه بر این، علائم یک فرد می‌تواند در طول زمان تغییر کند یا شدت آن در نوسان باشد.

علائم رایج بیماری MS

برخی از علائم اولیه‌ی بیماری MS عبارتند از مشکلات بینایی، مشکلات در تعادل و راه رفتن، بی‌حسی و گزگز و عدم تحمل گرما.

سایر علائم رایج این بیماری عبارتند از:

• اضطراب
• اختلال عملکرد مثانه و روده
• افسردگی
• سرگیجه
• خستگی
• اسپاستیسیته عضلانی
• درد
• مشکلات تفکر و حافظه
• اختلال عملکرد جنسی
• مشکلات خواب
• سرگیجه
• ضعف

علائم غیر معمول بیماری MS

علامت کم تر شایع مولتیپل اسکلروزیس عبارتند از:

• مشکلات تنفسی
• مشکل در حرکت بازو‌ها
• مشکل در تشخیص حالات چهره
• کاهش کنترل بر حرکت دست
• کاهش حس چشایی یا بویایی
• سردرد
• از دست دادن شنوایی
• حساسیت به لمس
• خارش پوست یا تغییر احساسات پوستی
• علامت لرمیت
• آغوش MS
• ناخویشتن‌داری عاطفی
• تشنج
• حساسیت به سرما
• مشکلات گفتاری
• مشکلات بلع
• لرزش
• نورالژی عصب سه قلو (تری ژمینال)

در بسیاری از موارد، علائم بیماری ‌MS را می‌توان گاهی با دارو و گاهی با نوعی توان‌بخشی مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار درمانی یا شناخت درمانی، درمان کرد. افراد مبتلا به بیماری ‌MS که افسرده هستند اغلب می‌توانند با همان انواع دارو‌های ضد افسردگی، روان درمانی و تغییرات سبک زندگی، علاسم افسردگی خود را کاهش دهند.

گاهی اوقات درمان نمی‌تواند به‌طور کامل علائم ‌MS را کاهش دهد؛ اما می‌تواند شدت آن‌ها را کاهش دهد.

عود مولتیپل اسکلروزیس چیست؟

دوره عود یا شعله‌ور شدن، به بدتر شدن علائم موجود‌ بیماری MS از نظر فیزیکی و شناختی گفته می‌شود. این دوره اغلب با ظهور علائم جدید همراه است. عود‌ها به دلیل التهاب ضایعات قبلی، ظهور نواحی التهابی جدید در سیستم عصبی مرکزی یا هر دو رخ می‌دهند.

به‌طور معمول، عود‌ها در طی چند ساعت یا چند روز رخ می‌دهند و می‌توانند روز‌ها یا هفته‌ها ادامه داشته باشند.

دوره عود واقعی مجدد، حداقل ۳۰ روز پس از آخرین عود شما رخ می‌دهد و حداقل ۲۴ ساعت طول می‌کشد. دوره‌های کوتاه‌تر بدتر شدن علائم که تشدید کاذب نامیده می‌شوند، می‌توانند با گرما، استرس، خستگی و سایر موارد ایجاد شوند. با این‌حال، هنگامی که علت زمینه‌ای تشدید کاذب کاهش یابد یا از بین برود، علائم ‌MS نیز باید کاهش یابند.

درمان عود اغلب شامل یک دوره کوتاه استروئیدی با دوز بالا، مانند سولو-مدرول (متیل پردنیزولون) است که به صورت داخل وریدی در یک کلینیک به شکل سرپایی تزریق می‌شود. استروئید‌ها بهبود را تسریع می‌کنند؛ اما نمی‌توانند آسیب جدید ایجاد شده در سیستم عصبی که ناشی از التهاب است را ترمیم کنند.

یک فرد ممکن است پس از دوره‌ی عود، به‌طور کامل بهبود یابد یا ممکن است علائم طولانی مدت را پس از آن داشته باشد. استفاده از دارو‌های اصلاح‌کننده بیماری (DMDs)، باید تعداد عود‌های فرد را در کنار میزان ناتوانی، کاهش دهد. یک مطالعه که روی بیش از ۱۶۰۰ فرد مبتلا به ‌MS که DMD مصرف می‌کردند، نرخ بالایی از بهبودی ناقص را ۱۲ ماه بعد در افرادی که عود شدید داشتند، نشان داد.

علل و عوامل خطر مولتیپل اسکلروزیس

علت بیماری ‌MS ناشناخته است. هیچ کس نمی‌داند که چه چیزی باعث ایجاد واکنش ایمنی می‌شود. تصور می‌شود که ترکیبی از حساسیت‌های ژنتیکی و علل محیطی در شروع این بیماری دخیل هستند.

برخی از پژوهش‌گران گمان می‌کنند که حمله ایمنی توسط انواع خاصی از عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شود. برخی دیگر به سطوح پایین ویتأمین D به‌عنوان یکی از دلایل ایجاد بیماری اشاره می‌کنند. همچنین تقریباً مشخص شده که سیگار کشیدن خطر ابتلا به ‌MS را افزایش می‌دهد.

اکثر افرادی که به بیماری ‌MS مبتلا هستند هیچ فاکتور ریسک شناخته شده‌ای ندارند. تقریباً ۲۰ درصد از افراد مبتلا به‌ MS، در میان بستگان درجه یک خود فردی دارند که به ‌MS مبتلا شده است؛ اما حتی داشتن یک دوقلو همسان مبتلا به ‌MS، خطر ابتلا به ‌MS را تنها ۲۰ تا ۴۰ درصد افزایش می‌دهد. بنابراین اگرچه داشتن سابقه خانوادگی ‌MS تا حدودی خطر ابتلا به ‌MS را افزایش می‌دهد؛ اما به‌طور کلی ‌MS یک بیماری ژنتیکی یا ارثی محسوب نمی‌شود.

برخی دیگر از عوامل خطر برای بیماری ‌MS عبارتند از زن بودن، کمبود ویتأمین D، چاقی، داشتن یک بیماری خود ایمنی، سیگار کشیدن، قرار گرفتن در معرض ویروس اپشتین بار، ضربه‌های مغزی متعدد در دوران نوجوانی و زندگی دورتر از خط استوا.

چگونه مولتیپل اسکلروزیس تشخیص داده می‌شود؟

بیماری MS به‌طور کلی بر اساس سابقه علائم فرد، همراه با نتایج انواع آزمایشات پزشکی که ممکن است شامل موارد زیر باشد، تشخیص داده می‌شود:

• ارزیابی عصبی حرکت فیزیکی و هماهنگی، بینایی، تعادل و عملکرد ذهنی
• آزمایش خون برای رد کردن سایر شرایط
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای تشخیص ضایعات مغزی معمولی ‌MS
• پونکسیون کمری (نمونه‌برداری از آب نخاع) برای به دست آوردن مایع مغزی نخاعی که ممکن است حاوی موادی باشد که بیشتر در افراد مبتلا به ‌MSیافت می‌شود.

تشخیص زودهنگام بیماری ‌MS بسیار مهم است؛ زیرا درمان زودهنگام با هدف کند کردن پیشرفت بیماری آغاز می‌شود.

با این‌حال، هیچ آزمایش واحدی نمی‌تواند بیماری را به‌طور قطعی تشخیص دهد و علائم ‌MS شبیه تعدادی از شرایط دیگر است.

علاوه بر این، علائم بیماری ‌MS و شدت آن از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. علائم همچنین می‌توانند در یک روز یا هفته اهر شوند و از بین بروند و همچنین در طول زمان به تدریج تغییر کنند.

همه این‌ها تشخیص ‌MS را به چالش تبدیل می‌کند. تشخیص MS حتی با مجموعه دستورالعمل‌هایی که به تازگی اصلاح شده و به عنوان معیار‌های مک دونالد شناخته می‌شود نیز دشوار است.

پیش آگهی مولتیپل اسکلروزیس

به گفته انجمن ملی ‌MS، اگرچه بیماری ‌MS گاهی اوقات می‌تواند یک بیماری ناتوان‌کننده باشد؛ اما اکثر افرادی که به آن مبتلا هستند به شدت ناتوان نمی‌شوند.

بسیاری از افراد مبتلا به بیماری ‌MS قادر به حفظ تحرک خود با کمک وسایل کمکی مانند عصا یا واکر هستند. اغلب این افراد از اسکوتر یا ویلچر‌های موتوری برای پیمودن مسافت‌های طولانی استفاده می‌کنند. حدود یک سوم افراد مبتلا به ‌MS توانایی راه رفتن خود را به‌طور کامل از دست می‌دهند.

افراد مبتلا به ‌MS که واضح‌ترین پیش آگهی را دارند معمولاً کسانی هستند که:

• زن هستند.
• زمانی که بیماری شروع شد کم‌تر از ۳۰ سال سن داشتند.
• حملات نادر داشته باشند.
• مبتلا به ‌MS عود کننده - بهبود یابنده (RRMS) باشند.
• در اسکن‌های تشخیصی علائم کمی از بیماری در آن‌ها وجود داشته باشد.

مطالعه‌ای که در آگوست ۲۰۱۹ در مجله Brain منتشر شد، ممکن است توانایی پزشکان را در ارائه پیش آگهی‌های طولانی مدت به افرادی که در مراحل اولیه ‌MS هستند، بهبود ببخشد.

پژوهش‌گران دریافتند MRI مغز و نخاع که بلافاصله پس از سندرم بالینی جدا شده (CIS) یا یک قسمت دمیلیناسیون انجام می‌شود، پیشرفت بیماری را برای ۱۵ سال بعد پیش‌بینی می‌کند. CIS گاهی اوقات (اما نه همیشه) به MS تبدیل می‌شود. در ۱۶۶ شرکت‌کننده در مطالعه که پس از ۱۵ سال مورد ارزیابی قرار گرفتند، انواع خاصی از ضایعات در MRI اولیه آن‌ها با ایجاد MS پیش‌رونده ثانویه مرتبط بود.

مدت زمان مولتیپل اسکلروزیس

بیماری MS غیر قابل درمان است؛ بنابراین تا آخر عمر همراه فرد باقی می‌ماند. این بیماری به‌ندرت کشنده است؛ اما مطالعات نشان داده‌اند که حداقل در کشور‌های توسعه یافته، طول عمر افراد را حدود شش یا هفت سال کاهش می‌دهد.

مطالعاتی که علل مرگ در میان افراد مبتلا به ‌MS را بررسی کرده‌اند، عفونت‌های ریوی را به عنوان عامل اصلی مرگ بیش از حد در این جمعیت نشان داده‌اند و یک مطالعه نشان داد که سپسیس عامل اصلی مرگ و میر‌های مرتبط با ‌MS است. سپسیس یک التهاب تهدید‌کننده زندگی و کل بدن است که توسط یک عفونت شدید ایجاد می‌شود و بیشتر در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف رخ می‌دهد.

به لطف درمان‌های بهتری که اکنون برای بیماری ‌MS در دسترس هستند، ممکن است شکاف امید به زندگی در افراد مبتلا به ‌MS کاهش یابد. در حال حاضر دارو‌های متعددی برای بیماری ‌MS وجود دارند که می‌توانند پیشرفت بیماری را کند کرده و دفعات و شدت عود را کاهش دهند.

درمان و گزینه‌های دارویی برای بیماری MS

درمان بیماری ‌MS اغلب شامل دارو‌های اصلاح‌کننده بیماری برای کاهش تعداد و شدت عود‌ها در مبتلایان و کند کردن پیشرفت بیماری است. این دارو‌ها علائم ‌MS را درمان نمی‌کنند و در کوتاه کردن عود ‌MS که در حال پیشرفت است، مؤثر نیستند.

به همین دلیل، درمان ‌MS به‌طور کلی شامل یک رویکرد چند جانبه است، از جمله:

• استفاده از دوز‌های بالای استروئید‌ها یا گاهی اوقات پلاسمافرزیس برای کوتاه کردن دوره‌ی عود
• استفاده از درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری برای جلوگیری از عود و پیشرفت بیماری
• درمان علائم ‌MS با استفاده از دارو، فیزیوتراپی، انواع دیگر درمان‌های توانبخشی، سبک زندگی سالم و درمان‌های مکمل
• ارائه مشاوره و پشتیبانی برای افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات خلقی

گزینه‌های درمانی اصلاح‌کننده بیماری

برای افرادی که مبتلا به ‌MS عود‌کننده - بهبود‌ یابنده هستند، تعداد انگشت شماری از دارو‌های اصلاح‌کننده بیماری می‌توانند پیشرفت مولتیپل اسکلروزیس را کند کنند و دفعات و شدت حملات حاد را کاهش دهند.

برای افراد مبتلا به ‌MS پیش‌رونده اولیه، تنها یک دارو به‌نام اکرووس (اوکرلیزوماب) وجود دارد که احتمال پیشرفت ناتوانی را کاهش می‌دهد. برای افراد مبتلا به ‌MS ثانویه پیش‌رونده فعال (به این معنی که آن‌ها هنوز عود را تجربه می‌کنند و ضایعات جدید همچنان در MRI آن‌ها دیده می‌شود) دو داروی مایزنت (سیپونیمود) و ماونکلاد (کلادریبین) در بهار ۲۰۱۹ تأیید شدند.

درمان علائم بیماری ‌MS

پزشکان می‌توانند طیف گسترده‌ای از دارو‌ها را برای تسکین علائم مربوط به بیماری ‌MS تجویز کنند که از جمله آن‌ها می‌توان به مسکن‌های درد اشاره کرد. دارو‌های ضد اسپاسم مانند باکلوفن و شل‌کننده‌های عضلانی مانند زانافلکس (تیزانیدین) برای کاهش اسپاسم عضلانی و آمپیرا (دالفامپریدین) برای بهبود توانایی راه رفتن توسط پزشک تجویز می‌شوند.

فیزیوتراپی نیز می‌تواند برای مقابله با خستگی، ضعف، درد و اسپاسم مفید باشد. فیزیوتراپیست می‌تواند تمرینات، کشش‌ها و روش‌های جایگزین برای انجام کار‌های فیزیکی را جهت بهبود سطح انرژی و عملکرد فیزیکی تجویز کند.

کاردرمانی اغلب برای یافتن راه‌های آسان‌تر یا جایگزین برای دستیابی به وظایف روزمره، از جمله با استفاده از وسایل کمکی و تکنیک‌های حفظ انرژی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پزشک نیز می‌تواند شما را به یک متخصص گفتار درمانی جهت رفع مشکلات صحبت کردن یا بلع، به متخصص توانبخشی شناختی برای کمک به وظایف حافظه و تفکر و به متخصص روان‌درمانی برای کمک به افسردگی، اضطراب، غم و اندوه یا ناراحتی ساده مرتبط با زندگی با یک بیماری مزمن معرفی کند.

علاوه بر توانبخشی و درمان اصلی، ورزش و مدیتیشن هر دو عملکرد و کیفیت زندگی افراد مبتلا به ‌MS را بهبود می‌بخشند.

پیشگیری از مولتیپل اسکلروزیس

هنوز هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از بیماری MS وجود ندارد. دلیل این موضوع هم این است که تا حد زیادی علت این بیماری هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است. برخی از رفتار‌های سالم وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا به ‌MS را در افراد کاهش دهند.

ویتامین D

دریافت ویتامین D به میزان کافی (از نور خورشید، غذا و مکمل‌ها) یکی از راه‌های کاهش احتمال ابتلا به ‌MS است. مطالعه‌ای که در‌آوریل ۲۰۱۸ در مجله Neurology منتشر شد، نشان داد که بزرگ شدن در یک منطقه آفتابی و قرار گرفتن در معرض آفتاب زیاد در تابستان، با خطر کم‌تر ابتلا به بیماری ‌MS مرتبط است. همچنین، در مطالعه‌ای که در اکتبر ۲۰۱۸ در مجله The International Journal of Neuroscience منتشر شد، افرادی که مبتلا به سندرم بالینی جدا شده (CIS) تشخیص داده شدند و در ادامه زندگی به MS مبتلا شدند، سطوح ویتامین D پایین‌تری نسبت به افراد سالم داشتند.

هیچ تضمینی وجود ندارد که افزایش سطح ویتامین D از ابتلا به ‌MS جلوگیری کند؛ اما تا زمانی که در محدوده ایمن قرار گرفتن در معرض نور خورشید و مصرف مکمل ویتامین D قرار بگیرید، می‌توانید از مزایای آن‌ برخوردار شوید.

سیگار کشیدن

سیگار نکشیدن راهبرد دیگری است که ممکن است خطر ابتلا به ‌MS را کاهش دهد. طبق گفته انجمن ملی MS، در سیگاری‌ها و افرادی که در معرض دود سیگار قرار می‌گیرند، خطر ابتلا به ‌MS افزایش می‌یابد. بنابراین، با ترک سیگار ممکن است بتوانید خطر بروز بیماری را خود و اطرافیان کاهش دهید.

وزن متناسب

حفظ وزن مناسب، به ویژه در دوران کودکی، ممکن است خطر ابتلا به بیماری ‌MS را نیز کاهش دهد. مطالعه‌ای که در ماه مِی ۲۰۱۹ در نشریه JAMA Neurology منتشر شد، نشان داد که چاقی در کودکان با افزایش خطر ابتلا به ‌MS کودکان مرتبط است. علاوه بر این، کودکان چاق نسبت به سایرین به دارو‌های خط اول ‌MS واکنش کم‌تری نشان دادند.

بر اساس بررسی منتشر شده در مارس ۲۰۱۸ در Current Neurology and Neuroscience Reports، چاقی در اوایل زندگی نیز با خطر بالاتر ابتلا به ‌MS در بزرگسالی مرتبط است.

عوارض مولتیپل اسکلروزیس

فراتر از اثرات مستقیم علائم بیماری ‌MS که تعداد زیادی از آن‌ها وجود دارد و شدت آن‌ها متفاوت است، برخی علائم ممکن است عواقب جدی‌تری نسبت به سایرین داشته باشند.

عفونت‌های دستگاه ادراری

به گفته انجمن ملی MS، مشکلات مثانه در افراد مبتلا به بیماری ‌MS بسیار رایج است و حداقل ۸۰ درصد از آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

برخی از افراد در نگه داشتن ادرار خود مشکل دارند (بی‌اختیاری)، در حالی که برخی دیگر نمی‌توانند مثانه خود را به‌طور کامل تخلیه کنند (احتباس).

تخلیه نشدن کامل مثانه خطر ابتلا به عفونت ادراری (UTI) را افزایش می‌دهد. این عفونت می‌تواند باعث بدتر شدن علائم ‌MS و همچنین ناراحتی در هنگام ادرار، نیاز به تکرر ادرار و ترشح مقدار کمی ادرار شود.

اگر این مشکل به سرعت درمان نشود، عفونت دستگاه ادراری به نوبه خود می‌تواند منجر به عفونت کلیه شود که یک وضعیت پزشکی اورژانسی است.

پنومونی یا ذات‌ الریه

گاهی اوقات افراد مبتلا به ‌MS در بلع غذا و آب مشکل دارند که این مشکل با نام دیسفاژی شناخته می‌شود. هنگامی که ماهیچه‌های درگیر در بلعیدن مشکل زمان‌بندی دارند یا ماهیچه‌های درگیر در بلع ضعیف هستند، غذا‌ها و مایعات ممکن است به جای مری، وارد راه هوایی شوند.

اگر فرد نتواند آن‌قدر سرفه کند که غذاها دفع شوند، غذا و مایعات ممکن است وارد ریه‌ها شوند. این می‌تواند منجر به پنومونی آسپیراسیون شود. پنومونی آسپیراسیون یک بیماری جدی است که به بستری شدن در بیمارستان منجر خواهد شد.

علائم پنومونی آسپیراسیون ممکن است شامل درد قفسه سینه، تب، تنگی نفس و سرفه خلط بدبو باشد. در صورت مشاهده این علائم باید به دنبال کمک پزشکی باشید.

ضربه فیزیکی ناشی از افتادن

بسیاری از علائم بیماری ‌MS، از جمله مشکلات تعادل، ضعف عضلانی، خستگی، سرگیجه، تاری دید و بی‌حسی، خطر افتادن را افزایش می‌دهند.

افتادن نیز به نوبه خود خطر آسیب‌های جدی مانند شکستگی استخوان و ضربه به سر را افزایش می‌دهد. این مشکل همچنین می‌تواند منجر به ترس از افتادن شود که معمولاً باعث می‌شود فرد کم‌تحرک، ضعیف‌تر و حتی بیشتر مستعد افتادن شود.

واضح است که نمی‌توان از همه زمین خوردن‌ها جلوگیری کرد؛ اما می‌توان به کمک طیف وسیعی از استراتژی‌ها، قدرت پا‌ها را تقویت کرد و تعادل را بهبود بخشید. همچنین با ایمن کردن نقاط خطرناک در خانه و برطرف کردن علل بالقوه سرگیجه، می‌توان از افتادن تا حد زیادی جلوگیری کرد.

زخم‌های فشاری

افراد مبتلا به ‌MS که بیشتر وقت خود را به صورت نشسته یا دراز کشیده می‌گذرانند، باید از زخم‌های فشاری آگاه باشند و اقدامات لازم را برای پیشگیری از آن انجام دهند. زخم‌های فشاری که گاهی به عنوان زخم بستر نیز شناخته می‌شوند، در واقع مناطقی از پوست آسیب دیده هستند که در اثر فشار بیش از حد به آن ناحیه زخم می‌شوند.

این زخم‌ها تمایل دارند در مناطقی که استخوان‌ها نزدیک به پوست هستند، مانند پاشنه پا، استخوان دنبالچه، کتف و آرنج رشد کنند. ترکیبی از جابه‌جایی بیشتر، استفاده از بالشتک‌ها یا تشک‌های مخصوص و بررسی روزانه پوست می‌تواند به پیشگیری از زخم‌های فشاری یا ابتلای زودهنگام به آن‌ها کمک کند.

خطر ابتلا به افسردگی در مولتیپل اسکلروزیس زیاد است

افسردگی در میان افرادی که ‌MS دارند شایع است و دلیل آن هم داشتن یک بیماری غیرقابل پیش‌بینی و پیش‌رونده استرس‌زا نیست. افسردگی در ‌MS ممکن است نتیجه مستقیم حمله سیستم ایمنی بدن به غلاف‌های محافظ میلین باشد. این غلاف رشته‌های عصبی را می‌پوشاند و باعث تغییرات رفتاری از جمله افسردگی می‌شود.

مولتیپل اسکلروزیس همچنین می‌تواند سیستم عصبی غدد درون ریز بدن را تغییر دهد. سیستم غدد درون ریز بر ترشح هورمون‌ها، از جمله هورمون‌های دخیل در افسردگی، مانند سروتونین، نظارت می‌کند. علاوه بر این، دارو‌های مورد استفاده برای درمان ‌MS، مانند اینترفرون بتا نیز می‌توانند باعث افسردگی شوند.

گاهی اوقات افسردگی در نتیجه استرس‌ها و چالش‌های مرتبط با ابتلا به ‌MS ایجاد می‌شود.

خبر خوب این است که مهم نیست علت اصلی بروز افسردگی چیست. افسردگی را در افراد مبتلا به ‌MS می‌توان با روان درمانی، دارو یا ترکیبی از این دو درمان کرد.

پژوهش و آمار: چه کسانی به بیماری MS مبتلا هستند؟

برای چندین دهه، اکثر سازمان‌های بهداشتی بزرگ، شیوع ‌MS در ایالات متحده را ۴۰۰ هزار تخمین می‌زدند؛ اما پژوهشی که در مارس ۲۰۱۹ در مجله Neurology منتشر شد، تخمین زد تعداد آمریکایی‌های مبتلا به ‌MS به ۱ میلیون رسیده است. پژوهش‌گران از داده‌های سازمان‌های بهداشت عمومی، خصوصی و نظامی برای رسیدن به این عدد استفاده کردند.

آن‌چه در حال حاضر در مورد بیماری ‌MS شناخته شده، این است که هر کسی می‌تواند به آن مبتلا شود؛ اما بسیاری از مبتلایان به آن دارای ویژگی‌های مشترک زیر هستند:

سن: اکثریت اولین علائم خود را بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی تجربه می‌کنند.

نژاد: مدت‌ها اعتقاد بر این بود که نژاد قفقازی بیش از دو برابر سایر نژاد‌ها در معرض ابتلا به ‌MS قرار دارد؛ اما عدم حضور اقلیت‌های نژادی و قومیتی در آزمایشات بالینی، این باور را زیر سؤال می‌برد.

جنسیت: بیماری ‌MS در زنان ۲ تا ۳ برابر بیشتر از مردان است.

آب و هوا: بیماری ‌MS در آب و هوای معتدل (مانند شمال ایالات متحده، کانادا و اروپا) ۵ برابر بیشتر از آب و هوای گرمسیری شایع است.

ژن‌ها: افرادی که یکی از بستگان نزدیک آن‌ها به ‌MS مبتلا است، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند؛ اما هیچ مدرکی مبنی بر ارثی بودن این بیماری وجود ندارد.

شرایط مربوط به بیماری MS

تعدادی از شرایط پزشکی بدون این‌که لزوماً علائم یا عوارض مستقیم ‌MS باشند، با فراوانی بیشتری در افراد مبتلا به ‌MS رخ می‌دهند؛ هرچند در بسیاری از موارد، ارتباط بین این بیماری‌ها نامشخص است. سردرد، میگرن، فیبرومیالژیا و صرع چهار بیماری مهم هستند که در نتیجه MS یا همراه آن ظاهر می‌شوند.

سردرد و میگرن

سردرد و به خصوص میگرن، در بین افراد مبتلا به ‌MS بیشتر از عموم مردم شایع است و دلایل آن به‌طور کامل شناخته نشده است. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که شروع درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری برای درمان MS، بروز و دفعات سردرد را کاهش می‌دهد؛ اما برخی دیگر دریافته‌اند که تعدادی از درمان‌های MS با سردرد‌های بیشتری مرتبط هستند.

به عنوان مثال، مطالعه‌ای که در ژانویه ۲۰۱۹ در مجله Multiple Sclerosis and Related Disorders منتشر شد، نشان داد که ۶۸ درصد از ۷۵۴ شرکت‌کننده در مطالعه سردرد را گزارش کردند که ۳۹ درصد آن سردرد میگرنی، ۲۰ درصد سردرد تنشی و ۳۸ درصد سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو بود. ۲۰ درصد از شرکت‌کنندگان گزارش کردند که سردرد آن‌ها قبل از شروع درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری ‌MS شروع شده است؛ اما ۸۰ درصد گفتند که سردرد پس از شروع درمان دارویی شروع شده است. سردرد‌های بیشتری در افرادی که با دارو‌های اینترفرون بتا درمان می‌شدند وجود داشت.

در یک مطالعه دیگر که فوریه ۲۰۱۹ در مجله European Neurology منتشر شد، شرکت‌کنندگان پس از شروع مصرف داروی ‌MS سردرد‌های کم‌تری را گزارش کردند. پژوهش‌گران در این مطالعه از ۵۰ فرد مبتلا به ‌MS در مورد سابقه اخیر سردردشان سؤال کردند. ۷۸ درصد از این افراد گزارش کردند که حدود چهار هفته قبل از بروز علائم عصبی ناشی از ‌MS، سردرد (اغلب میگرن) را تجربه کرده‌اند. شش ماه بعد، درصد کسانی که سردرد داشتند به ۶۱ درصد کاهش یافت. پژوهش‌گران به این نتیجه رسیدند که سردرد‌های مکرر ممکن است نشانه اولیه ‌MS باشند و کاهش سردرد‌های مشاهده شده در این مطالعه می‌تواند نتیجه اثرات درمان تعدیل‌کننده ایمنی باشد.

فیبرومیالژیا

فیبرومیالژیا گاهی با ‌MS اشتباه گرفته می‌شود و ‌MS هم گاهی با فیبرومیالژیا اشتباه گرفته می‌شود. هر دو بیشتر در زنان رخ می‌دهند و هر دو می‌توانند باعث درد، خستگی، مه مغزی و علائم دیگر شوند. اما آیا ارتباطی بین این دو وجود دارد که فراتر از علائم مشترک باشد؟

مطالعه‌ای که در جولای ۲۰۱۸ به صورت آنلاین در مجله Multiple Sclerosis منتشر شد، سوابق سلامتی نزدیک به ۱۴ هزار فرد مبتلا به ‌MS را از چهار منطقه کانادا بررسی کرد و آن‌ها را با سوابق نزدیک به ۶۷ هزار فرد بدون ‌MS مقایسه کرد. پژوهش‌گران دریافتند که فیبرومیالژیا در افراد مبتلا به ‌MS حدود ۳ برابر بیشتر بود. با این‌حال، از آن‌جایی که هدف این مطالعه شناسایی علائم اولیه ‌MS بود، ارتباط بین فیبرومیالژیا و ‌MS را بیشتر بررسی نکرد.

یک پژوهش‌گر به‌نام ایتان روسو، این نظریه را مطرح کرده است که مولتیپل اسکلروزیس، فیبرومیالژیا، میگرن، سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) و برخی شرایط دیگر، یک مشکل اساسی دارند که او آن را کمبود بالینی اندوکانابینوئید می‌نامد.

اندوکانابینوئید‌ها، مولکول‌هایی شبیه شاهدانه هستند که به‌طور طبیعی توسط بدن انسان تولید می‌شوند. گیرنده‌های اندوکانابینوئید در مغز، اعصاب، پوست، رگ‌های خونی و سایر اندام‌ها در سراسر بدن یافت می‌شوند. در نتیجه، سیستم اندوکانابینوئید در تنظیم عملکرد‌های فیزیولوژیکی در بسیاری از نقاط بدن نقش دارد.

به گفته دکتر روسو، در مقاله‌ای که در ژوئیه ۲۰۱۶ در مجله Cannabis and Cannabinoid Research منتشر شد، همه انسان‌ها دارای یک تون اندوکانابینوئیدی هستند که بازتابی از سطوح اندوکانابینوئید‌ها، آناندامید (آراشیدونیل اتانول آمید) و آراشیدونیل گلیسرول-۲، متابولیسم و ​​فراوانی نسبی، وضعیت گیرنده‌های کانابینوئید و میزان تولید آن‌ها است. او می‌گوید که کمبود تون اندوکانابینوئید باعث پاتوفیزیولوژی یا تغییرات عملکردی خاصی می‌شود که بیماری‌ها و سندرم‌های مختلف را مشخص می‌کند.

در همان مقاله، دکتر روسو مطالعات موجود در مورد درمان مبتنی بر شاهدانه برای IBS، میگرن، فیبرومیالژیا و برخی شرایط دیگر را شرح می‌دهد و خواستار آزمایش‌های بالینی تصادفی‌سازی شده در این زمینه تحقیقاتی است.

صرع

بر اساس گزارش انجمن ملی MS، تشنج مشخصه اصلی صرع است و گاهی اوقات در ‌MS نیز رخ می‌دهد. در میان مبتلایان به بیماری MS، تشنج نسبتاً نادر است و در ۲ تا ۵ درصد از این افراد رخ می‌دهد.

درست مانند افراد مبتلا به صرع، تشنج‌هایی که در افراد مبتلا به ‌MS رخ می‌دهد، نتیجه شلیک غیر طبیعی نورون‌ها است. با این‌حال، علت خاص تشنج در ‌MS ناشناخته است. این امکان وجود دارد که تشنج‌ها توسط ضایعات ‌MS در مغز در افراد مستعد ایجاد شوند. در واقع، مطالعه‌ای که ژوئن ۲۰۱۹ در مجله Frontiers in Neurology منتشر شد، به این نتیجه رسید که ضایعات قشری که در بیماران MS رخ می‌دهد، ممکن است نقش مهمی در صرع کاموربید داشته باشد. هنوز چیز‌های زیادی در مورد ارتباط بین ‌MS و صرع، به‌صورت ناشناخته باقی مانده است.

افراد مبتلا به ‌MS که تشنج‌های مکرر دارند معمولاً با دارو‌های ضد تشنج درمان می‌شوند.

افسانه‌ها و حقایق در مورد بیماری MS

MS یک بیماری نادر نیست؛ اما آن‌قدر‌ها هم شایع نیست. پس جای تعجب نیست که بسیاری از مردم در مورد آن اطلاعات کمی دارند و گاهی اوقات آن‌چه می‌دانند اشتباه است. علاوه بر این، درک دانشمندان از ‌MS، این‌که چه چیزی خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهد، بهترین روش درمان آن و نحوه زندگی خوب با آن، در سال‌های اخیر به‌طور قابل توجهی پیشرفت کرده است. بنابراین حتی برخی از پزشکان ممکن است باور‌های منسوخ شده‌ای در مورد ‌MS داشته باشند. برای افرادی که با این بیماری زندگی می‌کنند، مهم است که بدانند با چه چیزی سروکار دارند.

رژیم غذایی ‌MS: عادات غذایی سالم برای مولتیپل اسکلروزیس

یک رژیم غذایی سالم برای افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس تفاوت چندانی با یک رژیم غذایی سالم برای سایر افراد ندارد. تغذیه خوب اولیه، شامل دریافت کالری کافی از ترکیبی از پروتئین‌های بدون چربی، منابع کربوهیدرات غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و چربی‌های سالم (از ماهی، آجیل، دانه‌ها و روغن) می‌تواند به حفظ سطح انرژی شما کمک کند. یک رژیم غذایی خوب برای پیشگیری از بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی نیز ضروری است. برخی از غذا‌ها مانند غذا‌های پرفیبر نیز ممکن است به مدیریت علائم مرتبط با ‌MS کمک کنند. این غذاها به رفع یبوست نیز کمک می‌کنند.