اسپاسم عضلانی و هر آنچه که باید در مورد آن بدانید

اسپاسم عضلانی یک حرکت ناگهانی و غیرارادی در یک یا چند عضله است. مردم همچنین ممکن است آن را اسب چارلی یا گرفتگی یا انقباض عضلانی بنامند.

این حرکات می‌توانند در هر ماهیچه‌ای از بدن رخ دهند و بسیار رایج هستند. اسپاسم عضلانی اغلب در نتیجه استرس، ورزش یا کم آبی بدن رخ می‌دهد. اسپاسم عضلانی معمولاً دلیلی برای نگرانی نیست.

علت ایجاد اسپاسم عضلانی

اسپاسم عضلانی بسیار شایع است. آن‌ها می‌توانند در هر قسمتی از بدن اتفاق رخ دهند اما در بخش‌های زیر بیشتر تأثیر می‌گذارند:

• پا
• دست‌ها
• بازو‌ها
• ران
• شکم
• عضلات بین دنده‌ای که در اطراف قفسه سینه قرار دارند

درد عضلانی، خستگی و استفاده بیش از حد از اندان‌ها و عضلات، از شایع‌ترین علل اسپاسم عضلانی هستند. علل دیگر عبارتند از استرس یا اضطراب که می‌تواند منجر به انقباض عضلانی در صورت شود. اعصاب به دام افتاده می‌توانند منجر به اسپاسم در پشت شود.

ورزشکارانی که قبل از ورزش بدن خود را گرم نمی‌کنند یا در شرایط بسیار گرم ورزش می‌کنند ممکن است دچار اسپاسم عضلانی شوند. به عنوان مثال «اسب چارلی» اصطلاحی است که مردم اغلب برای توصیف اسپاسم در عضلات ساق دونده استفاده می‌کنند. نوشیدن آب ناکافی قبل از ورزش نیز می‌تواند باعث اسپاسم عضلانی شود.

برخی افراد نسبت به سایرین در برابر اسپاسم عضلانی آسیب پذیرتر هستند. کسانی که بیشتر در معرض خطر هستند عبارتند از:

• بزرگسالان مسن‌تر
• ورزشکاران
• افراد دارای اضافه وزن یا چاقی
• زنان باردار

افرادی که دارای شرایط سلامتی خاصی مانند اختلالات عصبی یا مشکلات مربوط به تیروئید هستند، دفعات بیشتری اسپاسم عضلانی را تجربه خواهند کرد.

اسپاسم عضلانی معمولاً جای نگرانی ندارد؛ اما در برخی موارد، می‌تواند نشانه‌ای از یک وضعیت سلامت عصبی باشد. برخی شرایط سلامت عصبی بر مغز تأثیر می‌گذارند، مغزی که مسئول حرکت دادن عضلات است.

در ادامه به بررسی علل اصلی اسپاسم عضلانی می‌پردازیم.

کمبود الکترولیت در بدن

ماهیچه‌های شما برای عملکرد صحیح به مواد معدنی مانند کلسیم، پتاسیم و منیزیم وابسته هستند. اگر مصرف آن‌ها کم شده باشد، بدن شما پیامی همراه با گرفتگی و اسپاسم برای شما ارسال می‌کند. ورزش یا تعریق شدید می‌تواند شما را ضعیف کند؛ اما برخی از دارو‌ها نیز می‌توانند باعث تضعیف شما شوند. همچنین ممکن است پس از یک دوره اسهال یا استفراغ، تعداد زیادی الکترولیت از دست بدهید.

نوشیدن آب ناکافی

اگر به اندازه کافی آب نمی‌نوشید، باید بدانید که ماهیچه‌های شما بیشتر دچار انقباض و اسپاسم می‌شوند. وقتی زیاد عرق می‌کنید یا مایعات بدن را در هنگام بیماری از دست می‌دهید، به آب بیشتری نیاز دارید؛ زیرا به‌طور هم‌زمان الکترولیت‌ها را نیز از دست می‌دهید.

استرس

گاهی اوقات می‌توانید استرس را عامل سردرد یا بی‌خوابی بدانید؛ اما باید بدانید که استرس می‌تواند باعث تنش و درد در عضلات شما شود. یک تکنیک آرامش بخش مانند ماساژ یا مدیتیشن را امتحان کنید تا استرس را برطرف کنید.

کافئین بیش از حد

کافئین می‌تواند در صبح به شما انرژی دهد و کسالت عضرانه شما را بر طرف کند؛ اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند باعث اسپاسم عضلانی در قسمت‌های مختلف بدن شود. سایر دارو‌های محرک مانند آمفتامین‌ها نیز همین اثر را دارند.

کمبود خواب و خستگی

اگر خسته یا فرسوده هستید، پرش پلک و اسپاسم عضلانی یکی از راه‌هایی است که از طریق آن، بدن به شما اطلاع می‌دهد که باید استراحت کنید. همچنین ممکن است عضلات شما احساس درد و کوفتگی داشته باشند یا به‌طور کلی ضعیف شوند.

بدن شما خوش فرم نیست

اگر بعد از تمرین یا پیاده روی متوجه اسپاسم شدید، ممکن است لازم باشد زمان بیشتری را برای ساختن عضلات خود صرف کنید. وقتی به اندازه کافی با عضلات کار نمی‌کنید، به احتمال زیاد بیش از حد خسته می‌شوند و دچار گرفتگی می‌شوند. حداقل دو بار در هفته تمرینات قدرتی را به برنامه خود اضافه کنید.

دارو

اگر فشار خون بالا یا بیماری قلبی دارید، پزشک ممکن است قرص‌های ادرار آور برای شما تجویز کند که به آن‌ها دیورتیک نیز می‌گویند. آن‌ها باعث می‌شوند بیش از حد ادرار کنید که این موضوع باعث کاهش میزان پتاسیم در بدن شما می‌شود و می‌تواند باعث اسپاسم عضلانی شود. سایر دارو‌ها، مانند برخی از دارو‌های ضد افسردگی، می‌توانند باعث پرش پلک یا عضلات شوند. برخی از دارو‌های صرع و روان‌پریشی نیز ممکن است باعث پرش پلک شما شوند.

سندرم سروتونین

اگر در عرض چند ساعت پس از مصرف داروی جدید یا تغییر دوز، ماهیچه‌های شما دچار انقباض شدند، با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است شما دچار عارضه‌ای شوید که زمانی رخ می‌دهد که برخی دارو‌ها یا مکمل‌ها باعث می‌شوند مقدار زیادی از سروتونین شیمیایی مغز در بدن شما انباشته شود. این یک بیماری جدی است که معمولاً با تب بسیار بالا و سایر علائم همراه است و نیاز به مراقبت پزشکی دارد.

بیماری کلیوی

کلیه‌ها اغلب علائم هشدار دهنده‌ای مبنی بر کاهش سرعت عملکرد خود نشان نمی‌دهند. هنگامی که آن‌ها مقدار زیادی از توانایی خود را در کار از دست می‌دهند، ممکن است متوجه گرفتگی عضلات، همراه با علائم دیگر شوید. اگر دیابت، فشار خون بالا یا سایر مشکلات مرتبط با کلیه دارید، در صورت شروع اسپاسم با پزشک خود مشورت کنید.

بیماری لو گریگ (ALS)

انقباض عضلات دست و پا می‌تواند یکی از علائم اولیه این بیماری باشد که به آن اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) نیز می‌گویند. در این بیماری اسپاسم عضلانی رخ می‌دهد؛ زیرا اعصابی که پیام‌هایی را از مغز و نخاع به ماهیچه‌ها می‌فرستند، از کار می‌افتند. آن‌ها قبل از این‌که به‌طور کامل ارسال پیام‌ها را متوقف کنند، پیام‌های نامنظم ارسال می‌کنند.

عصب نخاعی گیر کرده

هنگامی که اعصاب نخاعی، نخاع را ترک می‌کنند، از بین استخوان‌های ستون فقرات عبور کرده و به قسمت‌های خاصی از بدن می‌روند. گاهی اوقات دیسک‌های بین استخوان‌ها می‌لغزند یا پاره می‌شوند و حرکت می‌کنند و در این فرآیند، عصب نخاعی را تحت فشار قرار می‌دهند. ممکن است تغییراتی را در عضلات کنترل‌ کننده عصب احساس کنید. پزشک شما می‌تواند مشکل را در طول معاینه فیزیکی یا با MRI یا CT اسکن تشخیص دهد.

نوروپاتی

هنگامی که سلول‌های عصبی آسیب می‌بینند، نحوه ارتباط آن‌ها با یکدیگر و با مغز تغییر می‌کند. انقباضات و اسپاسم می‌توانند علائم هشدار ‌دهنده‌ای باشند که نشان می‌دهند این وضعیت رایج بر اعصابی که ماهیچه‌های شما را کنترل می‌کنند، تأثیر می‌گذارد. برخی از افراد به صورت مادرزادی این مشکل را دارند؛ اما ممکن است به دلیل آسیب، عفونت، بیماری، اعتیاد به الکل و برخی دارو‌ها رخ دهد. دیابت عامل اصلی نوروپاتی است.

سندرم ایساکس

این وضعیت نادر زمانی رخ می‌دهد که اعصاب شما به ارسال سیگنال‌هایی ادامه می‌دهند که عضلات شما را به حرکت در می‌آورند، حتی اگر مغز یا نخاع شما به آن‌ها نگوید. این موضوع باعث انقباضات عضلانی، گرفتگی و سفتی می‌شود. همچنین ممکن است ماهیچه‌های شما از زیر پوست تکان بخورد، مانند چیزی که زیر پوست شما حرکت می‌کند. این مشکل با نام نورومیوتونیا یا سندرم ایساکس-مرتنس شناخته می‌شود و علائم آن زمانی که شما در خواب هستید یا تحت بیهوشی عمومی هستید ادامه می‌یابند.

علائم اسپاسم عضلانی

همه اسپاسم‌های عضلانی دردناک نیستند؛ اما برخی از آن‌ها می‌توانند باعث درد شوند. ممکن است احساس شود که عضله به خودی خود می‌پرد یا حرکت می‌کند که این احساس معمولاً فقط چند ثانیه طول می‌کشد. برخی از افراد حتی ممکن است بتوانند تکان خوردن عضله را ببینند.

گاهی اوقات، ممکن است احساس شود که کل عضله دچار گرفتگی شده و نمی‌تواند حرکت کند. این اثر بیشتر در پا‌ها دیده می‌شود و می‌تواند بسیار دردناک باشد. در این حالت وقتی عضله را لمس می‌کنید، بسیار سفت به نظر می‌رسد. معمولاً احساس گرفتگی در عرض چند دقیقه یا بیشتر از بین می‌رود؛ اما ممکن است درد عضله برای مدتی پس از آن ادامه یابد.

اگر اسپاسم عضلانی بخشی از یک بیماری عصبی باشد، فرد معمولاً علائم دیگری را تجربه خواهد کرد. برخی از این علائم عبارتند از:

• درد در پشت، گردن یا سر
• ضعف در عضلات
• بی‌حسی پوست
• احساس سوزن سوزن شدن
• لرزش
• فلج شدن
• هماهنگی ضعیف
• حرکات آهسته
• دوبینی
• مشکلات خواب

درمان اسپاسم عضلانی

اسپاسم عضلانی معمولاً خود به خود برطرف می‌شود. ممکن است چند ثانیه یا حتی چند دقیقه طول بکشد تا آن‌ها متوقف شوند؛ اما اغلب نیازی به درمان ندارند. نوشیدن آب زیاد می‌تواند به کاهش گرفتگی عضلات مرتبط با کم آبی کمک کند.

اگر فردی گرفتگی دردناک دارد، می‌تواند چند روش را برای کمک به کاهش علائم امتحان کند. انجمن استئوپاتی آمریکا کارهای زیر را توصیه می‌کند:

• توقف هر گونه فعالیتی که منجر به گرفتگی عضلات می‌شود؛ مانند دویدن
• عضلاتی که دچار گرفتگی شده‌اند را به آرامی ماساژ دهید
• به آرامی عضلاتی که دچار گرفتگی شده‌اند را کشش دهید
• برای شل کردن عضلات سفت از پد گرم ‌کننده استفاده کنید
• برای تسکین عضلات دردناک از کیسه یخ استفاده کنید

اگر درد در عضله ساق پا باشد، فرد می‌تواند وزن خود را روی پای آسیب دیده قرار دهد و زانوی خود را کمی خم کند. انجام این کار باعث کشش عضله می‌شود.

اگر گرفتگی عضلات چهارسر ران (عضلات جلوی ران) را تحت تأثیر قرار می‌دهد، فرد می‌تواند سعی کند پای آسیب دیده را پشت خود نگه دارد و به آرامی آن را به سمت باسن خود بکشد و زانو‌ها را در کنار هم نگه دارد.

در مواردی که یک بیماری عصبی زمینه‌ای باعث اسپاسم عضلانی شود، پزشکان ممکن است یک داروی ضد اسپاسم را توصیه کنند.

پیشگیری از اسپاسم عضلانی

نوشیدن مقدار زیادی آب و کشش عضلات قبل از هر ورزش یا حرکات تکراری می‌تواند به جلوگیری از اسپاسم عضلانی کمک کند.

برخی افراد در طول شب دچار گرفتگی عضلانی در پا‌ها می‌شوند. کشش اندام‌ها قبل از خواب می‌تواند به جلوگیری از این اتفاق کمک کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اسپاسم عضلانی، پرش و گرفتگی معمولاً دلیلی برای نگرانی نیستند. آن‌ها به ویژه در ورزشکاران و سایر افرادی که به طور منظم ورزش می‌کنند کاملاً طبیعی هستند.

با این‌حال، در برخی موارد، آن‌ها می‌توانند نشان‌ دهنده یک بیماری زمینه‌ای مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS)، بیماری تیروئید یا سیروز کبدی باشند. آن‌ها همچنین ممکن است مشکلاتی را در بخش‌های زیر نشان دهند:

• تغذیه
• جریان
• متابولیسم
• اعصاب
• هورمون‌ها

هر کسی که به‌طور منظم اسپاسم شدید یا دردناک عضلانی را تجربه می‌کند باید با پزشک صحبت کند.

کلام آخر

اسپاسم عضلانی بسیار رایج است و افراد معمولاً نیازی نیست که افراد نگران آن باشند. ورزش بیش از حد، کم آبی بدن و استرس شایع‌ترین علل اسپاسم عضلانی هستند.

اسپاسم زمانی رخ می‌دهد که عضله به‌طور ناگهانی و غیرارادی حرکت کند. اسپاسم عضلانی ممکن است مانند یک انقباض خفیف یا یک گرفتگی دردناک باشد و می‌تواند در عضلات در هر قسمت از بدن رخ دهد.

اسپاسم عضلانی می‌تواند فقط چند ثانیه یا تا چند دقیقه طول بکشد که خود به خود بدون هیچ درمانی برطرف می‌شوند. کشش یا ماساژ ملایم ناحیه آسیب دیده یا استفاده از کیسه گرم یا یخ ممکن است کمک ‌کننده باشد.

گاهی اوقات، اسپاسم عضلانی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد. هر کسی که از اسپاسم عضلانی مکرر یا شدید رنج می‌برد باید با پزشک صحبت کند.