پارکینسون چیست؟ علائم، درمان و هرآنچه که باید بدانید

عرفان مرادی28/07/1400آخرین بروزرسانی: 06/09/1401

0 زمان تقریبی مطالعه 8 دقیقه

فهرست...

بیماری پارکینسون یک اختلال حرکتی است و زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های عصبی (نورون‌ها) در قسمت خاصی از مغز دیگر ماده شیمیایی دوپامین را تولید نمی‌کنند.

این بیماری گاهی اوقات به عنوان فلج آژیتان یا فلج تکانه‌ای نیز شناخته می‌شود. بنیاد پارکینسون تخمین می‌زند که سالانه ۶۰ هزار آمریکایی مبتلا به پارکینسون تشخیص داده می‌شوند؛ اما تعداد واقعی افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند ممکن است بسیار بیشتر باشد.

تاریخچه بیماری پارکینسون

علائم و درمان‌های احتمالی پارکینسون در متون مربوط به آیورودا (یک روش پزشکی باستانی هندی که مربوط به ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) مورد بحث قرار گرفته است. نام یک بیماری شبه پارکینسون نیز در اولین متن پزشکی چینی (Huangdi Neijing)، بیش از ۲۵۰۰ سال پیش ذکر شد.

بیماری پارکینسون به طور رسمی در مقاله‌ای در سال ۱۸۱۷ با عنوان «مقاله‌ای درباره فلج تکان دهنده» توسط جیمز پارکینسون، جراح داروساز لندن و عضو کالج سلطنتی جراحان شناخته شد.

دکتر پارکینسون، آن‌چه امروزه به عنوان علائم کلاسیک بیماری پارکینسون شناخته می‌شود را مشاهده کرد؛ از جمله لرزش، سفتی و بی‌ثباتی وضعیتی. او این نظریه را مطرح کرد که این بیماری به دلیل مشکلی در ناحیه بصل النخاع مغز ایجاد شده است.

مقاله پارکینسون تا سال ۱۸۶۱ مورد توجه چندانی قرار نگرفت. در آن سال، ژان مارتین شارکو، متخصص مغز و اعصاب فرانسوی، این بیماری را از سایر شرایط عصبی متمایز کرد و آن را «بیماری پارکینسون» نامید.

پارکینسونیسم چیست؟ آیا با پارکینسون متفاوت است؟

بیماری پارکینسون شایع‌ترین علت پارکینسونیسم است. پارکینسونیسم به یک دسته از بیماری‌های عصبی گفته می‌شود که باعث کندی حرکت می‌شوند.

هیچ تست تشخیصی سریع یا آسانی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد؛ بنابراین ممکن است بیمار بدون این‌که علائم خاصی داشته باشد، ناگهان مبتلا به پارکینسون تشخیص داده شود.

بیماری پارکینسون کلاسیک به دلیل این‌که علت مشخصی ندارد، به عنوان ایدیوپاتیک شناخته می‌شود و شایع‌ترین و قابل درمان‌ترین پارکینسونیسم است. حدود ۱۵ درصد از مبتلایان به پارکینسونیسم دارای انواع غیر معمول هستند که به سندروم‌های پارکینسون پلاس نیز معروف هستند.

علائم و نشانه‌های بیماری پارکینسون

برخی از رایج‌ترین علائم حرکتی عبارتند از:

رعشه، یا حرکت تکان‌دهنده
برادی کینزی یا کندی حرکت که همه افراد مبتلا به پارکینسون تجربه می‌کنند
سفتی یا گرفتگی
بی‌ثباتی وضعیتی یا مسائل مربوط به تعادل
راه رفتن پارکینسونی (راه رفتن در حالت خمیده، یا ترکیبی از یخ زدگی و افزایش سرعت راه رفتن)

از شایع‌ترین علائم غیر حرکتی پارکینسون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

مسائل شناختی مانند زوال عقل
روان پریشی یا افکار و باور‌هایی که ریشه در واقعیت ندارند
اختلالات خلقی مانند افسردگی و اضطراب یا احساس بی‌تفاوتی
اختلالات خواب مانند بی‌خوابی

علائم اولیه بیماری پارکینسون (لرزش، سفتی عضلات، حرکت آهسته و اختلال در تعادل) بسته به نوع فرعی پارکینسون، می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد؛ اما به طور کلی با گذشت زمان بدتر می‌شود.

سه زیرگونه پارکینسون عبارتند از:

گرفتگی-حرکتی: علائم اکثریت عبارتند از سفتی، کند شدن حرکت، مسائل مربوط به تعادل و مشکلات راه رفتن.
رعشه غالب: علائم اصلی نوع از بیماری، لرزش است.
ترکیبی: نوع ترکیبی علائم دو گونه‌ی بالا را دارد.

علائم پارکینسون اغلب از یک طرف بدن شروع می‌شوند و به تدریج هر دو طرف بدن را درگیر می‌کنند؛ اما طرفی که ابتدا تحت تأثیر قرار داده‌اند را بدتر می‌کنند.

مراحل بیماری پارکینسون

متخصصان مغز و اعصاب معمولاً پیشرفت علائم پارکینسون را به صورت مرحله‌ای و با استفاده از سیستم معروف به مقیاس هوئن و یاهر توصیف می‌کنند. این مراحل عبارتند از:

مرحله ۱: علائم فقط در یک طرف بدن دیده می‌شوند.

مرحله ۲: علائم در دو طرف بدن مشاهده می‌شوند. هیچ گونه اختلالی در تعادل وجود ندارد.

مرحله ۳: اختلال قابل تشخیصی شروع شده است. در این مرحله خفیف تا متوسط بیماری، فرد هنوز از نظر جسمی مستقل است.

مرحله ۴: این مرحله با ناتوانی شدید مشخص می‌شود؛ اما فرد همچنان می‌تواند بدون کمک راه برود یا بایستد.

مرحله ۵: فرد نیاز به ویلچر دارد یا در تختخواب است مگر این‌که به او کمک شود.

علائم و نشانه‌های پارکینسون به دو دسته حرکتی و غیرحرکتی تقسیم می‌شوند. علائم حرکتی پارکینسون بر حرکت فرد تأثیر می‌گذارند، در حالی که علائم پارکینسون غیر حرکتی ارتباطی با حرکت ندارند.

علل و عوامل خطر بیماری پارکینسون

بیشتر موارد بیماری پارکینسون ایدیوپاتیک هستند؛ به این معنی که علت آن‌ها نامشخص است.

به طور گسترده اعتقاد بر این است که فرد مبتلا به پارکینسون ممکن است از نظر ژنتیکی در برابر این بیماری آسیب‌پذیر باشد و در نهایت یک یا چند عامل ناشناخته در محیط باعث ایجاد آن می‌شوند.

برجسته‌ترین نشانه‌ی بیماری پارکینسون، از بین رفتن سلول‌های عصبی در ناحیه‌ای از مغز به نام توده سیاه است.

به طور معمول، نورون‌های این قسمت از مغز، پیام‌رسان شیمیایی (انتقال‌دهنده عصبی) دوپامین را تولید می‌کنند که به شما امکان می‌دهد با ناحیه دیگری از مغز، به‌نام جسم مخطط ارتباط برقرار کنید.

این ارتباط به ایجاد حرکتی روان و هدف‌مند کمک می‌کند. هنگامی که سلول‌های عصبی در توده سیاه می‌میرند، قطع ارتباط با جسم مخطط منجر به بروز علائم حرکتی پارکینسون می‌شود.

اگرچه علت این مرگ سلولی ناشناخته است؛ اما بسیاری از محققان بر این باورند که سلول‌ها توسط پروتئین‌های متراکمی به نام جسم لویی کشته می‌شوند.

جسم لویی چیست؟

مشخص شده است که نورون‌های آسیب دیده افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، حاوی پروتئین‌هایی توده‌ای به نام جسم لویی هستند. محققان هنوز مطمئن نیستند که چرا اجسام لویی شکل می‌گیرند یا چه نقشی در این بیماری دارند؛ اما اعتقاد بر این است که اجسام لویی، سمی هستند.

اجسام لویی، توده‌ای پروتئینی به نام آلفا سینوکلئین هستند. نورون‌ها نمی‌توانند این توده‌های پروتئینی را تجزیه کنند و همین موضوع ممکن است منجر به مرگ این سلول‌ها شود.

برخی دیگر از علل نظری مرگ سلول‌های مغزی در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون شامل آسیب رادیکال‌های آزاد، التهاب یا سموم است.

عوامل خطر بیماری پارکینسون چیست؟

عوامل خطر بیماری پارکینسون عبارتند از:

ژنتیک

افرادی که دارای خویشاوند درجه یک (والدین یا خواهر و برادر) مبتلا به پارکینسون هستند، ۹ درصد بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

پانزده درصد از مبتلایان به پارکینسون دارای خویشاوند نزدیک مبتلا به این بیماری هستند؛ اما وضعیتی به نام پارکینسون خانوادگی، که دارای ارتباط ژنتیکی شناخته شده است، نسبتاً نادر است.

سن

میانگین سن شروع بیماری ۶۰ سال است و با افزایش سن خطر ابتلا به آن افزایش می‌یابد. حدود ۴ درصد از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون زودرس یا پارکینسون جوان هستند که قبل از ۵۰ سالگی شروع می‌شود.

جنسیت

به دلایل نامعلوم، پارکینسون مردان را ۵۰ درصد بیشتر از زنان مبتلا می‌کند.

قرار گرفتن در معرض آفت کش‌ها

قرار گرفتن در معرض برخی از سموم دفع آفات خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش می‌دهد.

این مواد شیمیایی خطرناک شامل آفت‌کش‌های ارگانوکلرین مانند DDT، دی‌الدرین و کلردان است. روتنون و پرمترین نیز در خطر مرگ سلول‌های مغزی دخیل هستند.

قرار گرفتن در معرض قارچ‌کش و علف‌کش

قرار گرفتن در معرض قارچ‌کش مانب یا علف‌کش‌های ۲ و ۴-دی‌کلروفنوکسی‌استیک اسید، پاراکوات یا عامل نارنجی ممکن است خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش دهد.

اداره سلامت جانبازان ایالات متحده در صورتی که فرد در معرض مقادیر قابل توجهی از عامل نارنجی قرار گرفته باشد، پارکینسون را یک بیماری احتمالی مرتبط با خدمات ارتش می‌داند.

جراحت سر

آسیب‌های سر ممکن است در ایجاد پارکینسون در برخی از افراد نقش داشته باشند.

نوشیدن قهوه و سیگار کشیدن

افرادی که قهوه می‌نوشند یا سیگار می‌کشند، به دلایل نامشخص، کم‌تر در معرض ابتلا به بیماری پارکینسون قرار دارند.

بیماری پارکینسون چگونه تشخیص داده می‌شود؟

هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص فرد مبتلا به پارکینسون وجود ندارد.

پزشکان معمولاً بر اساس موارد زیر بیماری را تشخیص می‌دهند:

سابقه پزشکی
یک معاینه عصبی
آزمایش خون و آزمایش‌های دیگر (برای رد سایر اختلالات)
اسکن مغز (برای رد سایر اختلالات)

گاهی اوقات، افرادی که دارای شکل ارثی شناخته شده‌ای از بیماری پارکینسون هستند، می‌توانند از آزمایش ژنی برای تعیین خطر ابتلا به این بیماری استفاده کنند.

پیش‌بینی بیماری پارکینسون

با پیشرفت پارکینسون، علائم اغلب بدتر می‌شوند. برخی از افرادی که به خوبی به درمان پاسخ می‌دهند حداقل مشکلات معلولیت را تا آخر عمر به همراه دارند. با این‌حال، دیگران به شدت ناتوان می‌شوند.

اگرچه پارکینسون به خودی خود یک بیماری کشنده تلقی نمی‌شود؛ اما می‌تواند عوارضی را به دنبال داشته باشد که می‌توانند طول عمر شما را کوتاه کنند.

امروزه، اکثر افرادی که با بیماری پارکینسون زندگی می‌کنند، امید به زندگی تقریباً عادی دارند.

مدت زمان بیماری پارکینسون

هنگامی که به پارکینسون مبتلا می‌شوید، نمی‌توانید آن را از بین ببرید؛ اما بسیاری از درمان‌های مؤثر برای کنترل علائم و محدود کردن ناتوانی وجود دارند. تحقیقات نشان می‌دهند که شما می‌توانید سال‌ها با بیماری پارکینسون زندگی کنید.

گزینه‌های درمانی و دارویی برای بیماری پارکینسون

برای چندین دهه، پزشکان نمی‌توانستند بیماری پارکینسون را به طور مؤثر درمان کنند و تصور می‌کردند که این یک بیماری نهایی است. در اواخر قرن نوزدهم، آرسنیک، مورفین، هملوک و حشیش برای درمان لرزش ناشی از پارکینسون استفاده شد.

در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ میلادی، جراحان مغز و اعصاب شروع به انجام عمل جراحی روی گانگلیون‌های پایه مغز کردند که منجر به بهبود علائم بیماری پارکینسون شد. در حالی‌که این جراحی گاهی مؤثر بود؛ اما خطرناک نیز بود. حدود ۱۰ درصد از بیماران در نتیجه عمل جان باختند.

بزرگت‌رین پیشرفت در درمان پارکینسون در دهه ۶۰ میلادی رخ داد. در این دهه محققان تفاوت‌هایی را در مغز افراد مبتلا به پارکینسون با سطح پایین مواد شیمیایی دوپامین (که در هماهنگی حرکت نقش دارد) شناسایی کردند.

هیچ درمانی برای پارکینسون وجود ندارد؛ اما تعدادی از درمان‌ها می‌توانند به مدیریت علائم بیماری کمک کنند.

گزینه‌های دارویی

دارو‌های بیماری پارکینسون به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:

دارو‌هایی که سطح انتقال‌دهنده عصبی دوپامین را در مغز شما افزایش می‌دهند.
دارو‌هایی که برای کنترل علائم حرکتی بر دیگر انتقال‌دهنده‌های عصبی تأثیر می‌گذارنند.
دارو‌هایی که به کنترل علائم غیر حرکتی کمک می‌کنند.

درمان بیماری پارکینسون با دارو می‌تواند یک عمل متعادل‌ کننده بین مدیریت بیماری و مدیریت عوارض جانبی دارو باشد.

گزینه‌های جراحی

جراحی تحریک عمقی مغز برای افرادی که مبتلا به بیماری پارکینسون هستند و دیگر به دارو‌ها پاسخ نمی‌دهند، یک گزینه درمانی است. با استفاده از این روش، پزشکان الکترود‌ها را در نواحی خاصی از مغز کاشت می‌کنند. الکترود‌ها به ژنراتوری متصل می‌شوند که در قفسه سینه بیمار کاشته شده است. ژنراتور پالس‌های الکتریکی را به مغز می‌فرستد که به کاهش علائم کمک می‌کند.

درمان‌های جایگزین و مکمل

برخی از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون از درمان‌های مکمل برای مدیریت علائم خود استفاده می‌کنند.

این رویکرد‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

ورزش: داشتن فعالیت بدنی می‌تواند انعطاف‌پذیری، قدرت و تحرک را بهبود بخشد.

رژیم غذایی: رژیم غذایی سالم می‌تواند سلامت کلی افراد مبتلا به بیماری پارکینسون را ارتقا دهد.

ماساژ: ماساژ ممکن است به کاهش تنش عضلانی و آرامش بیشتر شما کمک کند.

تای چی: این نوع قدیمی از تمرینات چینی می‌تواند تعادل، قدرت و انعطاف‌پذیری را بهبود بخشد.

یوگا: یوگا شامل حرکات کششی و حالت‌هایی است که می‌تواند به انعطاف‌پذیری و تعادل کمک کند.

مدیتیشن: برخی از افراد گزارش می‌دهند که مدیتیشن می‌تواند درد و استرس را کاهش دهد.

روش فلدن‌کرایس: نشان داده شده است که این درس‌های حرکتی باعث کاهش افسردگی و بهبود کیفیت زندگی می‌شوند.

تکنیک الکساندر: این روش بر وضعیت و تعادل عضلات تمرکز می‌کند.

بوکس: مربیان بوکس در سازمان غیرانتفاعی Rock Steady Boxing تمرینات بوکس را برای کمک به بهبود چابکی، استقامت عضلانی و هماهنگی چشم و دست در افراد مبتلا به پارکینسون آموزش می‌دهند.

پیشگیری از بیماری پارکینسون

محققان هیچ راه اثبات شده‌ای برای جلوگیری از بیماری پارکینسون پیدا نکرده‌اند؛ اما اجتناب از برخی عوامل خطر و اتخاذ شیوه زندگی سالم ممکن است خطر شما را کاهش دهد.

برخی مطالعات نشان داده‌اند که رژیم غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها همراه با ورزش منظم می‌تواند در پیشگیری از پارکینسون نقش داشته باشد. یافته‌های دیگر نشان داده‌اند که ترکیباتی مانند کافئین، نیاسین و نیکوتین ممکن است یک اثر محافظتی در برابر بیماری پارکینسون داشته باشند.

محققان فرمولاسیون‌های مختلف نیکوتین (از جمله داخل بینی، ترانس درمال و آدامس‌های جویدنی) را بررسی کرده‌اند تا ببینند آیا می‌توانند به علائم پارکینسون کمک کنند یا خیر؛ اما تاکنون هیچ یک در کاهش سرعت پیشرفت پارکینسون مؤثر واقع نشده است.

عوارض بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون می‌تواند خطر ابتلا به عوارضی مانند سقوط، خفگی و ذات‌الریه را افزایش دهد.

پژوهش و آمار: چه کسانی به پارکینسون مبتلا هستند؟

طبق گزارش بنیاد پارکینسون، نزدیک به ۱ میلیون نفر در ایالات متحده با این بیماری زندگی می‌کنند. بیش از ۱۰ میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به پارکینسون هستند.

حدود ۴ درصد از مبتلایان به پارکینسون قبل از ۵۰ سالگی تشخیص داده می‌شوند.

مردان ۱.۵ برابر بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند.