هاری و هر آنچه که باید در مورد این بیماری کشنده بدانید

هاری، یک بیماری ویروسی است که از طریق گاز گرفتن یا جای چنگ حیوانات به انسان منتقل می‌شود. به محض ظهور علائم بیماری، دیگر نمی‌توان برای شخص بیمار کاری کرد.

هاری یا Rabies، یک بیماری کشنده است که از طریق حیوانات به انسان منتقل می‌شود. اگر حیوانی به بیماری هاری مبتلا باشد و انسان را گاز بگیرد یا به او چنگ بیاندازد، حتماً انسان را آلوده خواهد کرد. هاری از آن دسته بیماری‌هایی است که برای درمان، زمان طلایی دارد. یعنی اگر شما بلافاصله به مراکز درمانی مراجعه کنید و واکسن هاری را دریافت کنید، می‌توانید زنده بمانید؛ اما اگر این فرصت طلایی را از دست دهید، بیماری هاری جان شما را خواهد گرفت.

هاری تا دهه ۷۰ میلادی جان میلیون‌ها انسان را در سراسر جهان می‌گرفت؛ اما به لطف پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه داروسازی و تولید واکسن و همچنین افزایش آگاهی عمومی جامعه، این روزها تعداد افرادی که در اثر هاری جان خود را از دست می‌دهند به شدت کاهش یافته است. در ایالات متحده، سالانه بین ۱ الی ۳ نفر به هاری مبتلا می‌شوند. بر اساس اطلاعات ارائه شده، بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۷ در ایالات متحده ۲۳ نفر به این بیماری مبتلا شدند که ۸ نفر از آن‌ها خارج از نواحی شهری آلوده شده بودند.

با وجود این، هاری همچنان یک مشکل جهانی به‌شمار می‌رود و سالانه هزاران نفر را به کام مرگ می‌کشاند. این بیماری در نواحی جنوب شرقی آسیا و آفریقا شیوع بیشتری دارد و ۹۹ درصد آلودگی‌ها توسط گاز گرفتگی از سوی سگ‌ها ایجاد شده‌اند.

هاری، ناشی از ویروسی است که بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) به‌ویژه مغر اثر می‌گذارد. سگ‌ها، گربه‌ها، خرگوش‌های خانگی و دیگر حیوانات وحشی مانند اسکونک (گونه‌ای از راسوهای بدبو)، راکون و خفاش می‌توانند ویروس را از طریق گاز گرفتن یا ایجاد خراش، به انسان منتقل کنند. کلید مبارزه با ویروس، استفاده از فرصت طلایی چند ساعته و درمان سریع است.

بر اساس آمار ارائه شده از سوی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، سالانه حدود ۵۹ هزار نفر در جهان بر اثر بیماری هاری جان خود را از دست می‌دهند. در ۹۹ درصد موارد، این بیماری از سگ به انسان منتقل می‌شود.

فردا روز جهانی هاری است. سازمان اتحاد جهانی برای کنترل هاری، تاریخ ۲۸ سپتامبر یا ۶ مهر را به‌عنوان روز جهانی هاری انتخاب کرده است. هدف از روز جهانی هاری، افزایش اطلاع‌رسانی عمومی و بالا بردن سطح آگاهی جامعه در مورد این بیماری و همچنین اطلاع‌رسانی دربارهٔ تأثیر بیماری هاری روی انسان و حیوانات، ارائه اطلاعات و مشاوره در مورد چگونگی پیشگیری از ابتلا به این بیماری در جوامع در معرض خطر و حمایت از تلاش‌های بیشتر در جهت کنترل هاری است. ۶ مهر یا ۲۸ سپتامبر سالگرد درگذشت لویی پاستور است؛ وی نخستین فردی بود که توانست بر علیه بیماری هاری واکسنی بسیار مؤثر تولید کند.

به مناسبت این روز بسیار مهم، سعی داریم تا در مقاله‌ای نسبتاً کامل، در مورد این بیماری اطلاعات مختصر و مفیدی را خدمت شما عزیزان ارائه دهیم. با مجله دانستنی کیمازی همراه باشید.

تاریخچه هاری

هزاران سال است که هاری در جامعه‌ی بشری شناخته شده و همگان را وحشت‌زده کرده است. این وحشت همگانی از زمانی شروع شد که پزشکان تأیید کردند اگر حیوان مبتلا به هاری انسانی را گاز بگیرد، مرگ او حتمی خواهد بود. ریشه کلمه Rabies یا همان هاری به کلمه Rabhas (به‌ معنای انجام خشونت) در زبان سانسکریت و Rabere (به معنای خشم) در زبان لاتین باز می‌گردد. یونانیان باستان، نام این بیماری را Lyssa (خشونت) گذاشته بودند و امروزه نیز سرده ویروسی که عامل این بیماری است، Lyssa Virus نامیده می‌شود.

در هندوستان ۳ هزار سال پیش از میلاد مسیح، خدای مرگ در شکل یک سگ به‌عنوان فرستاده‌ی مرگ حضور داشت. امروزه نیز در هندوستان، سگ‌های هار باعث مرگ ۲۰ هزار نفر در سال می‌شوند. اولین گزارش مکتوب از مرگ سگ‌ها و انسان‌ها در اثر بیماری هاری، در لوح اشنونا آمده است. لوح اشنونا مربوط به تمدن بابل و ۲۳۰۰ سال پیش از میلاد مسیح می‌شود. در این لوح که در واقع قانونی مکتوب است، آورده شده که اگر سگ هر بابلی باعث مرگ فرد یا افرادی شود، آن شخص باید مبلغی را به‌عنوان جریمه پرداخت کند.

در قرن اول پس از میلاد، کلسوس، محقق رومی به درستی پیشنهاد کرد که هاری از طریق بزاق دهان حیوان آلوده منتقل می‌شود. او به‌طور نادرست با نگه داشتن قربانی در زیر آب، درمانی برای هاری پیشنهاد کرد. عده‌ی زیادی خفه شدند و کسانی که خفه نشدند بر اثر هاری مردند. در آن زمان درمان درستی برای هاری وجود نداشت و مردم با گل گرزی یا موی سگ سعی می‌کردند که زخم‌های ایجاد شده در اثر بیماری را بسوزانند که این بسیار دردناک بود.

به دلیل پایین بودن آگاهی مردم، برای درمان هاری از همسان‌درمانی (هومئوپاتی) استفاده می‌شد. به‌عنوان مثال، مردم باور داشتند که اگر فرد بیمار موی سگ را بخورد یا زخم‌های او به‌وسیله موی سگ سوزانده شوند، قطعاً درمان می‌شود؛ اما قضیه به این سادگی‌ها نبود. شاید موی سگ می‌توانست خماری را از بین ببرد؛ اما نمی‌توانست کاری برای هاری انجام دهد.

جالب‌ترین درمان پیشنهاد شده برای هاری، استفاده از «مدستون» است. مدستون (Madstone) یک سنگ یا گلوله‌ای گیاهی و البته جادویی بوده که به باور بسیاری از مردم آمریکای قدیم، می‌توانسته بیماری‌هایی مانند هاری را درمان کند. در قرن ۱۸ میلادی در آمریکا باوری عمومی و نادرست وجود داشت که اگر یک مدستون روی زخم ایجاد شده در اثر گاز گرفتگی فشار داده شود، این مدستون آلودگی‌ها را به خود جذب می‌کند و فرد بیمار بهبود می‌یابد. مدستون‌ها گلوله‌های موی کلسیفیه شده‌ای هستند که در معده نشخوار کنندگان مانند گاو، بز و گوزن یافت می‌شوند. مدستون‌ها به اندازه جواهرات گران‌بها قیمت داشتند و به‌عنوان جواهرات خانگی، به نسل‌های یک خانواده منتقل می‌شدند. در سال ۱۸۰۵ میلادی، یک مدستون در ویرجینیا به قیمت ۲۰۰۰ دلار فروخته شده است. گزارش شده که آبراهام لینکلن، پسرش رابرت را در سال ۱۸۴۹ پس از آن‌که توسط سگی هار گاز گرفته شد، از ایلینوی به ایندیانا آورد و توانست به کمک مدستون او را از مرگ نجات دهد.

در همان سال، ادگار آلن پو، نویسنده، شاعر، ویراستار و منتقد ادبی اهل آمریکا پس از خواستگاری از معشوقه دوران کودکی خود، ریچموند ویرجینیا را با قطاری به مقصد نیویورک ترک کرد. ۶ روز بعد، مردم مشاهده کردند که او به‌طور مرموزی در خیابانی خارج از سالن رایان روی زمین دراز کشیده است. فرض بر این بود که او فردی الکلی است و اکنون فقط از هوش رفته است؛ اما هنگامی که به او الکل پیشنهاد شد، آن را رد کرد و در نوشیدن آب نیز با مشکلات جدی مواجه بود. پزشک او دکتر جوزف موران در یادداشت‌های خود نوشته است که ادگار آلن پو از کما خارج شد؛ اما دچار توهم شده بود و به‌طور تناوبی رفتارهای پرخاش‌گرایانه از خود بروز می‌داد. او سرانجام مجدداً به کما رفت و ۴ روز بعد درگذشت. این‌ها علائم اصلی هاری هستند. روی بدن ادگار آلن پو اثری از گاز گرفتگی دیده نمی‌شد؛ اما روی بدن کم‌تر از یک سوم قربانیان، اثر گاز گرفتگی دیده می‌شود.

نخستین درمان حقیقی برای هاری در سال ۱۸۸۰ ارائه شد. در آن زمان، یک معلم فرانسوی به‌نام لویی پاستور مشغول کار روی وبای مرغان بود که متوجه شد اگر کشت ویروسی در معرض یک‌سری عناصر دیگر (ویروس‌های ضعیف شده) قرار بگیرد، باعث بیماری نمی‌شود. او در یادداشت‌های خود نوشته است:

جوجه‌هایی که به آن‌ها عوامل تضعیف شده را تزریق کردم، به‌طرز شگفت‌آوری در برابر بیماری شدید مصون شده‌اند.

پس از این کشف بسیار مهم، پاستور واکسنی را علیه سیاه زخم در گاو آزمایش کرد. واکسن او کار می‌کرد! او سپس توجه خود را به سمت هاری معطوف کرد. او قصد داشت که این بلای جهانی را ریشه‌کن کند. مطالعات اولیه او روی حیوانات بسیار امیدوار کننده بودند؛ اما پاستور قبل از آن‌که واکسن خود را روی خودش آزمایش کند به فرصت بیشتری نیاز داشت.

در ۶ ژوئن سال ۱۸۸۵ میلادی، پسر بچه‌ای ۹ ساله به‌نام جوزف مایستر توسط یک سگ هار گاز گرفته شد. یک پزشک محلی زخم‌های ناشی از گاز گرفتگی را درمان کرد؛ اما گفت که کار بیشتری از دست او بر نمی‌آید و اگر کسی بتواند پسر بیچاره را درمان کند، لویی پاستور است. لویی پاستور پس التماس زیاد خانواده مایستر و مشورت با چند پزشک مورد اعتماد، حاضر شد روش درمانی خود را روی این پسر آزمایش کند. تمام پزشکان گمان می‌کردند که جوزف مایستر یک مرده‌ی متحرک است.

جوزف مایستر در ۱۱ روز ۱۳ بار واکسن لویی پاستور را دریافت کرد و به‌طرز شگفت‌آوری کاملاً بهبود یافت. خبر این درمان موفقیت‌آمیز به‌سرعت در جهان پخش شد و بیماران بسیاری به درمان امیدوار شدند. تا زمان مرگ لویی پاستور (۹ سال بعد) بیش از ۲۰ هزار نفر در جهان این واکسن پیشگیرانه پس از تماس را دریافت کردند.

امروزه در ایالات متحده بسیاری از حیوانات خانگی (اما نه همه) در برابر هاری واکسینه شده‌اند که درصد بالایی از آن‌ها را سگ‌ها تشکیل می‌دهند. در حال حاضر گربه‌ها از نظر تعداد موارد هاری خانگی از سگ‌ها پیشی گرفته‌اند. بسیاری از مردم هنوز فکر می‌کنند که گربه‌ها به واکسن هاری نیاز ندارند.

هاری حیوانات وحشی بیشتر شامل راکون، اسکونک، روباه و خفاش می‌شود که خفاش‌ها خطرناک‌ترین آن‌ها هستند؛ زیرا خفاش‌های هار به‌ندرت بیمار به نظر می‌رسند و می‌توانند روز و شب در فضاهای بسیار باریک وارد شوند تا ما و حیوانات خانگی ما را آلوده کنند. در این مورد داستان جالبی وجود دارد. یک خفاش هار از دودکش خانه‌ای در آمریکا پایین رفت و گربه خانگی (واکسینه نشده) داخل خانه را گاز گرفت. گربه نیز دختر ۱۲ ساله‌ی خانواده را در خانه گاز گرفت. خفاش، گربه و دختر همه مردند.

هاری چیست؟

هاری یک عفونت ویروسی است که عمدتاً از طریق گاز گرفتگی توسط حیوان آلوده منتقل می‌شود. این یک ویروس RNA از خانواده رابدوویریده است و بدون درمان اولیه، معمولاً کشنده است.

ویروس می‌تواند بدن را به یکی از دو روش زیر تحت تأثیر قرار دهد:

• مستقیماً وارد سیستم عصبی محیطی (PNS) شده و به مغز مهاجرت می‌کند.
• در بافت ماهیچه‌ای تکثیر می‌شود؛ جایی که از سیستم ایمنی فرد میزبان در امان است. از این‌جا، از طریق اتصالات عصبی عضلانی وارد سیستم عصبی می‌شود.

وقتی ویروس وارد سیستم عصبی می‌شود، التهاب حاد مغز را ایجاد می‌کند. پس از این اتفاق، فرد بیمار به کما می‌رود و متأسفانه جان خود را از دست خواهد داد.

دو نوع هاری وجود دارد:

هاری خشمگین یا انسفالیتی: این مورد در ۸۰ درصد موارد انسانی رخ می‌دهد. در این حالت، به احتمال زیاد فرد بیش فعالی و آب‌گریزی را تجربه می‌کند.

هاری فلج یا گنگ: در این حالت، فرد کاملاً فلج خواهد شد.

راه‌های انتقال هاری

هاری بیشتر در کشورهایی که سگ‌های ولگرد به تعداد زیاد در آن‌جا حضور دارند شایع است؛ به‌ویژه در آسیا و آفریقا. این ویروس از طریق بزاق دهان حیوانات آلوده منتقل می‌شود. اگر حیوان آلوده فردی را گاز بگیرد یا بزاق دهان او روی زخمی که بر بدن فرد ایجاد شده بریزد، انتقال بیماری حتمی است. هاری از طریق غشای مخاطی مانند چشم یا دهان نیز منتقل می‌شود. اگر پوست شما سالم باشد و بزاق دهان حیوان آلوده روی آن بریزد، ویروس به بدن نفوذ نخواهد کرد.

در ایالات متحده، راکون، کایوت، خفاش، اسکونک و روباه حیواناتی هستند که بیشتر احتمال دارد ویروس را منتقل کنند. خفاش‌های حامل هاری در هر ۴۸ ایالت هم مرز با یکدیگر شناسایی شده‌اند. هر پستانداری می‌تواند حامل ویروس باشد و آن را منتقل کند؛ اما پستانداران کوچک‌تر مانند جوندگان، به‌ندرت آلوده می‌شوند یا هاری را منتقل می‌کنند. همچنین بعید است که خرگوش‌ها هاری را گسترش دهند.

نشانه‌های هاری

بیماری ویروسی هاری شامل ۵ مرحله اصلی است که عبارتند از: دوره نهفتگی، پرودروم (مرحله اولیه بیماری)، دوره عصبی حاد، کما و مرگ. هر کدام از این مراحل نشانه‌های مخصوص خود را دارند که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

دوره نهفتگی

این زمانی قبل از بروز علائم بیماری است. این دوره معمولاً بین ۳ تا ۱۲ هفته طول می‌کشد؛ اما ممکن است که ۵ روز یا حتی بیشتر از ۲ سال نیز طول بکشد. هرچه محل گاز گرفتگی به مغز نزدیک‌تر باشد، آثار بیماری خیلی زودتر ظاهر می‌شوند. در صورت بروز علائم هاری، فرد باید منتظر مرگ باشد. هرکسی که ممکن است در معرض این بیماری قرار گرفته باشد باید فوراً بدون انتظار برای علائم به دنبال کمک پزشکی اورژانسی باشد.

پرودروم

در مرحله پرودروم فرد علائمی مانند سرفه و تب را تجربه خواهد کرد. این مرحله‌ی نخستین بیماری است که نشانه‌هایی شبیه آنفولانزا دارد. برخی از علائم مرحله پرودروم عبارتند از:

• تب بیش از ۳۸ درجه سلسیوس
• سردرد
• اضطراب
• احساس ناخوشی در کل بدن
• گلودرد و سرفه
• تهوع و استفراغ
• ایجاد درد و ناراحتی در محل گاز گرفتگی

دوره عصبی حاد

در این دوره، علائم عصبی بیماری ظاهر می‌شوند که عبارتند از:

• سردرگمی، گیجی و پرخاش‌گری
• فلج جزئی، انقباض غیر ارادی ماهیچه‌ها و سفت شدن ماهیچه‌های گردن
• تشنج
• مشکل در تنفس و احساس نیاز به هوای تازه
• ترشحات بیش از حد بدن یا تولید زیاد بزاق در دهان و احتمال ایجاد کف در دهان
• به دلیل مشکل در بلعیدن، ترس از آب یا آب‌گریزی ایجاد می‌شود
• توهم، کابوس و بی‌خوابی
• پریاپیسم یا نعوظ دائمی در مردان
• فتوفوبیا یا ترس از نور
• در اواخر این مرحله از بیماری هاری، تنفس بسیار سریع و ناسازگار می‌شود.

کما و مرگ

وقتی که فرد به کما برود، مرگ او حتمی خواهد بود و اگر بیماران به ونتیلاتور متصل نباشند ظرف چند ساعت می‌میرند. در این مرحله، به‌ندرت فرد بهبود می‌یابد و مرگ او حتمی خواهد بود.

چرا بیماری هاری باعث آب‌گریزی می‌شود؟

هاری در گذشته به‌عنوان «بیماری آب‌گریزی» شناخته می‌شد؛ زیرا به نظر می‌رسد باعث ترس از آب می‌شود. در بدن فرد بیمار هنگام تلاش برای بلعیدن، در گلو اسپاسم شدیدی ایجاد می‌شود. حتی تصور بلعیدن آب می‌تواند باعث اسپاسم شود. آب‌گریزی از اینجا شروع می‌شود. بزاق اضافی ایجاد شده در دهان نیز احتمالاً به دلیل تأثیر ویروس روی سیستم عصبی است. اگر فرد بتواند بزاق را به راحتی ببلعد، این امر خطر انتقال ویروس به میزبان جدید را کاهش می‌دهد.

تشخیص بیماری هاری

معمولاً در زمان گاز گرفتگی راهی وجود ندارد که به‌طور قطعی تشخیص داده شود حیوان هار است یا عفونت منتقل شده است. انجام برخی آزمایش‌ها ممکن است حضور برخی آنتی‌بادی‌های خاص را در بدن نشان دهد؛ اما از طرفی این امکان وجود دارد که این آنتی‌بادی‌ها تا اواخر توسعه‌ی بیماری هاری ظاهر نشوند.

شاید بتوان در آزمایشگاه از طریق بزاق یا نمونه برداری، حضور ویروس در بدن را تشخیص داد؛ اما ممکن است که برای اقدام دیر شده باشد. به همین دلیل، فردی که مورد حمله حیوان قرار گرفته است، بلافاصله یک دوره درمان پیش‌گیرانه را آغاز می‌کند و منتظر تأیید نهایی نمی‌ماند. اگر فردی پس از گاز گرفته شدن علائم آنسفالیت ویروسی را از خود نشان داد، باید فرض را بر این بگذاریم که او حتماً به ویروس هاری آلوده شده است.

درمان بیماری هاری

اگر بدن فردی توسط حیواناتی که ممکن است مبتلا به هاری باشند گاز گرفته یا خراشیده شود یا اگر حیوان یک زخم باز را لیس بزند، فرد باید فوراً هرگونه گاز گرفتگی و خراش را به مدت ۱۵ دقیقه با آب صابون و یُد یا شوینده مخصوص شستشو دهد. این کار، تعداد ذرات ویروسی را به حداقل می‌رساند. سپس این افراد باید فوراً به دنبال کمک پزشکی باشند.

پس از قرار گرفتن در معرض بیماری و پیش از شروع علائم، پزشکان یک‌سری تزریقات را انجام می‌دهند که معمولاً می‌توانند از پیشرفت ویروس جلوگیری کنند. انجام این کارها بسیار مؤثر است.

برای جلوگیری از پیشرفت بیماری کارهای زیر انجام می‌شوند:

تزریق یک دوز سریع‌العمل ایمونوگلوبین هاری: اگر ایمونوگلوبین بیماری هاری در نزدیکی محل گاز گرفتگی تزریق شود، از گسترش ویروس جلوگیری کرده و فرد بیمار نمی‌شود.

تزریق گروهی از واکسن‌های هاری: این واکسن‌ها در طول ۲ تا ۴ هفته به بازوی فرد آلوده تزریق می‌شوند. این واکسن‌ها بدن را آموزش می‌دهند تا در صورتی که ویروس را شناسایی کرد، بتواند آن را از بین ببرد.

معمولاً نمی‌توان فهمید که حیوان مبتلا به هاری است یا نه. بدیهی است که بدترین حالت را فرض کنیم و دوره درمانی و تزریقات را خیلی سریع آغاز کنیم. تعداد کمی از افراد از بیماری هاری جان سالم به در برده‌اند؛ اما بیشتر موارد مرگ و میر پس از بروز علائم رخ می‌دهند. در این مرحله درمان مؤثری وجود ندارد. فرد مبتلا به علائم باید تا حد ممکن راحت باشد. آن‌ها ممکن است به کمک تنفسی نیاز داشته باشند.

پیشگیری از بیماری هاری

هاری یک بیماری جدی و به‌شدت کشنده است؛ اما افراد و دولت‌ها می‌توانند برای کنترل این بیماری و پیشگیری از آن اقدام کنند و در برخی موارد، آن را به طور کامل از بین می‌برند.

راه‌کارهای مبارزه با هاری و ریشه‌کن کردن آن عبارتند از:

• واکسیناسیون منظم حیوانات خانگی
• ممنوعیت یا محدودیت واردات حیوانات از برخی کشورها
• واکسیناسیون گسترده انسان در برخی مناطق
• افزایش اطلاعات و آگاهی بخشی به مردم از طریق برنامه‌های مختلف
• در مناطق روستایی کانادا و ایالات متحده، طعمه‌های حاوی واکسن خوراکی را در طبیعت رها کرده‌اند تا تعداد راکون‌های وحشی مبتلا به هاری کاهش یابد.
• در سوئیس، مقامات سر مرغ آغشته به واکسن را در سراسر آلپ سوئیس پخش کردند. روباه‌ها با مصرف این سر مرغ‌ها، خود را واکسینه کردند و اکنون بیماری هاری در کشور سوئیس ریشه‌کن شده است.

اقدامات فردی در برابر بیماری هاری

همه‌ی افراد باید از برخی قوانین ایمنی پیروی کنند تا احتمال ابتلا به بیماری هاری کاهش یابد. این اقدامات عبارتند از:

واکسیناسیون حیوانات خانگی: افراد باید بدانند که حیوانات خانگی مانند سگ یا گربه و همچنین سایر حیوانات اهلی موجود در مزرعه، چند وقت یک‌بار نیاز به واکسن دارند. افراد باید تمام حیوانات خود را واکسینه کرده و طبق برنامه واکسیناسیون عمل کنند.

محافظت از حیوانات خانگی کوچک: امکان واکسن زدن برای برخی از حیوانات خانگی کوچک وجود ندارد؛ بنابراین باید از آن‌ها در قفس نگه داری شود تا حیوانات دیگر نتوانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند.

محدود کردن حیوانات خانگی: سعی کنید مکان مشخصی را در خانه برای حیوان خانگی خود در نظر بگیرید و هنگام بیرون رفتن، آن‌ها را تحت نظر داشته باشید.

وجود حیوانات سرگردان خیابانی را به مقامات گزارش دهید: اگر در محله یا خیابان حیوانات سرگردان یا به اصطلاح حیوانات خیابانی را مشاهده کردید، فوراً با نهادهای مربوطه تماس بگیرید تا آن‌ها را از سطح شهر جمع‌آوری کرده و به مکان‌های مخصوص ببرند. حیوانات خیابانی ناقل بیماری هاری هستند.

به حیوانات وحشی نزدیک نشوید: معمولاً حیوانات مبتلا به هاری احتیاط کم‌تری دارند و بیش از سایر حیوانات به انسان‌ها نزدیک می‌شوند. سعی کنید از این حیوانات دوری کنید.

خفاش‌ها را از محل زندگی خود دور کنید: برای جلوگیری از لانه‌سازی خفاش‌ها، فضاهای خالی خانه را بپوشانید و در صورت مشاهده خفاش، با نهادهای مربوطه تماس بگیرید تا آن‌ها را به جاهای دیگری منتقل کنند.

در سال ۲۰۱۵ در آمریکا زنی توسط خفاش گزیده شد و در اثر بیماری هاری درگذشت. حتی متوجه نشده بود که خفاش او را گاز گرفته است.

مردم اکنون به این سطح از آگاهی رسیده‌اند که در صورت برخورد با یک حیوان وحشی حتی در صورتی که دچار گاز گرفتگی نشده باشند، فوراً به اورژانس مراجعه کنند و از پزشک کمک بگیرند. سازمان بهداشت جهانی (WHO)، هاری را یک بیماری صد درصد قابل پیشگیری با واکسن می‌داند. این سازمان خاطرنشان کرده است که حداقل ۷۰ درصد از سگ‌های یک محله باید واکسینه شوند تا چرخه انتقال بیماری از بین برود.

در ایالات متحده آمریکا، هاری به‌واسطه‌ی واکسیناسیون حیوانات خانگی تقریباً کنترل شده است؛ اما با وجود این، سالانه بین ۳۰ تا ۶۰ هزار نفر پس از تماس با حیوانات مشکوک به منظور پیشگیری از پیشرفت بیماری هاری به اورژانس مراجعه می‌کنند و درخواست کمک پزشکی دارند. سالانه صدها هزار حیوان خانگی به منظور وجود یا عدم وجود بیماری هاری مورد بررسی و آزمایش قرار می‌گیرند. سالانه بین ۶۰ تا ۷۰ سگ و حدود ۲۵۰ گربه مبتلا به هاری در آمریکا شناسایی می‌شوند که در برابر این بیماری واکسینه نشده‌اند و از طریق حیوانات وحشی مانند خفاش به بیماری مبتلا شده‌اند.

مسافرت کردن

شیوع بیماری هاری در کشورهای مختلف بسیار متفاوت است و در همه‌جا یکسان نیست. به‌عنوان مثال، در کشورهایی که جمعیت سگ خیابانی ندارند، نرخ شیوع بیماری بسیار پایین است. هاری در ۱۵۰ کشور جهان به جز قطب جنوب و قطب شمال وجود دارد. در جزایری مانند نیوزیلند یا استرالیا به دلیل دور بودن از سایر نقاط جهان، نرخ ابتلا به هاری بسیار پایین است.

آفریقا و آسیا دو قاره‌ای هستند که بیشترین شیوع بیماری هاری را دارند و هند بیشترین موارد ابتلا به این بیماری را گزارش داده است. در سال‌های اخیر به دلیل برنامه‌های گسترده کنترل هاری، شیوع این بیماری در آمریکای جنوبی و کارائیب به شکل چشمگیری کاهش یافته است. آمار رسمی نشان می‌دهند که در سال ۱۹۹۰ حدود ۲۵۰ مورد ابتلا به هاری در این مناطق گزارش شده بود و این در حالی است که در سال ۲۰۱۰ تعداد مبتلایان به هاری به کم‌تر از ۱۰ مورد در سال رسیده است.

هر کسی که به مناطقی سفر می‌کند که هاری در آن‌جا شایع است یا در فعالیت‌هایی شرکت می‌کند که احتمال دارد با حیواناتی وحشی که به هاری مبتلا هستند در تماس باشد (مانند غارنوردی یا کمپینگ) باید قبل از انجام سفر با پزشک در مورد واکسیناسیون هاری مشورت کند.