فهرست...
شکستگی استخوان‌ها و دررفتگی مفاصل، از جمله اتفاقاتی هستند که برای تعداد بسیاری از افراد رخ می‌دهند.
شکستگی استخوان‌ها و دررفتگی مفاصل در نتیجه‌ی بی‌احتیاطی و وقوع حوادث مختلف ایجاد می‌شوند. این اتفاق بسیار دردناک بوده و ممکن است در لحظات نخست پس از حادثه، افراد قدرت تمرکز خود را از دست بدهند یا از اقداماتی که باید پس از حادثه انجام دهند آگاهی نداشته باشند؛ بنابراین لازم است همگان از اقدامات اولیه در مورد شکستگی استخوان‌ها و دررفتگی مفاصل آگاهی داشته باشیم تا اگر این اتفاق برای ما یا سایرین رخ داد، بتوانیم پیش از رسیدن به بیمارستان یک‌سری کارها را انجام دهیم.
ابتدا پیش از هر چیزی به تعریف شکستگی استخوان و دررفتگی مفاصل می‌پردازیم و اقداماتی که لازم است در مورد هر یک از آن‌ها انجام دهید را بررسی می‌کنیم، پس با مجله‌ی دانستنی کیمازی همراه باشید.
شکستگی چیست؟
شکستگی به شرایطی گفته می‌شود که یکپارچگی استخوان از بین برود و همانند یک تکه چوب شکسته شود. درصد بالایی از شکستگی‌ها در اثر فشار وارده بر استخوان و استرس بالا رخ می‌دهند. با این‌حال، یک شکستگی می‌تواند به علت برخی شرایط سلامتی که باعث تضعیف استخوان‌ها می‌شوند رخ دهد. از جمله‌ی این شرایط می‌توان به پوکی استخوان اشاره کرد؛ همچنین برخی سرطان‌ها و نواقص استخوان‌سازی بدن، می‌توانند در شکستگی استخوان‌های مختلف بدن نقش داشته باشند. گونه‌ای دیگر از شکستگی استخوان وجود دارد که با نام «شکستگی پاتولوژیک» یا «شکستگی مرضی» رخ می‌دهد. در این شرایط، استخوان به حدی تضعیف می‌شود که با وارد آمدن کوچک‌ترین ضربه یا حتی در شرایطی بدون وارد آمدن ضربه‌ی خاصی، می‌شکند و مشکلاتی را برای فرد ایجاد می‌کند.
شکستگی استخوان
واژه‌ی شکستن معمولاً توسط عامه‌ی مردم استفاده می‌شود؛ اما میان متخصصان (به‌خصوص متخصصان استخوان) و جراحان ارتوپد، استفاده از واژه‌ی شکستن به‌تنهایی رایج نیست و آن‌ها سعی می‌کنند که از دسته‌بندی‌های مختلف برای شکستگی استخوان استفاده کنند. در علم پزشکی، ترک خوردن نیز نوعی شکستگی به‌شمار می‌رود و این شکستگی نیز می‌تواند در هر استخوانی در هر کجای بدن رخ دهد. یک استخوان می‌تواند به شکل‌های مختلفی دچار شکستگی شود. به عنوان مثال، به آن دسته از شکستگی‌هایی که به بافت اطراف خود آسیبی نمی‌رسانند یا از گوشت و پوست خارج نمی‌شوند «شکستگی بسته» گفته می‌شود.
از سوی دیگر، نوعی شکستگی وجود دارد که در آن،استخوان شکسته شده به بافت‌های اطراف آسیب می‌زند، پوست و گوشت را پاره کرده و خارج می‌شود؛ به این نوع شکستگی استخوان «شکستگی باز» یا «شکستگی مرکب» گفته می‌شود. شکستگی مرکب در مقایسه با شکستگی بسته جدی‌تر است؛ زیرا در این حالت شرایطی پیش آمده که متخصصان اصطلاحاً می‌گویند استخوان آلوده شده است. بسیاری از استخوان‌های بدن انسان به‌شکل اعجاب انگیزی مستحکم هستند و در برابر نیروها و فشارهای خارجی مقاومت می‌کنند؛ اما اگر نیروی وارده به استخوان‌ها بیش از اندازه قوی باشد یا مشکلی در استخوان‌ها وجود داشته باشد که آن‌ها را ضعیف کرده باشد، استخوان دچار شکستگی می‌شود.
با افزایش سن، استحکام استخوان‌ها نیز تضعیف می‌شود و در مقابل نیروهای قوی مقاومت نمی‌کنند و به راحتی می‌شکنند. در کودکان به‌دلیل کشش بیشتر استخوان‌ها، شکستگی به شکل متفاوتی رخ می‌دهد؛ همچنین کودکان در انتهای استخوان‌های خود (مناطق رشد استخوان)، صفحات رشد دارند که ممکن است گاهی آسیب ببینند.
انواع شکستگی
شکستگی استخوان انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
شکستگی آوالژن
این شکستگی در ناحیه‌ای که تاندون یا رباط به استخوان متصل هستند رخ می‌دهد. سپس یک عضله یا رباط، استخوان شکسته شده را می‌کِشد و به بیرون جابهجا می‌کند.
استخوان خرد شده
در این حالت، شدت نیروی وارده به استخوان زیاد است و آن را خرد کرده و به تکه‌های زیادی تبدیل می‌کند.
شکستی خرد شده
این نوع شکستگی معمولاً در استخوان‌های اسفنجی ستون فقرات رخ می‌دهد. به عنوان مثال، ممکن است بخش جلویی مهره‌ای در ستون فقرات به دلیل پوکی استخوان فرو بریزد.
شکستگی دررفتگی
ممکن است وقتی که مفصلی دچار دررفتگی می‌شود، استخوان آن مفصل دچار شکستگی شود.
شکستگی ترکه‌تری یا گرین استیک
در این نوع شکستگی، استخوان از یک طرف می‌شکند اما به دلیل آن‌که بقیه‌ی استخوان می‌تواند خم شود، شکستگی کامل نخواهد بود. این نوع شکستگی بیشتر در کودکان دیده می‌شود زیرا استخوان‌های آن‌ها نرم‌تر بوده و کششی‌تر است. این نوع شکستگی، به شکستن شاخه‌ی خیس درخت شباهت دارد. اگر بخواهید شاخه‌ی خیس درختی را بشکنید، موفق نخواهید شد؛ زیرا به دلیل بافت نرم، فقط خم می‌شود. اگر نیروی زیادی را به شاخه وارد کنید به‌طور نامنظم می‌شکند و طرف دیگر آن خم می‌شود. در واقع دلیل نام‌گذاری این نوع شکستگی نیز همین است.
شکستگی مویی
به شکستگی جزئی استخوان، شکستگی مویی می‌گویند. گاهی این شکستگی‌ها به‌قدری ناچیز هستند که نمی‌توان با پرتوهای X معمولی آن‌ها را مشاهده کرد.
شکستگی درهم رفته
این نوع شکستگی زمانی رخ می‌دهد که تکه‌ای از یک استخوان شکسته شده، در قسمت دیگر فرو می‌رود.
شکستگی سطح مفصل
هنگامی که شکستگی استخوان تا سطح مفصل ادامه یابد، شرایطی ایجاد می‌شود که به آن شکستگی سطح مفصل می‌گویند.
شکستگی طولی
در این نوع شکستگی، استخوان در امتداد محور طولی می‌شکند.
شکستگی مورب
اگر خط شکستگی نسبت به محور طولی استخوان مورب باشد، شکستگی مورب نامیده می‌شود و معمولاً در اثر وارد آمدن نیرویی قوی ایجاد می‌شود.
شکستگی پاتولوژیک
در شرایطی خاص به دلیل بیماری‌های مختلفی مانند سرطان یا پوکی استخوان، استخوان به حدی تضعیف می‌شود که با وارد آمدن کوچک‌ترین ضربه یا حتی در شرایطی بدون وارد آمدن ضربه‌ی خاصی می‌شکند که با آن شکستگی پاتولوژیک یا مرضی می‌گویند.
شکستگی مارپیچی
در این نوع شکستگی، دست‌کم یک بخش از استخوان به دلیل وارد آمدن نیروی قوی، دچار پیچش می‌شود.
شکستگی استرسی
این نوع شکستگی بیشتر میان ورزشکاران رایج است. وقتی که استخوان به دلیل فشارها و کشش‌های مکرر دچار شکستگی شود، حالتی ایجاد می‌شود که به آن شکستگی استرسی می‌گویند.
شکستگی توروس
در این حالت، استخوان تغییر شکل می‌دهد اما نمی‌شکند. شکستگی توروس میان بچه‌ها رایج است و درد بسیار زیادی دارد؛ اما پایدار است.
شکستگی عرضی
این نوع شکستگی به صورت مستقیم در راستای محور عرضی استخوان رخ می‌دهد.
نشانه‌های شکستگی استخوان
نشانه‌های شکستگی به عواملی نظیر سن بیمار، وضعیت سلامت عمومی و میزان شدت آسیب وارده بستگی دارد؛ همچنین شکستن استخوان‌های مختلف نشانه‌های متفاوتی خواهد داشت. به‌طور کلی، نشانه‌های رایج شکستن استخوان عبارتند از:
- درد
- تورم
- کبودی
- تغییر رنگ پوست در اطراف ناحیه‌ی آسیب دیده
- زاویه (ممکن است ناحیه‌ی آسیب دیده در یک زاویه نامعمول خم شود)
- بیمار نمی‌تواند روی ناحیه‌ی آسیب دیده وزن وارد کند
- بیمار نمی‌تواند ناحیه‌ی آسیب دیده را حرکت دهد
- استخوان یا مفصل آسیب دیده ممکن است احساس سایش داشته باشد
- در صورت وقوع شکستگی باز، خونریزی وجود خواهد داشت
اگر استخوان‌های بزرگ مانند لگن یا ران دچار شکستگی شوند، بیمار علائم زیر را تجربه خواهد کرد:
- احساس سردی و رنگ پریدگی
- سرگیجه و احساس ضعف در بدن
- احساس بیماری و حالت تهوع
اگر امکان دارد تا پیش از آمدن متخصص سلامتی، از حرکت دادن فردی که استخوانش دچار شکستگی شده جداً خودداری کنید و در صورت نیاز عمل آتل‌بندی را انجام دهید. اگر فرد آسیب دیده در مکان خطرناکی مثلاً وسط جاده‌ای شلوغ قرار دارد، حتماً اول عضو شکسته را آتل بندی کرده و سپس شخص را به محل امنی در همان نزدیکی منتقل کنید تا تیم پزشکی از راه برسد.
کمک‌های اولیه پیش از رسیدن تیم پزشکی
اگر شما در کنار فرد آسیب دیده هستید، لازم است تا پیش از رسیدن تیم پزشکی یک‌سری اقدامات اولیه را انجام دهید تا مطمئن شوید آسیب وارده بر بیمار بیشتر نمی‌شود. در ادامه لیست کارهایی که می‌توانید انجام دهید آورده شده است، پس لطفاً با دقت آن‌ها را بخوانید تا بتوانید در مواقع بحران اقدامات لازم را انجام دهید.
- خونریزی را کنترل کنید و روی زخم‌ها را با پارچه‌ای تمیز بپوشانید.
- نوع شکستگی را بررسی کنید (باز، بسته یا مارپیچی).
- از بیمار بخواهید تا جایی که امکان دارد حرکت نکند.
- محل شکستگی را ثابت کنید:
- اگر امکان داشت برای جلوگیری از حرکت مفصل‌های بالا و پایین شکستگی، از بانداژهای پهن استفاده کنید.
- از اندام آسیب دیده مراقبت کنید و بانداژها را با دقت از روی حفره‌های طبیعی عبور دهید.
- یک آتل فلزی یا چوبی را در امتداد اندام آسیب دیده قرار دهید.
- می‌توانید یک بالشتک بین آتل و حفره‌های اندام آسیب دیده قرار دهید و به کمک بانداژهای پهن، آن را محکم کنید.
- برای شکستگی پا، حتماً مچ پا و پا را بی‌حرکت کنید.
- هر ۱۵ دقیقه بررسی کنید که باند خیلی محکم یا خیلی شل نباشد.
- مراقب نشانه‌های کاهش گردش خون در دست‌ها و پاها باشید.
دلایل شکستن استخوان
بیشتر شکستگی‌ها در اثر افتادن از ارتفاع یا تصادف اتومبیل رخ می‌دهند. استخوان‌های سالم، بسیار سخت و مستحکم هستند و می‌توانند در برابر فشارها و نیروهای قوی، به شکل عجیبی مقاومت کنند. هرچه که سن افراد بالاتر می‌رود، استخوان‌ها ضعیف‌تر می‌شوند و اگر فرد از ارتفاع سقوط کند یا زمین بخورد، احتمالاً استخوان‌های او می‌شکنند. کودکان نیز در مقایسه با بزرگ‌سالان، فعالیت فیزیکی بیشتری دارند و به همین دلیل در معرض خطر آسیب استخوانی قرار دارند. استخوان افرادی که به دلایل مختلف مانند بیماری‌ها تضعیف شده است، بیش از سایرین در معرض شکستگی قرار دارد.
از جمله مواردی که منجر به تضعیف استخوان‌ها می‌شوند می‌توان به پوکی استخوان، تومور و عفونت اشاره کرد. همان‌طوری که پیش‌تر نیز اشاره شد، این نوع شکستگی با عنوان شکستگی پاتولوژیک یا شکستگی مرضی شناخته می‌شود. شکستگی استرسی نیز یکی از انواع شکستگی‌های استخوان است که بیشتر میان ورزشکاران رایج است. وقتی که استخوان به دلیل فشارها و کشش‌های مکرر دچار شکستگی شود، حالتی ایجاد می‌شود که به آن شکستگی استرسی می‌گویند.
تشخیص و درمان
یک پزشک متخصص، آزمایش فیزیکی انجام می‌دهد، نشانه‌ها و علائم را شناسایی کرده و سپس نوع شکستگی را تشخیص می‌دهد. وی با شخص بیمار (یا اگر قادر به صحبت کردن نباشد با یکی از بستگان نزدیک او) صحبت کرده و در مورد علت شکستگی و شرایط شکستگی از او سوالاتی می‌پرسد. معمولاً پزشکان پس از این مرحله، انجام آزمایش پرتو X را تجویز می‌کنند؛ همچنین ممکن است در شرایطی خاص، آزمایش‌های MRI و سی‌تی اسکن نیز تجویز شود.
ترمیم استخوان شکسته شده، فرآیندی طبیعی در بدن بوده و معمولاً به‌طور خودکار شروع می‌شود و پزشک دخالتی در این موضوع ندارد. پزشک صرفاً وظیفه دارد ک عضو شکسته شده را همانند روز اول تنظیم کند تا پس از جوش خوردن و ترمیم، بهترین عملکرد را داشته باشد. برای آن‌که فرآیند طبیعی ترمیم استخوان آغاز شود، باید انتهای قسمت‌های شکسته شده روبه‌روی یکدیگر قرار بگیرند تا به بهترین شکل ممکن پیوند بخورند. وقتی که پزشک عمل قرارگیری استخوان‌ها روبه‌روی یکدیگر را انجام می‌دهد، بیمار بیهوش است؛ زیرا این‌کار به‌شدت دردناک بوده و بیمار توان تحمل آن را ندارد.
بی‌حرکتی عضو شکسته شده، امری بسیار مهم است؛ زیرا پس از تنظیم استخوان‌های شکسته شده در جای خود، برای آن‌که عمل ترمیم صورت بگیرد آن‌ها باید تا مدتی نسبتاً طولانی بی‌حرکت باقی بمانند تا تنظیم به‌هم نریزد. پزشکان برای آن‌که اعضای شکسته شده را تا زمان ترمیم شدن ثابت نگه دارند، از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شویم.
استفاده از قالب گچی یا بریس‌های پلاستیکی: پزشکان از این روش استفاده می‌کنند تا استخوان‌های شکسته شده را در جای خود ثابت نگه دارند.
استفاده از ورق فلزی و پیچ: ورق‌ها همانند آتل عمل می‌کنند و با پیچ به استخوان‌ها متصل شده و آن‌ها را ثابت نگه می‌دارند، البته امروزه از این روش کم‌تر استفاده می‌شود.
میله و میخ داخل استخوانی: وقتی که استخوان‌های بلند شکسته می‌شوند، ثابت نگه داشتن آن‌ها دشوارتر است. به همین دلیل پزشکان حفره‌ای در استخوان ایجاد کرده و درون آن میله‌ای فلزی قرار می‌دهند که به ابتدا و انتهای آن پیچ متصل می‌شود تا استخوان را ثابت نگه دارد. برای کودکان به‌جای میله‌ی فلزی از سیم‌های انعصاف پذیر استفاده می‌شود.
تثبیت کننده‌ی بیرونی: این تثبیت کننده‌ها که از جنس فلز یا فیبر کربن هستند، پین‌های فولادی دارند که مستقیماً از روی پوست وارد استخوان می‌شوند. این تثبیت کننده‌ها نوعی داربست در خارج از بدن هستند.
به‌طور معمول، باید ناحیه‌ی شکسته شده به مدت ۲ الی ۸ هفته ثابت نگه داشته شود که مدت زمان آن به استخوانی که آسیب دیده بستگی دارد. همچنین عوامل دیگری مانند مشکل تأمین خون یا عفونت نیز در این موضوع دخیل هستند.
ترمیم
اگر استخوان شکسته شده به‌طور دقیق تنظیم و ثابت شده باشد، فرآیند ترمیم خیلی بی‌دردسر آغاز می‌شود و سریع به پایان می‌رسد. سلول‌های استئوکلاست (نوعی سلول استخوانی) استخوان قدیمی شکسته شده را جذب می‌کنند و از سوی دیگر استئوبلاست‌ها (نوع دیگری از سلول‌های استخوانی) تولید استخوان جدید را آغاز می‌کنند. «کالوس» نام استخوانی است که در اطراف ناحیه‌ی شکسته شده ایجاد می‌شود. این استخوان دور تا دور ناحیه‌ی شکسته شده رشد می‌کند و ناحیه‌ی شکسته شده را به‌طور کامل پوشش می‌دهد و سپس رشد آن متوقف می‌شود. در نهایت، استخوان اضافی صاف شده و استخوان همانند روز اول می‌شود. سن بیمار، وضعیت سلامت عمومی و میزان شدت آسیب وارده از جمله عوامل تعیین کننده در مدت زمان ترمیم استخوان هستند؛ همچنین اگر بیمار سیگاری باشد و به‌طور روزانه سیگار بکشد، فرآیند ترمیم استخوان طولانی‌تر خواهد بود.
درمان فیزیکی
درمان فیزیکی یا فیزیوتراپی پس از گذراندن دوره‌ی ترمیم استخوان انجام می‌شود. وقتی که استخوان بهبود یافت، برای بازیابی قدرت عضله‌ها و همچنین تحرک مجدد عضو آسیب دیده، لازم است که درمان فیزیکی انجام شود. اگر شکستگی در نزدیکی یا میانه‌ی مفصل رخ داده باشد، خطر سفتی یا آرتروز دائمی وجود خواهد داشت و این یعنی ممکن است که فرد نتواند مانند گذشته آن مفصل را خم کند.
جراحی
اگر شکستگی باز رخ داده باشد، به پوست و بافت اطراف استخوان نیز آسیب رسیده است؛ بنابراین لازم است که برای ترمیم نواحی آسیب دیده، جراحی پلاستیک انجام شود.
پیوندهای موفق تأخیر یافته و پیوندهای ناموفق
پیوند ناموفق، به شرایطی گفته می‌شود که استخوان شکسته شده ترمیم نشود. پیوند موفق تأخیر یافته نیز به شرایطی گفته می‌شود که ترمیم استخوان برای مدت بیشتری به طول بیانجامد. برای این مشکلات راه‌حل‌های زیر پیشنهاد شده است.
درمان فراصوت
در این روش به‌طور روزانه دسته‌ای از امواج فراصوت کم‌شدت به ناحیه‌ی آسیب دیده اعمال می‌شوند. گفته می‌شود که این روش می‌تواند به بهبود شکستگی کمک شایانی کند؛ اما هنوز تحقیق در این زمینه ادامه دارد.
پیوند استخوان
اگر شکستگی بهبود نیابد، یک استخوان طبیعی یا مصنوعی جایگزین استخوان شکسته شده خواهد شد که می‌تواند عملکرد استخوان پیشین را شبیه‌سازی کند.
درمان با سلول‌های بنیادی
در حال حاضر پژوهش‌ها و مطالعاتی در حال انجام هستند تا مشخص شود که آیا درمان شکستگی استخوان با استفاده از سلول‌های بنیادی امکان‌پذیر است یا خیر.
عوارض
ترمیم در موقعیت اشتباه
این وضعیت که با نام بدخیمی یا بدجوش خوردن استخوان نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که انتهای دو بخش شکسته شده‌ی استخوان دقیقاً روبه‌روی یکدیگر قرار نگرفته باشند یا خوب سر جای خود ثابت نشده باشند.
متوقف شدن رشد استخوان
اگر در کودکان صفحه‌ی رشد استخوان در اثر شکستگی آسیب ببیند، این احتمال وجود دارد که رشد طبیعی استخوان تحت تأثیر قرار بگیرد و باعث بدشکلی استخوان یا تغییر شکل آن شود.
عفونت مداوم استخوان یا مغز استخوان
اگر پوست بر اثر شکستگی باز آسیب ببیند، این امکان وجود دارد که باکتری‌ها وارد بدن یا مغز استخوان شوند که این وضعیت باعث ایجاد عفونت مداوم در استخوان و مغز استخوان می‌شود. افرادی که دچار این وضعیت می‌شوند باید سریعاً در بیمارستان بررسی شده و توسط آنتی‌بیوتیک‌ها درمان شوند. گاهی لازم است برای تخلیه عفونت، جراحی انجام شود.
مرگ استخوان
اگر خون لازم به استخوان نرسد، ممکن است که استخوان دچار مرگ شده و از بین برود.
پیشگیری
تغذیه و نور آفتاب
بدن انسان برای تضمین سلامت استخوان‌ها به کلسیم کافی نیاز دارد. شیر، پنیر، دوغ، ماست و همچنین گیاهانی که برگ‌های تیره دارند، از جمله منابع غنی کلسیم به‌شمار می‌روند. بدن ما برای جذب این کلسیم نیاز به ویتامین D دارد. قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند باعث تولید ویتامین D شود؛ همچنین تخم مرغ و ماهی‌های چرب نیز از جمله منابع ویتامین D هستند.
فعالیت فیزیکی
هرچه بیشتر فعالیت‌های چربی‌سوز انجام دهید، استخوان‌های شما قوی‌تر و مستحکم‌تر خواهند بود. پرش، دویدن، پیاده‌روی و رقصیدن از جمله فعالیت‌هایی هستند که باعث کشیده شدن بدن از روی اسکلت می‌شوند. با افزایش سن، استخوان‌ها به‌طور طبیعی ضعیف‌تر می‌شوند و عدم فعالیت فیزیکی نیز آن‌ها را ضعیف‌تر هم می‌کند؛ بنابراین لازم است افرادی که مسن هستند از نظر فیزیکی همواره فعال باشند.
یائسگی
استروژن، نام هورمونی در زنان است که سطح کلسیم بدن آنان را تنظیم می‌کند و با وارد شدن زنان به دوره‌ی یائسگی، سطح این هورمون در بدن کاهش یافته و تنظیم سطح کلسیم سخت‌تر می‌شود. در نتیجه زنان باید در دوره‌ی یائسگی یا پس از آن، بیشتر مراقب سلامتی و استحکام استخوان‌های خود باشند. انجام فعالیت‌های زیر می‌تواند به کاهش خطر پوکی استخوان بعد از دوران یائسگی کمک کند:
- هر هفته چند مرتبه تمرینات تحمل وزن انجام دهید.
- از استعمال دخانیات خودداری کنید.
- از مصرف نوشیدنی‌های الکلی خودداری کرده یا مقادیر کمی از آن‌ها را مصرف کنید.
- هر روز چند دقیقه مقابل نور مستقیم آفتاب قرار بگیرید.
- غذاهایی را که منبع کلسیم هستند به صورت روزانه مصرف کنید. اگر انجام این‌کار برای شما دشوار است، از پزشک خود بخواهید که مکمل‌های لازم را به شما بدهد.
دررفتگی مفاصل
دررفتگی زمانی رخ می‌دهد که استخوان از مفصل خارج شود. به عنوان مثال، استخوان بالایی دست شما از طریق یک مفصل به کتف متصل شده است؛ اگر به هر دلیلی این استخوان از مفصل جدا شده و بیرون آید، می‌گویند که شما کتف شما دررفته است. تقریباً هر مفصلی می‌تواند دچار دررفتگی شود؛ اما معروف‌ترین آن‌ها عبارتند از مفاصل شانه، زانو، مچ پا و ران. دررفتگی یعنی استخوان شما در جایی که باید باشد، نیست؛ بنابراین باید آن را به‌عنوان وضعیت اورژانسی در نظر بگیرید و هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه کرده و آن را درمان کنید. اگر دررفتگی درمان نشود، می‌تواند به رباط‌ها، اعصاب یا رگ‌های خونی شما آسیب برساند.
علت دررفتگی چیست؟
دررفتگی معمولاً زمانی رخ می‌دهد که مفصل تحت تأثیر نیرویی غیرمنتظره یا نامیزان قرار بگیرد. اگر فردی زمین بخورد یا ضربه‌ی شدیدی به مفصل وارد شود، ممکن است دچار دررفتگی شود. بعد از دررفتگی مفصل، این احتمال وجود دارد که در آینده نیز دوباره جابهجا شود.
خطر دررفتگی مفاصل چه کسانی را تهدید می‌کند؟
این موضوع چیزی نیست که مختص افراد خاصی باشد؛ هرکسی که سقوط از ارتفاع یا هر فشار دیگری را تجربه کند ممکن است که دچار دررفتگی مفاصل شود. با وجود این، افراد مسن به خصوص آن دسته از افرادی که توانایی حفظ تعادل خود را از دست داده‌اند و ممکن است زمین بخورند، بیش از سایرین در معرض خطر دررفتگی مفاصل قرار دارند. احتمال دررفتگی عضلات در کودکانی که بازی‌گوش هستند و در مکان‌هایی که مناسب بچه‌ها نیست بازی می‌کنند، بسیار بالاست. افراد ورزشکاری که تمرینات سنگین انجام می‌دهند و فشارهای نامیزانی بر بدن خود وارد می‌کنند در معرض خطر دررفتگی مفاصل قرار دارند.
نشانه‌های دررفتگی مفاصل
در بسیاری از مواقع، شما به‌سادگی قادر به مشاهده‌ی دررفتگی خواهید بود؛ زیرا ناحیه‌ی آسیب دیده شکلی عجیب و پیچ‌خورده پیدا می‌کند و آسیب آن مشخص است. گاهی اوقات ناحیه‌ی آسیب دیده قرمز یا بی‌رنگ می‌شود یا حتی ممکن است متورم و کبود شود. از دیگر علائم مرتبط با دررفتگی مفاصل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از دست دادن توانایی حرکت عضو آسیب دیده
- احساس درد حین تکان دادن عضو
- بی‌حسی در اطراف عضو آسیب دیده
- احساس مورمور
چگونه دررفتگی تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص این موضوع که استخوان نیز دچار شکستگی شده یا فقط دررفتگی مفصل رخ داده، کاری پیچیده است. پیشنهاد می‌شود که خودسرانه عمل نکنید و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به اورژانس مراجعه کنید. پزشک شما ناحیه‌ی آسیب دیده و همچنین وضعیت گردش خون و تغییر شکل یا پارگی پوست را مورد بررسی قرار می‌دهد. سپس پزشک انجام آزمایش پرتوی X را تجویز می‌کند؛ اما ممکن است در برخی شرایط خاص، انجام MRI نیز توصیه شود. انجام این آزمایش‌های تصویربرداری به پزشک در تشخیص دقیق اتفاق رخ داده کمک می‌کنند و او متوجه می‌شود که در جریان دررفتگی مفاصل، استخوان نیز آسیب دیده یا خیر.
کمک‌های اولیه
بسیاری از افراد سعی می‌کنند به پزشک مراجعه نکرده و خود یا کسی که با جا انداختن مفصل آشنایی دارد، مفصل دررفته را جا بیاندازد. این کار بسیار اشتباه بوده و ممکن است عواقب جبران ناپذیری را برای فرد به همراه داشته باشد. پس لازم است پیش از هر چیزی به پزشک مراجعه کنید و از آن‌ها بخواهید که بررسی‌های لازم را انجام دهند. در مدت زمانی که به اورژانس مراجعه می‌کنید می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
به هیچ عنوان مفصل را تکان ندهید
سعی کنید تا زمانی که به پزشک مراجعه می‌کنید، مفصلی را که دچار دررفتگی شده است در موقعیت خود ثابت نگه دارید. به هیچ عنوان سعی نکنید مفصل را تکان داده یا آن را جا بیاندازید؛ زیرا ممکن است این کار به مفصل، بافت‌های اطراف، رباط‌ها، عصب‌ها و همچنین رگ‌های خونی آسیب برساند.
روی مفصل آسیب دیده کمپرس یخ بگذارید
کمپرس یخ با کنترل خونریزی داخلی و همچنین ممانعت از تجمع مایعات اضافی در اطراف مفصل موجب کاهش تورم و درد خواهد شد.
درمان دررفتگی مفصل
پزشک شما با توجه به مفصلی که آسیب دیده، دررفتگی را درمان می‌کند. نوع درمان این موضوع به میزان شدت آسیب وارده نیز بستگی دارد. بنابر گفته‌ی دانشگاه جان هاپکینز، معمولاً برخی دررفتگی‌ها با کمپرس یخ، کشیدن مفصل، استراحت دادن و فشار برطرف می‌شوند؛ اما اگر مفصل به شکل طبیعی به جای اولیه‌ی خود باز نگردد، پزشک شما مراحل درمانی زیر را انجام می‌دهد.
جا انداختن مفصل با دخالت پزشک
در این روش، پزشک مفصل را دستکاری کرده یا دوباره در جای خود قرار می‌دهد. پیش از انجام این‌کار به شما داروی آرام‌بخش یا بیهوشی داده می‌شود تا دردی احساس نکرده و آرام باشید؛ همچنین برای سادگی انجام این عمل، ممکن است داروی شل کننده‌ی عضلات نیز به شما داده شود.
ثابت کردن عضو
پس از آن‌که پزشک با موفقیت مفصل را جا انداخت، ممکن است از شما بخواهد که برای چندین هفته از آتل یا قالب گچی استفاده کنید. این کار مانع از حرکت کردن مفصل شده و این اجازه را به مفصل می‌دهد تا به‌طور کامل ترمیم شود. مدت زمانی که لازم است مفصل ثابت نگه داشته شود به عواملی همچون میزان شدت آسیب وارده و نوع مفصلی که آسیب دیده بستگی دارد.
دارو
بخش زیادی از درد بیمار پس از جا انداختن مفصل از بین خواهد رفت؛ با وجود این ممکن است که پزشک برای شما داروهای مسکن و شل کننده‌ی عضله تجویز کند تا اگر زمانی احساس درد داشتید آن‌ها را مصرف کنید.
جراحی
اگر پزشک نتواند به صورت خارجی مفصل را به جای اولیه‌ی خود بازگرداند یا دررفتگی مفصل به رگ‌های خونی و اعصاب آسیب رسانده باشد، بیمار باید تحت عمل جراحی قرار بگیرد. افرادی که سابقه‌ی دررفتگی در یک مفصل خاص مانند شانه‌ها را دارند، باید تحت عمل جراحی قرار بگیرند؛ زیرا لازم است برای پیشگیری از دررفتگی‌های احتمالی در آینده، مفصل ترمیم شده یا مجدداً بازسازی شود تا همانند روز اول عمل کند. در بعضی موارد وخیم مانند دررفتگی مفصل ران، نیاز است که مفصل تعویض شود.
توان‌بخشی
پس از جا انداختن صحیح مفصل یا دستکاری مفصل در موقعیت صحیح و برداشتن آتل و قالب‌های گچی، توان‌بخشی آغاز می‌شود. پزشک برای شما یک برنامه‌ی توان‌بخشی مناسب را تنظیم می‌کند که باید طبق آن پیش بروید. هدف از توان‌بخشی، افزایش تدریجی قدرت مفصل و بازیابی دامنه‌ی حرکتی آن است. به یاد داشته باشید مهم است که به آرامی پیش بروید تا قبل از کامل شدن بهبودی به خود آسیب نرسانید.
پیشگیری
اگر به‌طور مکرر رفتارهای ایمن را تمرین کنید، می‌توانید از دررفتگی مفاصل جلوگیری کنید. نکاتی که می‌توانند به شما کمک کنند عبارتند از:
- هنگام بالا رفتن و پایین آمدن از پله‌ها حتماً از نرده‌ها کمک بگیرید.
- در منزل خود جعبه‌ی کمک‌های اولیه داشته باشید.
- از کفش یا دمپایی صاف در محیط‌های مرطوب مانند حمام استفاده نکنید.
- سیم‌ها را از روی زمین بردارید تا پای شما به آن‌ها گیر نکند.
- از قالیچه‌های سُر در منزل خود استفاده نکنید.
- هنگام انجام فعالیت‌های بدنی مانند ورزش، از لباس مخصوص و ایمن استفاده کنید.
- از ایستادن روی وسایل ناپایدار مانند صندلی‌ها خودداری کنید.
چشم‌انداز بلند مدت
مدت زمان بهبود دررفتگی‌های مختلف با یکدیگر تفاوت دارد. بسیاری از افراد ظرف مدت زمان چند هفته بهبود می‌یابند؛ اما ترمیم دررفتگی برخی مفاصل مانند مفصل ران، ممکن است تا چندین ماه یا حتی یک سال به‌طول بیانجامد و به جراحی نیاز داشته باشد. اگر دررفتگی مفصل به درستی درمان شود، تبدیل شدن آن به آسیبی جدی‌تر بسیار بعید خواهد بود. مهم است که به یاد داشته باشید ناحیه‌ی آسیب دیده، اکنون ضعیف‌تر از قبل بوده و این امکان وجود دارد که مفصل مجدداً دچار دررفتگی شود.
اگر رگ‌های خونی یا اعصاب اطراف مفصل نیز در جریان دررفتگی آسیب دیده باشند، مدت زمان بهبود طولانی‌تر خواهد بود. اگر دررفتگی در زمان مناسب درمان نشود، منجر به درد مداوم و مرگ سلول‌های استخوانی اطراف مفصل خواهد شد.
