مکمل‌های آهن که استفاده از آن‌ها امری رایج است، همانند بسیاری از داروهای موجود در بازار دارای عوارض جانبی هستند.
مکمل‌های آهن، که در اصطلاح عامیانه با عنوان «قرص‌های آهن» نیز شناخته می‌شوند، معمولاً برای درمان کم‌خونی (وضعیتی که با کمبود گلبول‌های قرمز سالم یا هموگلوبین مشخص می‌شود) استفاده می‌شوند.
آهن نقش کلیدی در ساخت گلبول‌های قرمزی دارد که مولکول‌های اکسیژن را در سراسر بدن انتقال می‌دهند. آهن همچنین برای متابولیسم مواد مغذی که می‌خوریم و تبدیل آن‌ها به انرژی، مورد نیاز است. علاوه بر این، به انتقال سیگنال‌های عصبی به مغز و بالعکس کمک می‌کند.
به‌طور کلی از غذا‌هایی که می‌خورید آهن کافی دریافت خواهید کرد؛ اما ممکن است مواقعی با کمبود آهن مواجه شوید. این اتفاق معمولاً در دوران بارداری یا قاعدگی شدید رخ می‌دهد.
گروه‌های خاصی از جمله نوزادان نارس، کودکان خردسال، دختران نوجوان و افراد مبتلا به نارسایی مزمن قلبی، بیماری کرون، بیماری سلیاک یا کولیت زخمی (اولسراتیو) در برابر کمبود آهن آسیب‌پذیر هستند. مکمل‌های آهن نیز معمولاً برای زنان در سنین باروری تجویز می‌شوند تا از کم خونی جلوگیری کنند.
فواید آهن برای سلامت بدن
مکمل‌های آهن برای درمان کمبود آهن و کم خونی ناشی از فقر آهن استفاده می‌شوند. آن‌ها معمولاً برای درمان سایر انواع کم خونی (مانند کم خونی ناشی از کمبود ویتامین، کم خونی همولیتیک، کم خونی آپلاستیک یا کم خونی بیماری مزمن) استفاده نمی‌شوند، مگر این‌که کمبود آهن تشخیص داده شود. پاسخ به مکمل‌های آهن خوراکی می‌تواند بر اساس علت زمینه‌ای متفاوت باشد.
کمبود آهن
کمبود آهن که به عنوان سیدروپنی نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که در آن بدن شما فاقد آهن مورد نیاز برای حفظ عملکرد طبیعی است. کمبود آهن در کشورهای در حال توسعه رایج است. در این کشورها بیش از یک چهارم جمعیت ممکن است تحت تأثیر کمبود آهن قرار گیرند (بیشتر به دلیل فقر و کمبود تغذیه). اگرچه این اتفاق در کشورهای توسعه یافته کم‌تر رایج است؛ اما هنوز هم رخ می‌دهد.
کمبود آهن می‌تواند به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی که باعث از دست رفتن آهن بدن می‌شوند نیز رخ دهد. به عنوان مثال، کمبود آهن ممکن است در کودکان رخ دهد؛ زیرا بدن آن‌ها به سرعت رشد می‌کند. با شروع دوره نوجوانی، نیاز زن به آهن به دلیل چرخه قاعدگی ماهانه افزایش می‌یابد.
علت کمبود آهن هر چه باشد، در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به کم خونی ناشی از فقر آهن شود. مکمل‌های آهن نه تنها برای درمان کمبود آهن استفاده می‌شوند، بلکه در وهله اول می‌توانند از بروز آن جلوگیری کنند.
مکمل‌های آهن اغلب برای افرادی که در معرض خطر کمبود هستند تجویز می‌شوند. این افراد شامل زنان باردار، افرادی که دیالیز می‌شوند، یا مبتلایان به بیماری التهابی روده یا تیروئید هستند.
انجام این کار می‌تواند به پیشگیری یا درمان بسیاری از علائم رایج کمبود آهن کمک کند. برخی از این علائم عبارتند از:
- خستگی
- ضعف
- سرگیجه
- ضربان قلب تند
- پوست رنگ پریده
- ریزش مو
- ناخن‌های شکننده یا شیاردار
- زخم در گوشه دهان
- درد زبان
- انقباضات
- تحریک‌پذیری
- عفونت‌های مکرر
- سندرم پای بی‌قرار
- نارسایی کمبود آهن
هنگامی که مکمل‌ها برای درمان کم خونی ناشی از فقر آهن استفاده می‌شوند، گاهی مؤثر و قابل تحمل هستند و در موارد دیگر نه.
بر اساس یک بررسی که در سال ۲۰۱۵ در مجله American Journal of Medicine منتشر شد، ۲۷ درصد افراد مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن، به مکمل‌های آهن خوراکی پاسخ نمی‌دهند.
به‌طور کلی، زنان مبتلا به کم خونی، پس از زایمان بهترین واکنش را به مکمل‌ها نشان می‌دهند. کسانی که خون‌ریزی قاعدگی شدید دارند یا افراد مبتلا به کم خونی ناشی از اختلال دستگاه گوارش معمولاً پاسخگوی متوسطی هستند.
اگر مکمل‌های آهن نتوانند مشکل را برطرف کنند، فرد به تزریق دون وریدی آهن یا تزریق خون نیاز خواهد داشت.
عوارض جانبی احتمالی مکمل‌های آهن
اگر مکمل‌های آهن در دوز توصیه شده مصرف شوند، عموماً بی‌خطر و قابل تحمل هستند. این مکمل‌ها ممکن است در برخی افراد عوارض جانبی خاصی از جمله ناراحتی معده، حالت تهوع، اسهال، غش و استفراغ ایجاد کنند. مدفوع تیره نیز یکی از عوارض رایج این مکمل‌ها است. مصرف مکمل با غذا معمولاً می‌تواند بسیاری از علائم را کاهش دهد.
مکمل‌های آهن می‌توانند باعث یبوست در دوران بارداری شوند. افزودن فیبر به رژیم غذایی یا استفاده از نرم کننده مدفوع معمولاً می‌تواند به مدیریت علائم کمک کند. برای کاهش خطر عوارض جانبی، مصرف مکمل را با دوز کم‌تر شروع کنید و به تدریج دوز را در صورت تحمل افزایش دهید.
مصرف بیش از حد آهن می‌تواند منجر به اضافه بار آهن شود. آهن اضافی در خون شما می‌تواند برای کبد، قلب و پانکراس سمی باشد و همچنین ممکن است به مفاصل آسیب برساند.
دوز بیش از حد آهن می‌تواند منجر به مسمومیت با آهن شود. حتی یک دوز بالا (۶۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن یا بیشتر) می‌تواند منجر به مرگ شود. علائم مسمومیت با آهن معمولاً در عرض شش تا ۲۴ ساعت پس از مصرف آشکار می‌شوند و ممکن است شامل استفراغ شدید، اسهال و درد شکم همراه با استفراغ یا مدفوع خونی (به ویژه در کودکان) باشند.
تداخلات دارویی
مصرف مکمل‌های آهن حاوی ۲۵ میلی‌گرم یا بیشتر آهن المنتال، می‌تواند بر جذب روی تأثیر بگذارد و منجر به کمبود روی شود. آهن المنتال مشابه دوز مکمل آهن نیست.
مکمل‌های آهن ممکن است با داروهای زیر نیز تداخل داشته باشند:
- لوودوپا که برای درمان بیماری پارکینسون استفاده می‌شود
- مهارکننده‌های پمپ پروتون، از جمله Prevacid (لانزوپرازول) و Prilosec (امپرازول)
- سینتروید (لووتیروکسین) که برای درمان بیماری تیروئید استفاده می‌شود
در برخی موارد، جداسازی دوز‌ها با فاصله زمانی دو ساعته ممکن است تنها چیزی باشد که برای جلوگیری از تداخل لازم است. در موارد دیگر، ممکن است نیاز به تنظیم دوز باشد. اگر قصد استفاده از مکمل‌های آهن و مصرف این دارو‌ها یا هر داروی مزمن دیگری را دارید، با پزشک خود صحبت کنید.
