فهرست...
شپش سر، گونهای حشره است که از خون موجود در پوست سر انسان تغذیه میکند.
شپش، حشرهای است که به سر انسان حمله کرده و بیشتر بچهها را تحت تأثیر قرار میدهد. شپش عموماً از سر فردی به سر فرد دیگر منتقل میشود. وجود شپش در سر نشانهی عدم بهداشت یا محیط زندگی آلوده نیست؛ حتی این موجودات با خود باکتری یا بیماری واگیردار را به همراه ندارند.
برای مقابله با شپش سر و تخمهای آنان، بیشمار روش مختلف پیشنهاد شده است؛ اما تعدادی از این روشها در مقایسه با سایرین کارآمدتر هستند. با ما همراه باشید تا در ادامه به بررسی علل و راههای درمان شپش سر بپردازیم. تعدادی روش خانگی و سنتی برای رفع شپش سر وجود دارد که مردم از آنها استفاده میکنند با این وجود متخصصین میگویند که هنوز مدرکی مبنی بر کارآمد بودن آنها وجود ندارد.
شپش سر نشانههای زیادی دارد اما متداولترین آنها عبارتند از:
خارش
مهمترین نشانهی شپش، خارش است. این خارش در نواحی مختلف سر، گوشها یا حتی گردن احساس میشود که معمولاً شدید است. این همان واکنش آلرژیک بدن به گزیدگی توسط شپشها است. البته این نکته را به یاد داشته باشید اگر شپش برای نخستینبار به سر شما منتقل شود، ممکن است که برای ۴ یا ۶ هفته پس از آن نیز خارشی احساس نکنید.
مشاهدهی شپش ریز کف سر
شپشها عموماً دیده نمیشوند؛ زیرا آنها موجوداتی بسیار ریز هستند که سریع حرکت میکنند و از نور نیز گریزان هستند؛ بنابراین مشاهدهی آنها کمی سخت است. اگر حشرهای با این مشخصات روی سر خود مشاهده کردید لازم است اقداماتی که در ادامه به شما میگوییم را انجام دهید.
مشاهدهی ذراتی ریز روی مو
این ذرات ریز، در واقع تخمهای شپش هستند که به تارهای مو میچسبند. مشاهدهی این تخمها بسیار دشوار است زیرا آنها بسیار ریز هستند. متداولترین مکانهایی که میتوانید این تخمها را ببینید اطراف گوشها و نزدیک خط رویش مو پشت گردن است. تخمهایی که خالی هستند راحت دیده میشوند زیرا رنگ آنها در مقابل نور روشنتر است و جایی دورتر از کف سر قرار میگیرند. با وجود این، لازم است که بدانید مشاهدهی تخم شپش لزوماً به معنای وجود شپش در سر شما نیست.
مشاهدهی زخم در کف سر، روی گردن و شانهها
گزیدگی توسط شپش، باعث زخمها یا جوشهای ریز میشود که میتوانند به محل مناسبی برای تجمع باکتریها تبدیل شوند پس اگر شما چنین زخمهایی را مشاهده کردید، لازم است که آنها را جدی گرفته و اقدامات لازم را انجام دهید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر وقت به وجود شپش در سر خود یا فرزندتان مشکوک شدید، بهتر است خیلی سریع موضوع را با یک پزشک متخصص در میان بگذارید تا از گسترش شپش جلوگیری کنید. مراجعه به پزشک امری ضروری است؛ زیرا پزشک برای تجویز دارو باید مطمئن شود که در سر شما شپش فعال وجود دارد. پژوهشها نشان دادهاند که بسیاری از بچهها درمانهای خانگی جهت رفع شپش را تجربه کردهاند بیآنکه شپش فعالی در سر آنها بوده باشد.
مواردی که ممکن است با شپش سر نشانههای مشترکی داشته باشند و اشتباه گرفته شوند عبارتند از:
- شورهی سر
- باقیماندهی محصولات شستشوی مو
- مهرهای از بافت موی مرده روی تارهای مو
- اثر زخم، خاک یا بقایای دیگر در کف سر
- مشاهدهی حشرات دیگر روی موی سر
شپش سر، حشرهای خاکستری یا برنزی رنگ بسیار کوچک بوده که تقریباً هم اندازهی دانهی توت فرنگی است. این حشره، از طریق پوست سر به تغذیه از خون انسان میپردازد. شپش ماده، یک مادهی چسبناک تولید میکند که به کمک آن، تخمهای خود را به تارهای مو در فاصلهی ۵ میلیمتری از کف سر میچسباند.
حیات یک شپش شامل سه مرحله است:
- تخم
- پوره
- دوران بلوغ
یکی شپش، ابتدا به مدت ۶ الی ۹ روز در تخم باقی میماند سپس بیرون میآید. این شپش اکنون نابالغ محسوب میشود که به آن اصطلاحاً پوره میگویند، این شپش ۹ الی ۱۲ روز بعد بالغ میشود. یک شپش بالغ به مدت ۳ یا ۴ هفته زنده میماند. جالب است که بدانید شپش ماده، میتواند روزانه ۱۰ تخم بگذارد.
انتقال شپش
شپش میخزد اما میتواند همانند سایر حشرهها، پرواز کند یا بپرد. راه انتقال شپش از طریق تماس مستقیم با سر فردی که شپش دارد صورت میگیرد. افراد خانواده یا بچهها که در مدرسه با دوستان خود از نزدیک ارتباط دارند، میتوانند به راحتی به شپش سر دچار شوند.
شپش سر معمولاً از طریق تماس مستقیم به سایر افراد منتقل میشود؛ اما در موارد بسیار نادری، انتقال غیرمستقیم نیز صورت میپذیرد. برخی از روشهای غیرمستقیم انتقال شپش عبارتند از:
- استفاده از روسری یا کلاه فرد آلوده
- استفاده از برس یا شانهی فرد آلوده
- استفادهی مشترک از لوازم مرتبط با مو
- هدفون
- استفاده از بالشت یا پتوی فردی که شپش دارد
انتقال غیرمستقیم شپش ممکن است از طریق لباسهایی که در یک جای مشترک آویزان شدهاند نیز صورت بگیرد. به عنوان مثال اگر کلاه یا روسری شما در کنار کلاه یا روسری فردی که شپش دارد قرار بگیرد، این انتقال به سادگی انجام میشود. بر خلاف باور اکثر مردم، حیوانات خانگی مانند سگ و گربه هیچگونه نقشی در چرخهی انتقال شپشها ندارند.
از آنجایی که شپش از طریق تماس مستقیم با سر فردی که آلوده است منتقل میشود؛ بنابراین ما شاهد گستردگی آن میان افراد جوانی هستیم که در مدرسه یا باشگاه در کنار یکدیگر بازی و ورزش میکنند. در ایالات متحده، شپش سر اغلب میان بچههایی که هنوز به مدرسه نرفتهاند یا پیش دبستانی هستند دیده میشود.
شپش سر عوارضی جز خارش بسیار شدید و ایجاد زخم ندارد. اگر مشاهده میکنید که فرزند شما سر خود را با شدت میخاراند یا زخمهایی روی گوشهایش پدید آمدهاند، خطر وجود شپش سر را جدی بگیرید و هرچه زودتر او را نزد پزشک متخصص ببرید.
پیشگیری
جلوگیری از آلوده شدن به شپش سر میان بچههایی که به مدرسه میروند بسیار دشوار است؛ زیرا آنها از طریق تماس نزدیک با دوستان خود در ارتباط هستند؛ اما میتوان برای انتقال غیرمستقیم شپش سر یکسری اقدامات را انجام داد. اگر فرزندی دارید که به مدرسه میرود از او بخواهید که اقدامات زیر را انجام دهد:
- وسایل و لباسهای خود را جدای از لباسها و وسایل سایرین آویزان کند
- از به اشتراک گذاری شانه، برس، کلاه یا روسری خود با سایرین خودداری کند
- روی مبل یا صندلیهایی که مشترک هستند ننشیند
انواع درمان
درمانخانگی
در ادامه تعدادی از روغنهای اساسی که در درمان شپش سر موثر هستند را برای خود درمانی معرفی میکنیم. روغنهای اساسی، به روغنهایی گفته میشود که نباید آنها را بخورید؛ زیرا تعدادی از آنها ممکن است سمی بوده و به دستگاه گوارشی شما آسیب جدی وارد کنند.
پیش از آنکه از این روغنها استفاده کنید، آنها را به کمک روغنهای حامل رقیق کرده و یک قطرهی کوچک از آن را پشت دست شخصی که شپش سر دارد بریزید؛ اگر هیچگونه واکنش یا حساسیتی مشاهده نشد، میتوانید با خیال راحت محلول بهدست آمده را به سر آن فرد بمالید. لازم است است ذکر کنیم که کودکان ممکن است به برخی از این روغنها حساسیت نشان دهند. یکی از روغنهایی که درصد زیادی از بچهها به آن حساسیت دارند، روغن درخت چای است. اگر هریک از روغنهای زیر را استفاده کردید و حساسیتی در فرزند شما ایجاد شد، به سراغ روغن بعدی بروید.
- روغن درخت چای
- روغن اسطخدوس
- روغن چریش
- روغن گل میخک
- روغن اوکالیپتوس
- روغن انیسون
- روغن برگ دارچین
- روغن آویشن قرمز
- روغن نعناع
- روغن جوز هندی
مقدار ۵۹ میلیلیتر از روغن زیتون را با ۱۵ الی ۲۰ قطره از یکی از روغنهای نامبرده شده ترکیب کنید. توپهای پنبهای کوچکی بسازید و به این محلول بهدست آمده آغشته کنید و روی زخمهای ایجاد شده در کف سر بگذارید. به مدت ۱۲ ساعت به آنها دست نزنید (بهتر است این کار را شب انجام دهید). سپس به حمام رفته و با شامپو سر خود را شستشو دهید و مجدداً این کار را تکرار کنید.
روش دیگر این است که مقدار ۱۵ الی ۲۰ قطره از یکی از این روغنها را با ۱۱۸ میلیلیتر الکل ترکیب کنید. محلول به دست آمده را در یک اسپری بریزید و روی سر بپاشید. مجدداً آن را برای ۱۲ ساعت دست نخورده باقی بگذارید و بعد آن را بشویید و عمل خود را تکرار کنید. هرگاه احساس کردید که شپش سر شما از بین رفته است، میتوانید از اسپری الکل به عنوان مادهای جهت پیشگیری از آلوده شدن به شپش استفاده کنید. توجه داشته باشید که شانه کردن سر هنگام شستشو، باعث خارج شدن شپش از سر شما میشود.
درمان قطعی و دارویی
یکی از بهترین و سریعترین روش برای درمان شپش سر استفاده از محلولها و لوسینهای موجود است که نمونههای خارجی و داخلی مختلفی از بازار یافت میشود، یکی از بهترین محلولهای محصول ضد شپش نایلیس است که به صورت تضمینی شپش را در کوتاه ترین زمان ممکن از بین میبرد و شما با مراجعه به داروخانههای سطح شهر میتوانید آن را تهیه کنید.