هیپوکلسمی چیست؟ هر آنچه که باید در مورد بیماری کمبود کلسیم بدانید

هیپوکلسمی یا بیماری کمبود کلسیم در بدن هنگامی رخ می‌دهد که غلظت سرمی کلسیم در خون از مقدار مشخصی کم‌تر باشد.

کلسیم یک ماده معدنی حیاتی است که بدن از آن برای ساختن استخوان‌ها و دندان‌های قوی استفاده می‌کند. کلسیم همچنین برای عملکرد صحیح قلب و سایر عضلات مورد نیاز است. وقتی کلسیم کافی دریافت نکنید، خطر ابتلا به اختلالات زیر در شما افزایش خواهد یافت:

• پوکی استخوان
• استئوپنی
• بیماری کمبود کلسیم (هیپوکلسمی)

کودکانی که کلسیم کافی دریافت نمی‌کنند ممکن است در بزرگسالی به اندازه کافی رشد نکنند و کوتاه قد باقی بمانند.

شما باید مقدار توصیه شده کلسیم در روز را از طریق غذا‌هایی که می‌خورید، مکمل‌ها یا ویتامین‌ها به دست آورید.

چه چیزی باعث هیپوکلسمی می‌شود؟

بسیاری از افراد با افزایش سن در معرض خطر کمبود کلسیم هستند. این کمبود ممکن است به دلیل عوامل مختلفی رخ دهد. برخی از این عوامل عبارتند از:

• دریافت کلسیم ناکافی در یک دوره زمانی طولانی، به ویژه در دوران کودکی
• مصرف دارو‌هایی که ممکن است جذب کلسیم را کاهش دهند
• عدم تحمل غذا‌های غنی از کلسیم
• تغییرات هورمونی به خصوص در زنان
• عوامل ژنتیکی خاص

مهم است که افراد به میزان کلسیم دریافتی در تمام سنین توجه داشته باشند.

مقدار توصیه شده روزانه کلسیم برای کودکان و نوجوانان پسر و دختر یکسان است. بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی مؤسسه ملی بهداشت (NIH)، مقدار مجاز مصرف روزانه کلسیم برای کودکان و نوجوانان در سنین مختلف به شرح زیر است:

بر اساس دستورالعمل‌های رژیم غذایی دولت ایالات متحده، مقدار مجاز مصرف روزانه کلسیم برای بزرگسالان به شرح زیر است:

زنان باید زودتر از مردان، از سنین میانسالی، کلسیم دریافتی خود را افزایش دهند. با نزدیک شدن به یائسگی یک زن، تأمین نیاز کلسیم ضروری است.

در دوران یائسگی، زنان نیز باید مصرف کلسیم خود را افزایش دهند تا خطر ابتلا به پوکی استخوان و بیماری هیپوکلسمی را کاهش دهند. کاهش هورمون استروژن در دوران یائسگی باعث می‌شود که استخوان‌های زن سریع‌تر نازک شوند.

اختلال هورمونی هیپوپاراتیروئیدیسم نیز ممکن است باعث بیماری کمبود کلسیم شود. افراد مبتلا به این بیماری به اندازه کافی هورمون پاراتیروئید (این هورمون سطح کلسیم خون را کنترل می‌کند) تولید نمی‌کنند.

سایر علل هیپوکلسمی عبارتند از سوء تغذیه و سوء جذب. سوءتغذیه زمانی رخ می‌دهد که مواد مغذی کافی دریافت نمی‌کنید، در حالی که سوء جذب زمانی است که بدن شما نمی‌تواند ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز را از غذایی که می‌خورید جذب کند. علل دیگر هیپوکلسمی عبارتند از:

• سطوح پایین ویتامین D که این مورد، جذب کلسیم را دشوارتر می‌کند
• دارو‌ها، مانند فنی توئین، فنوباربیتال، ریفامپین، کورتیکواستروئید‌ها و دارو‌های مورد استفاده برای درمان سطوح کلسیم بالا
• پانکراتیت
• هیپرمنیزیمی و هیپومنیزیمی
• هیپر فسفاتمی
• شوک سپتیک
• انتقال خون گسترده
• نارسایی کلیه
• دارو‌های شیمی درمانی خاص
• سندرم استخوان گرسنه که ممکن است پس از جراحی برای هیپرپاراتیروئیدیسم رخ دهد
• برداشتن بافت غده پاراتیروئید به عنوان بخشی از جراحی برای برداشتن غده تیروئید

اگر دوز روزانه کلسیم خود را از دست بدهید، یک شبه دچار کمبود کلسیم نخواهید شد؛ اما همچنان مهم است که هر روز برای دریافت کلسیم کافی تلاش کنید، زیرا بدن به سرعت از آن استفاده می‌کند. وگان‌ها (افراد گیاه‌خوار) به دلیل این‌که لبنیات غنی از کلسیم مصرف نمی‌کنند، به احتمال زیاد به سرعت دچار کمبود کلسیم می‌شوند.

کمبود کلسیم علائم کوتاه ‌مدتی ایجاد نمی‌کند؛ زیرا بدن با دریافت مستقیم آن از استخوان، سطح کلسیم را حفظ می‌کند. در نظر داشته باشید که سطوح پایین کلسیم برای طولانی مدت می‌تواند اثرات جدی داشته باشد.

علائم هیپوکلسمی چیست؟

کمبود کلسیم در مراحل اولیه ممکن است علائمی ایجاد نکند. با این‌حال، علائم با پیشرفت بیماری ایجاد می‌شوند.

علائم شدید هیپوکلسمی عبارتند از:

• سردرگمی یا از دست دادن حافظه
• اسپاسم عضلانی
• بی‌حسی و گزگز در دست‌ها، پا‌ها و صورت
• افسردگی
• توهمات
• گرفتگی عضلات
• ناخن‌های ضعیف و شکننده
• شکستگی آسان استخوان‌ها

کمبود کلسیم می‌تواند تمام قسمت‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهد و در نتیجه ناخن‌ها ضعیف شوند، رشد مو کندتر شود و پوست شکننده و نازک ایجاد شود.

کلسیم همچنین نقش مهمی در آزادسازی انتقال ‌دهنده‌های عصبی و انقباضات ماهیچه‌ای دارد. بنابراین، کمبود کلسیم می‌تواند باعث تشنج در افراد سالم شود.

اگر علائم عصبی مانند از دست دادن حافظه، بی‌حسی و سوزن سوزن شدن، توهم یا تشنج را تجربه کردید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

بیماری کمبود کلسیم چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر علائم بیماری کمبود کلسیم را دارید با پزشک تماس بگیرید. آن‌ها سوابق پزشکی شما را بررسی می‌کنند و از شما در مورد سابقه خانوادگی کمبود کلسیم و پوکی استخوان سوالاتی می‌پرسند.

اگر پزشک به کمبود کلسیم مشکوک باشد، برای بررسی سطح کلسیم خون شما، نمونه خون می‌گیرد. پزشک سطح کل کلسیم، سطح آلبومین و سطح کلسیم یونیزه یا آزاد را اندازه‌گیری می‌کند. آلبومین پروتئینی است که به کلسیم متصل شده و آن را از طریق خون منتقل می‌کند. سطوح پایین کلسیم در خون شما ممکن است تشخیص بیماری هیپوکلسمی را تأیید کند.

بر اساس کتابچه راهنمای پزشکی و دستورالعمل Merck، سطوح نرمال کلسیم برای بزرگسالان می‌تواند بین ۸.۸ تا ۱۰.۴ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) باشد. اگر سطح کلسیم شما کم‌تر از ۸.۸ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، ممکن است در معرض خطر بیماری هیپوکلسمی باشید. کودکان و نوجوانان معمولاً نسبت به بزرگسالان سطح کلسیم خون بالاتری دارند.

هیپوکلسمی نوزادان

هیپوکلسمی نوزادان، بلافاصله پس از تولد در نوزادان رخ می‌دهد. اکثر موارد هیپوکلسمی نوزادان در دو روز اول پس از تولد رخ می‌دهد؛ اما هیپوکلسمی دیررس می‌تواند سه روز پس از تولد یا بعد از آن رخ دهد.

عوامل خطر برای نوزادان شامل کوچک بودن نسبت به سن و دیابت مادر است. هیپوکلسمی دیررس اغلب ناشی از نوشیدن شیر گاو یا شیر خشک حاوی فسفات زیاد است.

علائم هیپوکلسمی نوزادان عبارتند از:

• بی‌قراری
• تغذیه ضعیف
• تشنج
• آپنه یا تنفس آهسته
• تاکی کاردی یا ضربان قلب سریع‌تر از حد طبیعی

تشخیص هیپوکلسمی نوزادان با آزمایش خون نوزاد برای سطح کلسیم کل یا سطح کلسیم یونیزه شده انجام می‌شود. سطح گلوکز نوزاد نیز برای رد هیپوگلیسمی آزمایش خواهد شد.

درمان هیپوکلسمی نوزادان معمولاً شامل تزریق درون وریدی گلوکونات کلسیم و به دنبال آن چند روز مصرف مکمل کلسیم خوراکی است.

هیپوکلسمی چگونه درمان می‌شود؟

کمبود کلسیم معمولاً به راحتی قابل درمان است و معمولاً شامل افزودن کلسیم بیشتر به رژیم غذایی شما می‌شود.

با مصرف زیاد مکمل‌های کلسیم، خود درمانی نکنید. مصرف بیش از دوز توصیه شده بدون تأیید پزشک می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند سنگ کلیه شود.

مکمل‌های کلسیمی که معمولاً توصیه می‌شوند عبارتند از:

• کربنات کلسیم که کم هزینه‌ترین است و دارای بیشترین کلسیم المنتال است
• سیترات کلسیم که به راحتی جذب می‌شود
• فسفات کلسیم که به راحتی جذب می‌شود و باعث یبوست نمی‌شود
• قرص و شربت کلسیم نانو لیپوزومال لیپوکلسید که فراهمی زیستی بالایی داشته و باعث عوارض گوارشی نمی‌شود.

مکمل‌های کلسیم به صورت شربت، قرص و جویدنی تولید می‌شوند.

توجه به این نکته مهم است که برخی دارو‌ها می‌توانند با مکمل‌های کلسیم تداخل منفی داشته باشند. این دارو‌ها عبارتند از:

• بتا بلوکر‌های فشار خون مانند آتنولول: اگر دو ساعت پس از مصرف مکمل‌های کلسیم استفاده شوند، ممکن است جذب کلسیم را کاهش دهند.
• آنتی اسید‌های حاوی آلومینیوم: ممکن است این داروها سطح آلومینیوم خون را افزایش دهند.
• جذب‌ کننده‌های اسید صفراوی کاهش‌ دهنده کلسترول مانند کلستیپول: ممکن است جذب کلسیم را کاهش داده و از دست دادن کلسیم در ادرار را افزایش دهند.
• دارو‌های استروژن: این داروها می‌توانند به افزایش سطح کلسیم خون کمک کنند.
• دیگوکسین: سطوح بالای کلسیم می‌تواند سمیت دیگوکسین را افزایش دهد
• دیورتیک‌ها: این‌ها می‌توانند سطح کلسیم را افزایش دهند (هیدروکلروتیازید) یا سطح کلسیم را در خون کاهش دهند (فروزماید).
• آنتی بیوتیک‌های خاصی مانند فلوروکینولون‌ها و تتراسایکلین‌ها: مکمل‌های کلسیم جذب آن‌ها را کاهش می‌دهند.

گاهی اوقات تغییر رژیم غذایی و مکمل‌ها برای درمان کمبود کلسیم کافی نیست. در این مورد، ممکن است پزشک بخواهد با تزریق منظم کلسیم، سطح کلسیم خون شما را تنظیم کند.

در چند هفته اول درمان نتایج را مشاهده خواهید کرد. روند بهبود موارد شدید بیماری هیپوکلسمی در فواصل یک تا سه ماهه بررسی می‌شود.

عوارض احتمالی هیپوکلسمی چیست؟

عوارض ناشی از بیماری کمبود کلسیم شامل آسیب چشم، ضربان قلب غیر طبیعی و پوکی استخوان است.

عوارض ناشی از پوکی استخوان عبارتند از:

• ناتوانی
• شکستگی ستون فقرات یا سایر شکستگی‌های استخوان
• مشکل در راه رفتن

در صورت عدم درمان، بیماری کمبود کلسیم در نهایت می‌تواند کشنده باشد.

چگونه می‌توان از هیپوکلسمی پیشگیری کرد؟

شما می‌توانید با گنجاندن کلسیم در رژیم غذایی روزانه خود از بیماری کمبود کلسیم پیشگیری کنید.

توجه داشته باشید که غذا‌های سرشار از کلسیم مانند محصولات لبنی، می‌توانند سرشار از چربی اشباع شده و چربی ترانس باشند. گزینه‌های کم چرب یا بدون چربی را برای کاهش خطر ابتلا به کلسترول بالا و بیماری قلبی انتخاب کنید.

شما می‌توانید یک چهارم تا یک سوم از مقدار مجاز مصرف روزانه کلسیم خود را در یک وعده شیر و ماست دریافت کنید. طبق گفته وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA)، سایر غذا‌های غنی از کلسیم عبارتند از:

اگرچه تأمین نیاز کلسیم شما بسیار مهم است؛ اما لازم است مطمئن شوید که بیش از حد کلسیم دریافت نمی‌کنید. بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی بیمارستان مایو کلینیک، حد بالایی کلسیم دریافتی بر حسب میلی گرم برای بزرگسالان به شرح زیر است:

• ۲۰۰۰ میلی‌گرم در روز برای مردان و زنان ۵۱ سال به بالا
• ۲۵۰۰ میلی‌گرم در روز برای مردان و زنان ۱۹ تا ۵۰ ساله

ممکن است بتوانید با مصرف مولتی ویتامین، رژیم غذایی خود را تکمیل کنید. اگر در معرض خطر ابتلا به کمبود کلسیم هستید، ممکن است پزشک مکمل‌هایی را توصیه کند.

ممکن است مولتی ویتامین‌ها تمام کلسیم مورد نیاز شما را نداشته باشند؛ بنابراین حتماً از یک رژیم غذایی کامل استفاده کنید. اگر باردار هستید، یک ویتامین دوران بارداری مصرف کنید.

ویتامین D

ویتامین D مهم است؛ زیرا سرعت جذب کلسیم در خون را افزایش می‌دهد. از پزشک خود بپرسید که به چه مقدار ویتامین D نیاز دارید.

برای افزایش دریافت کلسیم، می‌توانید مواد غذایی غنی از ویتامین D را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. برخی از این مواد غذایی عبارتند از:

ماهی‌های چرب مانند سالمون و تُن

• آب پرتقال غنی شده
• شیر غنی شده
• قارچ پورتوبلو
• تخم مرغ

مانند محصولات لبنی غنی از کلسیم و برخی از محصولات لبنی غنی از ویتامین D نیز می‌توانند چربی اشباع شده بالایی داشته باشند که باید مراقب آن‌ها باشید.

نور خورشید بدن شما را تحریک می‌کند تا ویتامین D بسازد؛ بنابراین قرار گرفتن منظم در معرض نور خورشید نیز می‌تواند به افزایش سطح ویتامین D شما کمک کند.

تغییر سبک زندگی

علاوه بر حفظ سطح سالم کلسیم و ویتامین D، تغییرات خاصی در سبک زندگی وجود دارد که می‌توانید برای ارتقای سلامت استخوان‌ها ایجاد کنید. برخی از این تغییرات عبارتند از:

• حفظ وزن بدن سالم
• ورزش منظم
• محدود کردن مصرف دخانیات و مصرف الکل