شپش سر می‌تواند هر کسی را آلوده کند؛ بنابراین لازم است که همگان با آن آشنایی کافی داشته باشند و دستورالعمل درمان شپش سر را بدانند.
بر اساس دستورالعمل‌های آکادمی اطفال آمریکا، استاندارد طلایی برای تشخیص آلودگی فعال شپش سر، شناسایی پوره زنده یا شپش بالغ است.
این دستورالعمل‌ها توصیه می‌کنند موهای خیس لیز شده (به کمک روغن یا نرم کننده) به دقت مورد بررسی قرار گیرند. پزشک باید با دقت موهای فرد آلوده شده را با یک شانه دندانه ریز (شانه نیت) از پوست سر تا انتهای مو شانه کند. اگر شپش زنده پیدا نشد، احتمالاً در نوبت دوم کل بررسی را تکرار خواهد کرد.
شناسایی نیت‌ها
پزشک علاوه بر شپش زنده، در موهای فرد آلوده شده به دنبال نیت‌ها می‌گردد. او ممکن است برای یافتن نیت‌ها از نور مخصوص فرابنفش Wood استفاده کند که باعث می‌شود نیت‌ها مایل به آبی به نظر برسند. در نظر داشته باشید شناسایی نیت‌ها لزوماً تشخیص آلودگی فعال شپش را تأیید نمی‌کند.
یک نیت برای زنده ماندن باید نزدیک پوست سر باشد. نیت‌هایی که در فاصله بیش از ۶ میلی‌متری از پوست سر یافت می‌شوند، احتمالاً مرده یا خالی هستند. نیت‌های مشکوک را می‌توان زیر میکروسکوپ بررسی کرد تا مشخص شود که آیا زنده هستند یا خیر. اگر آن‌ها زنده باشند، شواهدی از احتمال آلودگی فعال شپش هستند.
اگر هیچ نیت زنده‌ای یافت نشد، احتمالاً از آلودگی قبلی باقی مانده است و نیازی به درمان ندارد.
درمان شپش سر
پزشک احتمالاً برای درمان شپش سر یک داروی بدون نسخه (OTC) را توصیه می‌کند که شپش و برخی از حشرات را از بین می‌برد. این داروها ممکن است تخم‌های تازه گذاشته شده را از بین نبرند. بنابراین، معمولاً برای کشتن پوره‌ها پس از خروج از تخم و قبل از تبدیل شدن به شپش بالغ، یک درمان دوم با زمان مناسب لازم است.
برخی از مطالعات نشان می‌دهند که هفت تا نه روز پس از اولین درمان، زمان ایده‌آل برای درمان دوم است؛ اما برنامه‌های درمانی دیگری نیز وجود دارند. از پزشک خود بخواهید دستورالعمل‌های کتبی برای برنامه درمانی توصیه شده ارائه دهد.
داروهای بدون نسخه
داروهای OTC بر پایه پیرترین، یک ترکیب شیمیایی استخراج شده از گل داوودی است که برای شپش سمی است. قبل از استفاده از یکی از این درمان‌ها، موهای کودک خود را با شامپو بدون نرم‌کننده بشویید. شستن موها با سرکه سفید قبل از شستن ممکن است به حل شدن چسبی که نی‌ها را روی ساقه مو نگه می‌دارد کمک کند. دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی را برای مدت زمان ماندن دارو در موها دنبال کنید و موهای کودک خود را روی سینک با آب گرم بشویید.
داروهای OTC شامل موارد زیر است:
پرمترین (نیکس): پرمترین مطالعه شده‌ترین درمان شپش در ایالات متحده و کم خطرترین (از نظر سمی بودن) گزینه دارویی است. باید روی مو‌هایی که به تازگی با یک محصول غیر حالت دهنده شسته شده و با حوله خشک شده‌اند استفاده شود. بعد از ۱۰ دقیقه موها را آبکشی کنید. این دارو، شپش را می‌کشد؛ اما تخم شپش را نمی‌کشد، بنابراین برای نتیجه مطلوب باید ۹ روز پس از اولین درمان مجدداً تکرار شود. این ماده برای کودکان ۲ ماهه و بزرگ‌تر تأیید شده است.
پایرترین و پیپرونیل بوتوکساید: در این داروی بدون نسخه، پایرترین با ماده شیمیایی دیگری ترکیب می‌شود که اثربخشی آن را افزایش می‌دهد. این محصول فقط شپش‌ها را می‌کشد و معمولاً نیت‌ها را از بین نمی‌برد و باید ۹ تا ۱۰ روز پس از اولین درمان دوباره استفاده شود. عوارض جانبی پایرترین ممکن است شامل خارش و قرمزی پوست سر باشد. اگر کودک شما به گل داوودی یا ابروسیا حساسیت دارد، نباید از پایرترین استفاده کند.
ایزوپروپیل میریستات: ایزوپروپیل میریستات یکی از مواد مؤثر در درمان شپش سر است که در به تازگی محصولات اندکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده در محلول ضد شپش نایلیس به میزان کافی و بی‌خطر وجود دارد. شما می‌توانید برای درمان شپش سر از محلول ضد شپش نایلیس نیز استفاده کنید که می‌تواند سریع شپش سر را درمان کند. استفاده از محلول ضد شپش نایلیس برای درمان شپش سر سبب می‌شود که تمامی تخم شپش‌ها در هر بخش از مو که هستند از بین بروند. محلول ضد شپش نایلیس دارای ترکیبات محلولی بسیار قوی هستند و البته این محلول بسیار کشنده تنها برای شپش خطرناک است و هیچ عارضه را به همراه ندارد.
داروهای تجویزی
در برخی از مناطق جغرافیایی، شپش‌ها نسبت به داروهای بدون نسخه مقاومت نشان داده‌اند. همچنین، درمان بدون نسخه ممکن است به دلیل استفاده نادرست، مانند عدم تکرار درمان در زمان مناسب، با شکست مواجه شود.
اگر استفاده صحیح از یک درمان بدون نسخه ناموفق باشد، ممکن است پزشک شما یک درمان با نسخه را توصیه کند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
ایورمکتین (اسکلایس): ایورمکتین برای شپش سمی است. برای استفاده در افراد بالای ۶ ماه تأیید شده است. می‌توان آن را یک بار روی موهای خشک مالیده و بعد از ۱۰ دقیقه با آب شستشو داد. اگر سایر درمان‌های موضعی به‌طور مؤثر آلودگی شپش را از بین نبرند، ایورمکتین به صورت قرص برای مصرف خوراکی برای کودکان در دسترس است.
اسپینوساد (ناتروبا): برای استفاده در افراد بالای ۶ ماه تأیید شده است. می‌توان آن را روی موهای خشک مالیده و بعد از ۱۰ دقیقه با آب گرم آبکشی کرد. شپش و نیت را از بین می‌برد و معمولاً نیازی به درمان مکرر ندارد.
مالاتیون: مالاتیون برای استفاده در افراد ۶ ساله یا بالاتر تأیید شده است. این لوسیون حشره‌کش روی سر اعمال می‌شود، به‌طور طبیعی خشک می‌شود و پس از ۸ تا ۱۲ ساعت شسته می‌شود. این دارو دارای محتوای الکل بالایی است؛ بنابراین نمی‌توان آن را در کنار سشوار یا نزدیک شعله باز استفاده کرد. مالاتیون را می‌توان هفت تا نه روز پس از اولین درمان در صورت لزوم دوباره استفاده کرد.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی
اگر ترجیح می‌دهید از دارویی برای درمان آلودگی به شپش سر استفاده نکنید، ممکن است یک درمان خانگی جایگزین را در نظر بگیرید. شواهد بالینی کمی در مورد اثربخشی چنین درمان‌هایی وجود دارد.
شانه زدن موهای خیس
شانه کردن موهای خیس با یک شانه دندانه ریز ممکن است شپش و برخی از نیت‌ها را از بین ببرد. مطالعات نشان می‌دهند که نتایج شانه کردن موی مرطوب متفاوت است.
موها باید خیس باشند و باید چیزی مانند نرم‌کننده مو یا روغن زیتون را برای روان کردن موها اضافه کنید. در طول یک جلسه، حداقل دو بار کل سر را از پوست سر تا انتهای مو شانه کنید. این فرآیند باید هر سه تا چهار روز یک بار به مدت چند هفته تکرار شود (حداقل دو هفته پس از اینکه دیگر شپش پیدا نشد).
روغن‌های ضروری
مطالعات بالینی کوچک نشان داده‌اند که برخی از روغن‌های گیاهی طبیعی ممکن است شپش را با خفگی بکشند؛ اما اثربخشی آن‌ها نامشخص است. این محصولات عبارتند از:
- روغن درخت چای
- روغن انیسون
- روغن یلانگ یلانگ
اگرچه روغن‌های ضروری مانند یلانگ یلانگ، روغن درخت چای و روغن اسطوخودوس به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اما آن‌ها محصولات طبیعی هستند، به این معنی که نیازی به رعایت استاندارد‌های ایمنی و اثربخشی FDA ندارند و به همین دلیل در گزارشی که در ماه می سال ۲۰۱۵ در مجله Pediatrics منتشر شد، گفته شد که باید از استفاده از این نوع محصولات گیاهی در نوزادان و کودکان اجتناب شود.
عوامل خفه‌کننده
تعدادی از محصولات خانگی برای درمان آلودگی به شپش سر استفاده می‌شوند. تصور می‌شود که این محصولات زمانی که در مقادیر زیاد روی مو مالیده می‌شوند و سر با کلاه دوش پوشانده می‌شود و در طول شب این مواد روی مو قرار می‌گیرند، شپش را از هوا محروم می‌کنند. محصولات مورد استفاده برای این منظور عبارتند از:
- مایونز
- روغن زیتون
- مارگارین یا کره
- ژله نفتی
با این حال، اثربخشی این درمان‌ها نامشخص است.
کم آبی بدن
گزینه دیگر دستگاهی است که از هوای گرم برای از بین بردن شپش سر و تخم‌های آن‌ها از طریق کم آبی استفاده می‌کند. این دستگاه نیاز به آموزش خاصی دارد و در حال حاضر فقط در مراکز درمانی حرفه‌ای موجود است.
این دستگاه از هوای خنک‌تر از اکثر سشوار‌ها و سرعت جریان بسیار بالاتر برای از بین بردن شپش‌ها با خشک کردن آن‌ها استفاده می‌کند. برای رسیدن به این نتیجه نباید از سشوار معمولی استفاده کرد؛ زیرا خیلی گرم است و می‌تواند پوست سر را بسوزاند.
محصولات خطرناکی که باید از آن‌ها اجتناب کنید
محصولات قابل اشتعال، مانند نفت سفید یا بنزین، هرگز نباید برای از بین بردن شپش یا از بین بردن نیت استفاده شوند.
نظافت منزل
شپش‌ها معمولاً یک روز بیشتر بدون تغذیه از پوست سر انسان زنده نمی‌مانند و تخم‌ها اگر در دمای نزدیک پوست سر انکوبه نشوند، زنده نمی‌مانند. بنابراین، شانس زنده ماندن شپش در وسایل خانه اندک است.
برای احتیاط، می‌توانید وسایلی را که فرد مبتلا در روزهای قبل استفاده کرده است، تمیز کنید. برای تمیز کردن وسایل می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
اقلام را در آب داغ بشویید: ملحفه‌ها، عروسک‌ها و لباس‌ها را در آب گرم (۵۴.۴ درجه سلسیوس) و صابون بشویید و در حرارت بالا خشک کنید.
برس‌ها را در آب داغ فرو کنید: شانه‌ها، برس‌ها و نوار‌های مو را به مدت ۱۰ دقیقه در آب داغ فرو کنید.
جارو برقی بکشید: از جاروبرقی روی فرش، مبلمان، صندلی ماشین، تخت خواب و سایر مواردی که در یکی دو روز گذشته با سر فرد آلوده تماس داشته‌اند، استفاده کنید.
موارد دیگر را ایزوله کنید: اگرچه معمولاً لازم نیست؛ اما در نظر داشته باشید که بالش‌ها و اسباب‌بازی‌هایی که با فرد آلوده تماس داشته‌اند را در یک کیسه پلاستیکی در بسته به مدت دو هفته قرار دهید تا بقایای شپش یا تخم شپش خفه شوند.
به پزشک مراجعه کنید
اگر به وجود شپش سر مشکوک هستید به پزشک عمومی یا متخصص مراجعه کنید. پزشک پوست سر را به دقت معاینه می‌کند و به دنبال یک پوره زنده یا شپش بالغ می‌گردد تا تشخیص دهد که آیا فرد آلوده به شپش سر است یا خیر. پزشک می‌تواند موهای فرد را به دقت بررسی کند و در صورت لزوم، موارد مشکوک را قبل از تأیید تشخیص آلودگی به شپش، زیر میکروسکوپ بررسی کند.
