شپش سر: آنچه والدین باید بدانند

شپش سر یک مشکل رایج است که معمولاً کودکان مدرسه‌ای و خانواده‌هایشان را درگیر می‌کند؛ بنابراین کسب آگاهی در مورد آن‌ها، امری ضروری است.

شپش‌های سر می‌توانند به مو‌های سر هر کسی بچسبند و فرقی نمی‌کند مو‌ها تمیز یا کثیف باشند. شپش سر همچنین در سراسر جهان در همه مکان‌های مختلف مانند خانه‌ها یا مدارس یا یافت می‌شود و مهم نیست که مکان یا شخص چقدر تمیز، کثیف، ثروتمند یا فقیر باشد.

اگرچه شپش سر ممکن است آزاردهنده باشد؛ اما باعث بیماری جدی یا انتقال بیماری نمی‌شود. شپش سر را می‌توان در خانه درمان کرد؛ اما مهم است که ابتدا با پزشک مشورت کنید.

در این مطلب اطلاعاتی از آکادمی اطفال آمریکا برای کمک به والدین و مسئولان مرتبط برای بررسی، درمان و جلوگیری از گسترش شپش سر آمده است. با مجله سلامتی کیمازی مگ همراه باشید.

شپش سر چیست؟

حشرات کوچکی به اندازه یک دانه کنجد وجود دارند (طول ۲ تا ۳ میلی‌متر) که بدن آن‌ها معمولاً رنگ پریده و خاکستری است؛ اما رنگ آن‌ها ممکن است متفاوت باشد. یکی از این حشرات کوچک شپش نام دارد.

شپش سر نوعی انگل است و غذای خود را از طریق خون پوست سر به دست می‌آورد. شپش‌ها معمولاً می‌توانند یک و در موارد نادر تا دو روز بدون وعده غذایی زندگی کنند.

شپش سر تخم می‌گذارد و تخم‌های خود را به مو‌های نزدیک به پوست سر می‌چسباند. تخم‌ها و پوسته‌های آن را نیت می‌نامند. آن‌ها بیضی شکل و به اندازه یک گره در نخ (۰.۸ میلی‌متر طول و ۰.۳ میلی‌متر عرض) و معمولاً زرد تا سفید هستند. برخی از نیت‌ها ممکن است با رنگ موی برخی افراد ترکیب شوند و به سختی دیده شوند و اغلب با شوره سر یا قطرات عرق موجود در پایه مو اشتباه گرفته می‌شوند. نیت‌ها با یک ماده چسبنده به مو می‌چسبند که آن‌ها را محکم در جای خود نگه می‌دارد. پس از بیرون آمدن تخم‌ها، نیت‌های خالی روی ساقه مو می‌مانند.

منظور از چرخه زندگی شپش سر چیست؟

شپش سر حدود ۲۸ روز زنده می‌ماند. آن‌ها در ۳ مرحله رشد می‌کنند: تخم، پوره، و شپش بالغ.

تخم یا نیت: تخم‌ها یا نیت‌ها در ۶ تا ۹ روز از تخم خارج می‌شوند. تخم‌ها معمولاً در ۴ تا ۶ میلی‌متری پوست سر یافت می‌شوند و اگر دورتر باشند زنده نمی‌مانند.

پوره: پوره شبیه شپش سر بالغ است؛ اما بسیار کوچک‌تر است (به اندازه یک سر سوزن یعنی حدود ۱.۵ میلی‌متر). پوره‌ها حدود ۷ روز بعد بالغ می‌شوند.

شپش بالغ: شپش بالغ می‌تواند به سرعت تکثیر شود و تا ۱۰ تخم در روز بگذارد. تنها حدود ۱۲ تا ۱۴ روز طول می‌کشد تا تخم‌های تازه جوجه شده به سن بلوغ برسند.

اگر شپش سر درمان نشود، این چرخه می‌تواند هر ۳ هفته یک‌بار تکرار شود.

شپش سر چقدر شایع است؟

شپش سر بیشتر در سنین پیش دبستانی و دبستان دیده می‌شود. هر ساله میلیون‌ها کودک در سن مدرسه در ایالات متحده به شپش سر مبتلا می‌شوند. با این‌حال، هر کسی ممکن است به شپش سر مبتلا شود. شپش سر در سراسر جهان یافت می‌شود.

شپش سر چگونه پخش می‌شود؟

شپش سر حشره‌ای خزنده است. آن‌ها نمی‌توانند بپرند یا پرواز کنند. راه اصلی گسترش شپش سر از طریق تماس نزدیک و طولانی مدت سر به سر است. احتمال بسیار کمی وجود دارد که شپش با استفاده از وسایل مشترک مانند شانه، برس و کلاه سرایت کند.

علائم شپش سر چیست؟

خارش در مناطقی که شپش سر وجود دارد، شایع‌ترین علامت است. با این‌حال، ممکن است ۴ تا ۶ هفته بعد از این‌که شپش روی پوست سر قرار می‌گیرد، طول بکشد تا پوست سر به بزاق شپش حساس شود و شروع به خارش کند. بیشتر خارش‌ها در پشت گوش یا پشت گردن رخ می‌دهند. همچنین خارش ناشی از شپش می‌تواند حتی پس از پاک‌سازی شپش‌ها و تا هفته‌ها ادامه داشته باشد.

چگونه شپش سر را بررسی کنیم؟

بررسی‌های منظم برای شپش سر قبل از این‌که فرصت تکثیر و هجوم (به تعداد زیاد) در سر کودک شما داشته باشد، روش خوبی برای تشخیص شپش‌ها است.

• کودک خود را در اتاقی با نور مناسب قرار دهید.
• مو‌ها را از هم جدا کنید (آن‌ها را دسته دسته کنید).
• به دنبال شپش خزنده و به دنبال تخم شپش روی پوست سر فرزندتان باشید.
• شپش زنده به سختی پیدا می‌شود. آن‌ها از نور دوری می‌کنند و به سرعت حرکت می‌کنند.
• نیت‌ها مانند لکه‌های کوچک سفید یا زرد قهوه‌ای به نظر می‌رسند و محکم به مو‌های نزدیک پوست سر می‌چسبند. ساده‌ترین مکان برای پیدا کردن آن‌ها در امتداد خط رویش مو در پشت گردن یا پشت گوش است. نیت‌ها را می‌توان با بسیاری از چیز‌های دیگر مانند شوره سر، ذرات کثیفی یا قطرات عرق در ریشه مو اشتباه گرفت. راه تشخیص این تفاوت این است که نیت‌ها محکم به مو می‌چسبند، در حالی که شوره سر، کثیفی یا سایر ذرات این گونه نیستند.
• از یک شانه دندانه با ظریف برای کمک به جستجوی بخش به بخش پوست سر استفاده کنید.

روش شانه کردن چیست؟

از روش شانه کردن می‌توان برای کمک به بررسی تخم شپش و شپش سر و یا برای کمک به حذف شپش بعد از درمان شپش سر استفاده کرد. با این‌حال، روش شانه کردن معمولاً برای از بین بردن شپش سر به تنهایی کافی نیست.

روش صحیح شانه کردن:

• مرحله اول: مو‌های فرزندتان را خیس کنید.
• مرحله دوم: از یک شانه دندانه ظریف استفاده کنید و مو‌های فرزندتان را در قسمت‌های کوچک شانه کنید.
• مرحله سوم: بعد از هر بار شانه کردن، شانه را روی یک دستمال کاغذی مرطوب پاک کنید. پوست سر، شانه و دستمال کاغذی را به دقت بررسی کنید.
• مرحله چهارم: مراحل دوم و سوم را تکرار کنید تا زمانی که تمام مو‌های فرزندتان را شانه کنید.

چگونه شپش سر را درمان ‌کنید؟

قبل از شروع هرگونه درمان شپش سر با پزشک کودک مشورت کنید. مؤثرترین راه برای درمان شپش، داروهای بدون نسخه و نسخه‌ای شپش سر است. پس از هربار استفاده از دارو، استفاده از روش شانه کردن هر ۲ تا ۳ روز یک‌بار و به مدت ۲ تا ۳ هفته ممکن است به از بین بردن نیت‌ها و تخم‌ها کمک کند.

داروی شپش سر باید فقط زمانی استفاده شود که مطمئن باشید کودک شما شپش سر زنده دارد. به یاد داشته باشید، قبل از استفاده از هرگونه داروی شپش سر، با پزشک کودک مشورت کنید. همچنین، هنگام استفاده از دارو‌های شپش سر، استفاده ایمن از آن‌ها مهم است.

دستورالعمل‌های ایمنی استفاده از داروی شپش سر:

• دستورالعمل‌های روی بسته دارو را دقیقاً همان‌طور که نوشته شده است دنبال کنید.
• هرگز اجازه ندهید کودکان دارو را خودشان استفاده کنند. دارو باید توسط یک بزرگسال استفاده شود.
• از دارو برای کودک ۲ سال یا کم‌تر بدون مشورت با پزشک کودک استفاده نکنید.
• اگر باردار هستید یا در دوران شیردهی به‌سر می‌برید، بدون مشورت با پزشک خود از دارو استفاده نکنید یا برای کودکان استفاده نکنید.
• همیشه داروی روی سر را روی سینک بشویید و نه در حین دوش گرفتن یا حمام کردن؛ زیرا در حمام دارو از سر به سایر نواحی پوست بدن می‌ریزد. سر کودک خود را روی سینک قرار دهید و دارو را با آب گرم (نه آب داغ) بشویید.
• هرگز کیسه پلاستیکی را روی سر کودک قرار ندهید.
• کودک را با دارو در مو‌هایش تنها نگذارید.
• دارو را در یک کابینت در بسته، دور از دید و دسترس کودکان نگهداری کنید.
• قبل از شروع درمان دوم یا سوم، با پزشک کودک مشورت کنید. بسته به نوع دارو، کودک شما ممکن است ۷ تا ۹ یا ۹ تا ۱۰ روز پس از اولین درمان، به درمان مجدد نیاز داشته باشد.

هشدار: هرگز از محصولات خطرناک مانند بنزین یا نفت سفید یا دارو‌هایی که برای استفاده در حیوانات ساخته شده‌اند استفاده نکنید. همچنین، از دارو‌های خانگی مانند ژله نفتی، مایونز، مارگارین، روغن‌های گیاهی یا روغن زیتون استفاده نکنید؛ زیرا هیچ مطالعه‌ای اثربخشی آن‌ها را ثابت نکرده است.

داروهای بدون نسخه برای درمان شپش سر

وقتی صحبت از شپش سر می‌شود، گزینه‌های بدون نسخه (OTC) اولین خط درمان در نظر گرفته می‌شوند.

پرمترین: پرمترین مطالعه شده‌ترین درمان شپش در ایالات متحده و کم خطرترین (از نظر سمی بودن) گزینه دارویی است. باید روی مو‌هایی که به تازگی با یک محصول غیر حالت ‌دهنده شسته شده و با حوله خشک شده‌اند استفاده شود. بعد از ۱۰ دقیقه موها را آبکشی کنید. این دارو، شپش را می‌کشد؛ اما تخم شپش را نمی‌کشد، بنابراین برای نتیجه مطلوب باید ۹ روز پس از اولین درمان مجدداً تکرار شود. این ماده برای کودکان ۲ ماهه و بزرگ‌تر تأیید شده است.

پایرترین و پیپرونیل بوتوکساید: از آن‌جایی که پایرترین و پیپرونیل بوتوکساید از گل داوودی مشتق شده‌اند، کسانی که آلرژی‌های مرتبط دارند باید از آن اجتناب کنند. این درمان روی مو‌های خشک اعمال می‌شود و ۱۰ دقیقه بعد باید موها آبکشی شوند. باز هم، شپش‌ها کشته می‌شوند؛ اما تخم شپش‌ها نه، بنابراین بهتر است پس از ۹ روز دوباره درمان تکرار شود. این مواد برای کودکانی که حداقل ۲ سال سن دارند مناسب است.

ایزوپروپیل میریستات موجود در نایلیس: ایزوپروپیل میریستات یکی از مواد مؤثر در درمان شپش سر است که در به تازگی محصولات اندکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده در محلول ضد شپش نایلیس به میزان کافی و بی‌خطر وجود دارد. شما می‌توانید برای درمان شپش سر از محلول ضد شپش نایلیس نیز استفاده کنید که می‌تواند سریع شپش سر را درمان کند. استفاده از محلول ضد شپش نایلیس برای درمان شپش سر سبب می‌شود که تمامی تخم شپش‌ها در هر بخش از مو که هستند از بین بروند. محلول ضد شپش نایلیس دارای ترکیبات محلولی بسیار قوی هستند و البته این محلول بسیار کشنده تنها برای شپش خطرناک است و هیچ عارضه را به همراه ندارد.

چه چیز دیگری باید در مورد درمان شپش سر بدانم؟

لباس‌ها، حوله‌ها، کلاه‌ها و ملحفه‌های کودکتان را اگر ظرف ۲ روز قبل از پیدا شدن و درمان شپش سر استفاده شده باشند، در آب داغ بشویید و روی حرارت زیاد خشک کنید. لازم نیست این وسایل را دور بیندازید. اقلامی که قابل شستشو نیستند را می‌توان به مدت ۲ هفته در کیسه پلاستیکی بسته‌بندی کرد و نگه داشت.

در خانه خود سم پاشی نکنید. سم‌ها می‌توانند خانواده شما را در معرض مواد شیمیایی خطرناک قرار دهند و زمانی که شما به درستی پوست سر و مو‌های فرزندتان را درمان می‌کنید مورد نیاز نیستند.

تمام اعضای خانواده و افراد نزدیک نیز باید بررسی و در صورت لزوم درمان شوند.

برخی از مدارس سیاست‌های «بدون شپش» دارند مبنی بر این‌که دانش‌آموزانی که هنوز در مو‌هایشان نیت و شپش دارند، نمی‌توانند به مدرسه بازگردند. آکادمی اطفال آمریکا و انجمن ملی پرستاران مدرسه چنین سیاست‌هایی را منع می‌کنند و معتقدند که کودک نباید به دلیل شپش سر در مدرسه غیبت کند یا از مدرسه حذف شود.

شپش سر فرزند شما را در معرض خطر هیچ گونه مشکل جدی سلامتی قرار نمی‌دهد. محصولات فقط در صورتی باید استفاده شوند که آن محصولات ایمن باشند. اگر کودک شما شپش سر دارد، برای جلوگیری از گسترش شپش، سریع اما ایمن برای درمان کودک اقدام کنید.