فهرست...
دیابت هنگامی رخ می‌دهد که چرخه ذخیره‌سازی و استفاده از گلوکز به عنوان سوخت اصلی سلول‌های بدن دچار مشکل شود و سطح گلوکز خون به میزانی بالاتر از سطح طبیعی برسد. در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر با بیماری دیابت، انواع آن و مشکل‌هایی که این بیماری با خود به همراه دارد و درمان‌های این بیماری آشنا شویم.
دیابت چیست؟
هنگامی که بدن شما قادر نباشد گلوکز موجود در موارد غذایی مصرفی را به شیوه صحیح ذخیره‌سازی کند و گلوکز مصرفی مورد نیاز سلول‌های بدن را در اختیار آن‌ها قرار دهد و سطح خونی گلوکز بدن بالاتر از سطح طبیعی قرار بگیرد، بیماری دیابت رخ می‌دهد.
بیماری دیابت اگر به خوبی درمان و کنترل نشود، می‌تواند آسیب‌های جدی‌ای را به اندام‌های مختلف بدن از جمله کلیه‌ها، قلب، چشم‌ها و بافت عصبی وارد کند.
چرا سطح گلوکز خون بالا می‌رود؟ دیابت چگونه رخ می‌دهد؟
فرآیند جذب مواد غذایی مصرف شده، با تجزیه ماده غذایی به اجزای سازنده آن شروع می‌شود. هنگامی که شما ماده غذایی‌ای را مصرف می‌کنید که کربوهیدرات دارد (به عنوان مثال نان، برنج، ماکارونی)، این ماده غذایی در دستگاه گوارش شما ابتدا به اجزای سازنده آن که در این‌جا گلوکز است، تجزیه می‌شود. زمانی که کربوهیدرات در دستگاه گوارش به گلوکز تجزیه شد، گلوکز از طریق دیواره دستگاه گوارش، جذب و وارد جریان خون می‌شود.
وقتی که گلوکز وارد جریان خون می‌شود، هورمون انسولین که توسط پانکراس ترشح می‌شود وارد میدان شده نقش خود را اعمال می‌کند. هورمون انسولین باعث می‌شود که گلوکز موجود در خون وارد سلول‌های بدن شود. از جمله مهم‌ترین وظایف انسولین است که گلوکز اضافی موجود در خون را وارد عضله و کبد می‌کند و سبب ذخیره‌سازی گلوکز به شکل گلیکوژن در عضله و کبد می‌شود.
هنگامی که پانکراس شما انسولین تولید نکند یا میزان انسولین تولید شده توسط پانکرانس به میزان کافی نباشد و هم‌چنین هنگامی که پانکراس شما انسولین کافی را تولید و ترشح می‌کند اما سلول‌های بدن شما به انسولین پاسخ نمی‌دهند، به بیماری دیابت مبتلا می‌شوید. اگر گلوکز نتواند (به واسطه عملکرد هورمون انسولین) وارد سلول‌های بدن شود و در آن‌جا مصرف یا ذخیره شود، سطح گلوکز خون بالا رفته و فرد به بیماری دیابت مبتلا می‌شود.
دیابت چند نوع دارد و تفاوت آن‌ها چیست؟
بیماری دیابت در علم پزشکی به نوع تقسیم شده است که در ادامه به معرفی خلاصه انواع آن می‌پردازیم.
- دیابت نوع 1: در دیابت نوع 1 که جزو بیماری‌های خودایمنی (بیماری‌هایی که در آن‌ها بخشی از بدن توسط سیستم ایمنی بدن مورد حمله قرار می‌گیرد) نیز به حساب می‌آید، تولید انسولین توسط پانکراس دچار مشکل شده است (سلول‌های تولید کننده انسولین که درون بافت پانکراس قرار دارند، توسط سیستم ایمنی مورد حمله قرار گرفته و نابود شده‌اند و در نتیجه انسولینی تولید و ترشح نمی‌شود). این نوع از دیابت به طور معمول در سنین کودکی و جوانی رخ می‌دهد (احتمال رخ دادن آن در هر سنی وجود دارد) و شیوع کمتری نسبت به دیابت نوع 2 دارد. بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 نیازمند دریافت انسولین هستند و به این نوع از دیابت، دیابت وابسته به انسولین نیز گفته می‌شود.
- دیابت نوع 2: در این نوع از دیابت، انسولین به میزان کافی ترشح نمی‌شود و یا سلول‌های بدن به شکل صحیح به انسولین پاسخ نمی‌دهند. این نوع از دیابت که بیشترین شیوع را دارد، به طور معمول در میان‌سالی یا پیری رخ می‌دهد. دیابت نوع 2 تحت عنوان دیابت مقاوم به انسولین نیز شناخته می‌شود.
- دیابت بارداری: این نوع از دیابت در برخی از خانم‌ها در طول دوره بارداری رخ می‌دهد. در اغلب اوقات پس از پایان یافتن دوره بارداری، دیابت بارداری نیز پایان می‌یابد. اما خانم‌هایی که دچار دیابت بارداری می‌شوند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 قرار دارند و پس از پایان یافتن دوره بارداری باید از نظر بیماری دیابت مورد بررسی قرار بگیرند.
برخی انواع کمتر شایع دیابت نیز وجود دارد که به دنبال برخی بیماری‌ها یا سندرم‌های خاص ایجاد می‌شوند. هم‌چنین علاوه‌بر انواع دیابت، شرایطی نیز وجود دارد که ممکن است سطح گلوکز خون فرد بالاتر از سطح طبیعی باشد اما هنوز به سطح تشخیصی برای بیماری دیابت نرسیده باشد، این شرایط که پیش‌دیابت نامیده می‌شود، احتمال ابتلای فرد به دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد.
چه کسانی به دیابت مبتلا می‌شوند؟ عوامل خطر ابتلا به دیابت چیست؟
عوامل خطری که ریسک ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهند، بسته به نوع دیابت متفاوت هستند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
عوامل خطری که ریسک ابتلا به دیابت نوع 1 را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- داشتن سابقه فامیلی (به ویژه در والدین و خواهر و برادار) ابتلا به بیماری دیابت نوع 1
- آسیب به پانکراس (به عنوان مثال عفونت پانکراس، سرطان پانکراس، وارد شدن جراحت به پانکراس طی جراحی یا ضربه)
- مبتلا بودن به سایر بیماری‌های خودایمنی (بیماری‌هایی که در آن‌ها بخشی از بدن توسط سیستم ایمنی بدن مورد حمله قرار می‌گیرد)
- استرس فیزیکی (مانند جراحی یا یک بیماری سخت)
- در معرض بیماری‌های ناشی از ویروس‌ها قرار گرفتن
عوامل خطری که ریسک ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- داشتن سابقه فامیلی (به ویژه در والدین و خواهر و برادار) ابتلا به بیماری دیابت نوع 2
- نژادهای آفریقایی آمریکایی، اسپانیایی، بومی آمریکا و آسیایی آمریکایی
- اضافه وزن و چاقی
- فشار خون بالا
- سطح پایین HDL (نوعی کلسترول مفید) خون
- سطح بالای تری‌گلیسرید خون
- فعالیت بدنی کم
- ابتلا به دیابت بارداری
- ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
- سیگار کشیدن
- سابقه بیماری‌های قلبی
عوامل خطری که ریسک ابتلا به دیابت نوع بارداری را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- داشتن سابقه فامیلی (به ویژه در والدین و خواهر و برادار) ابتلا به بیماری دیابت نوع 2 یا ابتلا به پیش‌دیابت
- نژادهای آفریقایی آمریکایی، اسپانیایی، بومی آمریکا و آسیایی آمریکایی
- اضافه وزن و چاقی قبل از بارداری
علت ایجاد دیابت در هر کدام از انواع آن چیست؟
پیش از این و به طور خلاصه به دلایل رخ دادن بیماری دیابت اشاره کردیم. اما در ادامه به این موضوع می‌پردازیم، که در هر کدام از انواع بیماری دیابت چه اتفاقی رخ می‌دهد که در نهایت به بیماری دیابت ختم می‌شود.
- علت بیماری دیابت نوع 1. این بیماری در حقیقت یک بیماری خودایمنی است و در آن سلول‌های تولید کننده انسولین که در پانکراس قرار دارند، توسط سیستم ایمنی بدن مورد حمله قرار می‌گیرند و نابود می‌شوند. به دنبال این اتفاق، انسولین تولید و ترشح نمی‌شود و در نتیجه، سطح گلوکز موجود در خون بالا می‌رود. ممکن است برخی ژن‌ها و هم‌چنین برخی ویروس‌ها در ابتلا به دیابت نوع 1 نقش داشته باشند (تحقیق‌های پزشکی در آینده به روشن‌تر شدن این موضوع کمک می‌کند)
- علت بیماری دیابت نوع 2. در این بیماری سلول‌های بدن به انسولین پاسخ نمی‌دهند و در نتیجه گلوکز توانایی ورود به سلول‌های بدن به واسطه عملکرد انسولین را ندارد و سطح گلوکز خون بالا می‌رود. این بیماری از این جهت دیابت مقاوم به انسولین نامیده می‌شود که انسولین در بدن وجود دارد، اما سلول‌ها به آن پاسخ نمی‌دهند. در این بیماری، پانکراس نمی‌تواند سطح بیشتری از انسولین را برای غلبه بر مقاومت سلول‌های بدن به انسولین، تولید کند.
- دیابت بارداری. در این بیماری هورمون‌هایی که در طول دوره بارداری توسط جفت تولید و ترشح می‌شوند، مقاومت سلول‌های بدن برای پاسخ دادن به انسولین را افزایش می‌دهند. پانکراس نمی‌تواند سطح بیشتری از انسولین را برای غلبه بر این مقاومت ایجاد شده، تولید کند و در نتیجه سطح گلوکز خون افزایش پیدا می‌کند.
علائم بیماری دیابت چیست؟
علائم بیماری دیابت عبارتند از (برخی از علائم در موارد شدید و کنترل نشده دیابت دیده می‌شود):
- تشنگی زیاد
- خشک شدن زیاد دهان
- نوشیدن زیاد آب
- تکرر ادرار
- احساس ضعف و خستگی
- تاری دید
- بی‌حسی یا گز گز شدن دست و پا
- بهبودی دیرتر از معمول رخم‌ها
- کاهش وزن غیرطبیعی
- عفونت‌های مکرر
- در زنان: خشکی و خارش پوست و عفونت‌های ادراری و عفونت‌های قارچی مکرر
- در مردان: کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ و کاهش قدرت عضلانی
در دیابت نوع 1 علائم می‌توانند به سرعت و در مدت چند هفته تا چند ماه خود را نشان دهند. در دیابت نوع 1 به طور معمول علائم از سنین کودکی و جوانی دیده می‌شوند، اما گاهی شروع دیابت نوع 1 و بروز علائم آن ممکن است در سنین بالاتر نیز دیده شود. سایر علائم شامل تهوع، استفراغ و دل درد نیز ممکن مشاهده شود.
در دیابت نوع 2 و پیش‌دیابت ممکن است علائم تا سال‌ها دیده نشوند و دیابت به آرامی و در طول چند سال پیشرفت کند. به طور معمول علائم در بزرگ‌سالی دیده می‌شود (البته در سال‌های اخیر گسترش دیابت نوع 2 و پیش‌دیابت در همه گروه‌های سنی دیده می‌شود)
در دیابت بارداری به طور معمول علامت خاصی که به دیابت مربوط باشد رویت نمی‌شود و هنگامی که خانم باردار در سن بارداری 24 تا 28 هفته تحت غربال‌گری دیابت قرار می‌گیرد، دیابت بارداری خانم‌هایی که به آن مبتلا هستند، تشخیص داده می‌شود.
بیماری دیابت چه مشکل‌هایی را برای فرد مبتلا به همراه دارد؟
هنگامی که سطح گلوکز خون بالاتر از میزان طبیعی باشد و برای مدت‌زمانی طولانی در سطح بالاتر از طبیعی قرار بگیرد، بافت‌ها و ارگان‌های بدن با آسیب‌های جدی‌ای روبه‌رو می‌شوند. برخی از این آسیب‌ها با گذر زمان و تشدید شدن، می‌توانند تهدیدکننده حیات باشند.
از جمله عوارض جدی بیماری دیابت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی شامل بیماری عروق کرونر قلب، درد قفسه سینه، سکته قلبی، افزایش فشار خون و آترواسکلروز
- آسیب به بافت عصبی که سبب بی‌حسی و تجربه حس گز گز شدن در اندام‌ها می‌شود. به دنبال بی‌حسی در اندام‌ها، احتمال آسیب به اندام‌ها و به طور خاص انتهای اندام‌ها افزایش می‌یابد
- آسیب کلیوی که می‌تواند به سمت نارسایی کلیه برود و بیمار را به دیالیز یا پیوند کلیه نیازمند کند
- آسیب چشمی که می‌تواند به بیماری‌های کاتارات (در میان عامه تحت عنوان آب مروارید شناخته می‌شود)، گلوکوم (در میان عامه تحت عنوان آب سیاه شناخته می‌شود) و حتی کوری بیانجامد
- آسیب به پاها به دنبال آسیب عصبی و آسیب عروقی اندام‌های تحتانی که منجر به ایجاد زخم‌هایی در اندام تحتانی می‌شود که تحت عنوان زخم پای دیابتی شناخته می‌شوند
- عفونت‌های پوستی
- اختلال عملکرد جنسی در مردان
- ریزش مو
- افسردگی
- دمانس (زوال عقل)
- مشکل‌های دندانی
برخی عوارض که در دیابت بارداری دیده می‌شود:
- برای مادر: پره‌اکلامپسی (فشار خون بالا، دفع پروتئین بیش از میزان طبیعی در ادرار، تورم پاها)، خطر ابتلا به دیابت بارداری در بارداری‌های بعدی و خطر ابتلا به دیابت پس از بارداری
- در نوزاد: وزن هنگام تولد بیش از میزان طبیعی، سطح گلوکز خون پایین پس از تولد، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در طول زندگی
دیابت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
دیابت به وسیله اندازه‌گیری سطح گلوکز و هموگلوبین A1C خون تشخیص داده می‌شود. چند معیار برای تشخیص دیابت با استفاده از اندازه‌گیری سطح گلوکز و هموگلوبین A1C خون وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
- سطح گلوکز خون در حالت ناشتا. در این روش سطح گلوکز خون در ابتدای صبح و در حالی‌که در 8 ساعت گذشته فرد چیزی نخورده است، اندازه‌گیری می‌شود. (در این بررسی سطح گلوکز خون پایین‌تر از 100mg/dL طبیعی، بین 100mg/dL تا 125mg/dL پیش‌دیابت و 126mg/dL یا بالاتر تشخیص دیابت است)
- سطح گلوکز خون رندوم. در این روش سطح گلوکز خون به صورت رندوم و بدون نیاز به ناشتا بودن، اندازه‌گیری می‌شود. (در این بررسی سطح گلوکز خون پایین‌تر از 140mg/dL طبیعی، بین 140mg/dL تا 199mg/dL پیش‌دیابت و 200mg/dL یا بالاتر تشخیص دیابت است)
- سطح خونی هموگلوبین A1C. در این روش سطح خونی هموگلوبین A1C بدون نیاز به ناشتا بودن، اندازه‌گیری می‌شود. سطح خونی هموگلوبین A1C، دید خوبی نسبت به سطح خونی گلوکز در طول 3 ماه گذشته به شما می‌دهد. (در این بررسی سطح هموگلوبین A1C خون پایین‌تر از 5.7% طبیعی، بین 5.7% تا 6.4% پیش‌دیابت و 6.5% یا بالاتر تشخیص دیابت است)
- تست تحمل گلوکز. در این روش ابتدا سطح گلوکز خون در ابتدای صبح در حالت ناشتا اندازه‌گیری می‌شود و سپس مقداری گلوکز به فرد داده می‌شود و پس از خوردن گلوکز، سطح گلوکز خون یک ساعت، دو ساعت و سه ساعت بعد از خوردن گلوکز اندازه‌گیری می‌شود.
طی دوره بارداری و در هفته‌های 24 تا 28 بارداری، غربال‌گری دیابت دوره بارداری انجام می‌شود که معیارهای مشخصی دارد و بر اساس آن معیارها و سنجش سطح گلوکز خون زنان باردار، به غربال‌گری و تشخیص دیابت در دوره بارداری می‌پردازند.
چه افرادی باید آزمایش‌های تشخیص دیابت انجام را بدهند؟
اگر فردی علائم ابتلا به دیابت را که پیش از این به آن‌ها اشاره کردیم، در خود مشاهده می‌کند (از جمله خشکی دهان، نوشیدن غیر معمول زیاد آب و تکرر ادرار)، بهتر است که آزمایش‌های تشخیص دیابت را انجام بدهد. تشخیص زودهنگام دیابت به درمان و کنترل زودهنگام آن و در نتیجه پیشگیری از عوارض خطرناک این بیماری، کمک می‌کند.
کودکانی که اعضای خانواده آن‌ها مبتلا به دیابت نوع 1 هستند، بهتر است که از سنین پایین تحت انجام آزمایش‌های تشخیص دیابت قرار بگیرند. کتواسیدوز دیابتی شرایط خطرناکی است که در تعدادی از بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 رخ می‌دهد و یکی از دلایل اصلی آن این است که پیش از رخ دادن این شرایط، بیماری دیابت نوع 1 فرد مبتلا، تشخیص داده نشده است.
توصیه می‌شود که افرادی که سن بالاتر از 45 سال را دارند، افرادی که سنی بین 19 تا 44 سال دارند و اضافه وزن دارند و یک یا تعداد بیشتری از عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را نیز دارند، زنانی که به دیابت بارداری مبتلا شده‌اند و کودکان 10 تا 18 سال که حداقل 2 عامل خطر ابتلا با دیابت نوع 2 را دارند، تحت انجام آزمایش‌های تشخیص دیابت قرار بگیرند.
همه خانم‌های باردار در سن حاملگی 24 تا 28 هفته تحت انجام تست غربال‌گری دیابت بارداری قرار می‌گیرند. اما اگر خانم بارداری عوامل خطر ابتلا به دیابت را داشته باشد، آزمایش‌های غربال‌گری دیابت بارداری در سن بارداری پایین‌تری برای وی انجام می‌شود.
دیابت چگونه کنترل می‌شود؟
بیماری دیابت بر روی کل بدن فرد مبتلا تاثیر می‌گذارد. برای کنترل و مدیریت بیماری دیابت به بهترین شکل ممکن، باید موارد مهمی را مد نظر داشت و آن‌ها را رعایت کرد که در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم.
- سطح گلوکز خون خود را در محدوده طبیعی یا نزدیک به محدوده طبیعی حفظ کنید و برنامه ورزشی منظم داشته باشید. کنترل سطح گلوکز خون در بیمار مبتلا به دیابت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و تا حد زیادی به پیشگیری از عوارض بیماری دیابت کمک می‌کند
- سطح کلسترول و تری‌گلیسرید خون را در محدوده طبیعی حفظ کنید
- فشار خون خود را کنترل کنید. فشار خون بیمار مبتلا به دیابت نباید بالاتر از 140/90 میلی‌مترجیوه باشد
- برنامه غذایی منظم داشته باشید. در بیمار مبتلا به دیابت، ترکیب مواد غذایی از اهمیت بالایی برخوارد است. سبزی‌ها، دانه‌ها، غلات، میوه‌ها و مواد غذایی با میزان چربی و کربوهیدارت پایین، باید بخش عمده ترکیب غذایی فرد مبتلا به دیابت را تشکیل بدهند
- برنامه ورزشی منظم داشته باشید و سعی کنید هر روز هفته و حداقل 30 دقیقه در روز ورزش کنید.
- در صورتی که اضافه وزن دارید یا از چاقی رنج می‌برید، به کاهش وزن خود بپردازید
- اگر پزشک شما داروهای درمان دیابت و انسولین برای شما تجویز کرده است، در مصرف داروهای خود دقت داشته باشید
- سطح گلوکز خون خود را در منزل به طور منظم چک کنید
- سیگار نکشید
سطح قند خون خود را چگونه چک کنم؟ این موضوع چه اهمیتی دارد؟
چک سطح قند خون در زمان‌های مختلف در طول روز از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا نتایج آن به پزشک شما کمک می‌کند تا به نحو دقیقی داروهای شما را تجویز و دز مصرفی آن‌ها را تنظیم کند و در نتیجه به کنترل بهتر دیابت شما کمک می‌کند.
برای چک کردن سطح گلوکز خون در منزل، می‌توان از گلوکومترهایی که در بازار موجود هستند، استفاده کرد. برای استفاده از گلوکومتر، ابتدا نوار تست مخصوص را داخل دستگاه گلوکومتر قرار دهید. سطح یکی از انگشتان خود را با پنبه الکل به خوبی تمیز کرده و سپس صبر کنید تا سطح انگشت شما تمیز و خشک شود، پس از آن با استفاده از سوزن‌های یک‌بار مصرف مخصوصی که همراه گلوکومتر در بازار موجود است خراش کوچکی در سطح تمیز شده انگشت خود وارد کنید و صبر کنید تا قطره خون از انگشت شما خارج شود. سپس قطره خون خارج شده را بر روی نوار تست مخصوص بگذارید. به طور معمول چند ثانیه تا دقیقه طول می‌کشد و سپس سطح گلوکز خون شما بر روی صفحه نمایش گلوکومتر نمایش داده می‌شود.
سطح گلوکز خون فرد دیابتی در چه محدوده‌ای باید باشد؟
محدوده گلوکز خون فرد مبتلا به دیابت به طور معمول توسط پزشک وی و طی برنامه درمانی دیابت فرد مبتلا تعیین می‌شود. اما به طور کلی اکثر افراد مبتلا به دیابت سطح گلوکز خون خود را بر اساس دو هدف زیر تنظیم می‌کنند.
- سطح گلوکز خون قبل از مصرف وعده غذایی: بین 80mg/dL تا 130mg/dL
- سطح گلوکز خون 2 ساعت بعد از مصرف وعده غذایی: کمتر از 180mg/dL
اگر سطح گلوکز خون فرد مبتلا به دیابت پایین باشد چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
اگر سطح گلوکز خون پایین‌تر از حد طبیعی (به طور معمول کمتر از 70mg/dL) باشد، شرایطی تحت عنوان هایپوگلایسمی رخ می‌دهد که نشان‌دهنده نیاز بدن به گلوکز است. برخی علائم که ممکن است به دنبال رخ دادن هایپوگلایسمی تجربه شود، عبارتند از:
- ضعف یا لرزش
- تعریق
- افزایش ضربان قلب
- سرگیجه
- گرسنگی ناگهانی
- پوست رنگ‌پریده
- بی‌حسی در دهان و زبان
- تحریک‌پذیری و عصبی شدن
- کابوس دیدن
- تاری دید
- سردرد
- تشنج
اگر هایپوگلایسمی فرد مبتلا درمان نشود و گلوکز مورد نیاز به بدن نرسد، ممکن است حتی به مرگ فرد منجر شود.
دیابت چگونه درمان می‌شود؟
درمان دیابت به نوع دیابت، میزان کنترل بودن دیابت و شرایط سلامتی فرد مبتلا به دیابت بستگی دارد. در دیابت نوع 1 درمان اصلی انسولین است و فرد مبتلا به این نوع از دیابت، به طور معمول هر روز به مصرف انسولین نیازمند است.
در دیابت نوع 2 درمان با داروهای خوراکی و اصلاح سبک زندگی شروع می‌شود اما ممکن است در این نوع از دیابت نیز درمان با انسولین جزو برنامه درمانی فرد مبتلا قرار بگیرد.
در دیابت بارداری اگر سطح گلوکز خون زیاد بالا نباشد، کنترل دیابت را می‌توان با استفاده از اصلاح برنامه غذایی و فعالیت روزانه، انجام داد. اما اگر سطح گلوکز خون با وجود اصلاح‌های انجام شده در برنامه غذایی و فعالیتی فرد هم‌چنان بالاتر از محدوده مد نظر باشید، استفاده از داروهای درمان دیابت نیز جزو برنامه درمانی قرار می‌گیرد.
داروهای خوراکی و انسولین از طریق راه‌های زیر به کنترل سطح گلوکز خون بیمار مبتلا به دیابت کمک می‌کنند:
- تحریک پانکراس برای تولید و ترشح انسولین بیشتر
- کاهش میزان گلوکز آزاد شده از کبد
- کاهش جذب کربوهیدرات از دستگاه گوارش
- کمک به دفع گلوکز از طریق ادرار
چه داروهای خوراکی‌ای برای درمان دیابت تایید شده‌اند؟
دسته‌های دارویی مختلفی که هر کدام چندین دارو را در خود جای داده‌اند، برای درمان دیابت ساخته و تایید شده‌اند که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
- سولفونیل‌اوره‌ها. این داروها سبب می‌شوند انسولین بیشتری از پانکراس ترشح شود و به دنبال آن سطح گلوکز خون کاهش می‌یابد. از جمله داروهای موجود در این دسته دارویی می‌توان به گلی‌مپراید، گلی‌پزاید و گلی‌بوراید اشاره کرد.
- مگلیتینیدها. این داروها سبب می‌شوند انسولین بیشتری از پانکراس ترشح شود و به دنبال آن سطح گلوکز خون کاهش می‌یابد. از جمله داروهای موجود در این دسته دارویی می‌توان به رپاگلیناید و ناتگلیناید اشاره کرد.
- بیگوانیدها. این داروها میزان گلوکز تولیدی توسط کبد را کاهش می‌دهند و به بهبود عملکرد انسولین در بدن کمک می‌کنند و هم‌چنین تبدیل کربوهیدرات به گلوکز را کاهش می‌دهند. از جمله این داروها می‌توان به مت‌فورمین اشاره کرد.
- مهارکننده‌های آلفا-گلوکوزیداز. این داروها جذب گلوکز از روده باریک را کاهش می‌دهند و هم‌چنین تبدیل کربوهیدرات به گلوکز را کند می‌کنند. از جمله این داروها می‌توان به آکاربوز اشاره کرد.
- تیازولیدین‌دیون‌ها. این داروها به بهبود عملکرد انسولین کمک می‌کنند و سبب می‌شوند گلوکز بیشتری وارد عضله و کبد شود. از جمله داروهای موجود در این دسته دارویی می‌توان به پیوگلیتازون و روزیگلیتازون اشاره کرد.
- آنالوگ‌های GLP-1. این داروها ترشح انسولین را افزایش می‌دهند و آزاد شدن گلوکز از کبد را کاهش می‌دهند. از جمله داروهای این دسته دارویی می‌توان به لیراگلوتاید، آلبیگلوتاید، سماگلوتاید و دولاگلوتاید اشاره کرد.
- مهارکننده‌های DPP-4. این داروها کمک می‌کنند که پس از مصرف وعده غذایی، پانکراس انسولین بیشتری ترشح کند. از جمله داروهای این دسته دارویی می‌توان به آلوگلیپتین، سیتاگلیپتین، ساکساگلیپتین و لیناگلیپتین اشاره کرد.
- مهارکننده‌های SGLT2. این داروها کمک می‌کنند که گلوکز از طریق ادرار دفع شود. از جمله این داروها می‌توان به کاناگلیفلوزین، داپاگلیفلوزین و امپاگلیفلوزین اشاره کرد.
گاهی در دو یا چند داروی خوراکی درمان دیابت برای کنترل دیابت یک فرد مبتلا استفاده می‌شود و گاهی از انسولین در کنار یک داروی خوراکی استفاده می‌شود.
چه انواعی از انسولین برای درمان دیابت موجود است؟
انواع مختلفی از انسولین برای درمان دیابت وجود دارد که در ادامه و به شکل خلاصه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- انسولین‌های با اثر سریع. این نوع از انسولین‌ها حدود 15 دقیقه قبل از مصرف وعده غذایی، مورد استفاده قرار می‌گیرند. حداکثر اثر این انسولین‌ها 1 ساعت پس از استفاده است و تا حدود 2 تا 4 ساعت بعد نیز اثر دارند. از جمله این انسولین‌ها می‌توان گلولیزین، لیسپرو و آسپارت اشاره کرد.
- انسولین‌های با اثر کوتاه. این انسولین‌ها 30 دقیقه پس از مصرف به جریان خون می‌رسند، حداکثر اثر آن‌ها 2 تا 3 ساعت پس از مصرف است و تا حدود 3 تا 6 ساعت پس از مصرف نیز اثر دارند. از جمله این انسولین‌ها می‌توان انسولین رگولار اشاره کرد.
- انسولین‌های با اثر متوسط. این انسولین‌ها 2 تا 4 ساعت پس از مصرف وارد جریان خون می‌شوند، حداکثر اثر آن‌ها 4 تا 12 ساعت پس از مصرف است و تا حدود 18 ساعت پس از مصرف نیز اثر دارند. از جمله این انسولین‌ها می‌توان انسولین NPH اشاره کرد.
- انسولین‌های طولانی اثر. این انسولین‌ها سطح گلوکز خون را در طول روز کنترل می‌کنند. از جمله این انسولین‌ها می‌توان به گلارژین و دتمیر اشاره کرد.
برخی انسولین‌ها نیز ساخته شده‌اند که از ترکیب انسولین‌های مختلفی شکل گرفته‌اند.
