شپش سر، یکی از مشکلات آزار دهنده‌ای است که گاهی اوقات بزرگسالان و بچه‌ها را درگیر می‌کند. اتخاذ رویکرد و درمان ایمن برای شپش سر، در از بین بردن آن‌ها نقش مهمی دارد.
اگر متوجه شوید که فرزندتان شپش سر دارد، ممکن است خیلی راحت آشفته شوید. فکر کردن به وجود انگل‌های ریز در موهای فرزندتان می‌تواند منجر به وحشت و تصمیم‌گیری‌های عجولانه شود. سعی کنید نترسید؛ زیرا باید پیش از هر چیزی بدانید که شپش سر عامل انتقال بیماری نیست و خارش، تنها مشکلی است که این جانوران ریز ایجاد می‌کنند.
برنارد کوهن، متخصص پوست اطفال در مؤسسه پزشکی جانز هاپکینز، نکاتی را برای والدین در مورد چگونگی از بین بردن شپش سر به روش صحیح و ایمن ارائه می‌دهد. بیایید پیش از هر چیزی با برخی حقایق جالب در مورد شپش سر آشنا شویم:
- شپش سر در کودکان ۳ تا ۱۱ ساله شایع است.
- این آفات در کودکان قفقازی شیوع بیشتری دارند.
- آن‌ها در دختران بیشتر از پسران یافت می‌شوند.
- شپش سر در همه انواع مو، چه مجعد، صاف، رنگ شده یا طبیعی زندگی می‌کند.
حال که با برخی از حقایق جالب در مورد شپش سر آشنا شدیم، به بررسی رویکرد و درمان ایمن برای شپش سر به صورت مرحله به مرحله می‌پردازیم.
مرحله اول: نحوه انتشار شپش سر را بدانید
قبل از شروع درمان، سعی کنید بفهمید که چگونه کودک شما یا خودتان ممکن است به شپش سر مبتلا شده باشید. شپش سر نمی‌پرد، روی حیوانات خانگی زندگی نمی‌کند و ربطی به بهداشت شخصی ندارد. شایع‌ترین راه انتشار شپش از طریق تماس سر به سر است. این بدان معنی است که کودک شما یا خودتان باید سر کسی که شپش سر دارد را لمس کرده باشید. این اتفاق ممکن است در طول ورزش، خوابیدن در خانه دیگران یا زمان بازی در مدرسه یا خارج از آن رخ دهد.
یکی دیگر از راه‌های ابتلا به شپش سر، به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی مانند کلاه، برس مو و لوازم جانبی مو است. شپش سر باید هر ۱۲ تا ۲۴ ساعت یک‌بار، غذای خود را از خون به‌دست آورد، بنابراین نمی‌تواند بیش از یک روز دور از سر انسان زنده بماند.
مرحله دوم: مشکل را کنترل کنید
هنگامی که کودک شما با یک مورد تأیید شده از شپش سر به خانه آمد، اقداماتی را برای جلوگیری از انتشار شپش به سایر اعضای خانواده انجام دهید.
- از در آغوش گرفتن یا سایر تماس‌های نزدیک خودداری کنید.
- سایر کودکان و بزرگسالان خانواده خود را برای شپش سر بررسی کنید.
- وقتی که شپش سر تشخیص داده می‌شود، در واقع مدتی است که در سر زندگی کرده و حالا متوجه آن شده‌اید. به همین دلیل ممکن است تمام خانواده شما برای جلوگیری از آلودگی مجدد نیاز به درمان داشته باشند.
کلاه‌ها، روبالشی‌ها و سایر موارد مشابهی که سر لمس می‌کنند را در آب داغ بشویید. این کار ممکن است به پیشگیری از انتقال شپش سر به سایرین کمک کند. دکتر کوهن می‌گوید که ضد عفونی کردن کل خانه ضروری نیست؛ زیرا انتقال شپش از اشیاء بی‌جان نادر است.
مرحله سوم: چرخه زندگی شپش سر را درک کنید
برای درمان صحیح شپش سر، باید دشمن خود را بشناسید. شپش سر را می‌توان در اشکال زیر یافت:
- تخم شپش سر (نیت) محکم به پایه مو می‌چسبد. ممکن است شبیه شوره سر به نظر برسند؛ اما اگر آن‌ها را با ذره بین بررسی کنید، می‌بینید که آن‌ها بیضی شکل بوده و صاف نیستند.
- تخم شپش، پوره‌ای تولید می‌کند که رنگ آن سفید مایل به خاکستری است و قبل از بالغ شدن سه مرحله را طی می‌کند.
- شپش سر بالغ به رنگ قهوه‌ای مایل به زرد است و می‌تواند به سرعت در امتداد مو یا در سراسر پوست سر حرکت کند.
برای این‌که بتوانید از شر شپش سر خلاص شوید، باید شپش را در هر یک از مراحل زندگی بالا از بین ببرید تا مطمئن شوید چیزی در سر شما زندگی نمی‌کند.
مرحله چهارم: تخریب زیستگاه امن شپش
شپش برای زنده ماندن نیاز به میزبان انسانی دارد. اگر مو از بین رفته است، شپش سر نیز از بین رفته است. کوتاه کردن موی کودک ممکن است یک راه حل افراطی به نظر برسد؛ اما ممکن است برای برخی از والدین یک اقدام مناسب باشد. اگر فرزند شما موهای کوتاهی دارد، می‌توانید موهای او را کوتاه‌تر کنید و با از بین بردن محل زندگی شپش، با شپش سر مقابله کنید.
مرحله پنجم: نحوه درمان شپش سر را با روش‌های بدون نسخه را بیاموزید
اولین خط دفاعی شما در برابر شپش، درمان شپش سر با داروهای بدون نسخه (OTC) است که معمولاً به شکل شامپو ارائه می‌شوند. تفاوت اصلی بین محصولات مختلف در ماده مؤثره و این‌که چه مراحلی از شپش سر را از بین می‌برند است. اکثر درمان‌های بدون نسخه شپش سر، شپش‌ها را از بین نمی‌برند؛ بنابراین ممکن است برای کشتن پوره‌ها پس از خروج از تخم، به استفاده مجدد از دارو نیاز داشته باشید.
برخی از درمان‌های بدون نسخه شپش سر از Pyrethrin به عنوان ماده فعال استفاده می‌کنند. Pyrethrin به‌طور طبیعی در گل‌های خانواده Compositae (Asteraceae) مانند گل‌های داوودی وجود دارند. اگر کودک شما به این گل‌ها حساسیت دارد، ممکن است به درمان شپش سر که از Pyrethrin استفاده می‌کند نیز حساسیت داشته باشد.
برخی دیگر از داروهای بدون نسخه، از ایزوپروپیل میریستات به عنوان ماده مؤثره استفاده می‌کنند. ایزوپروپیل میریستات به عنوان یک روغن مصنوعی، از ایزوپروپیل الکل (یک مشتق پروپان) و اسید میریستیک (یک اسید چرب طبیعی) تشکیل شده است.
ایزوپروپیل میریستات علاوه بر مزایایی که برای پوست دارد، می‌تواند به درمان شپش سر نیز کمک کند. ایزوپروپیل میریستات، حاوی ترکیبات حشره‌کش سنتی نیست و برای اعصاب و سلول‌های عصبی، خطری نداشته و مضر نیست. ایزوپروپیل میریستات موم پوشاننده اسکلت بیرونی همه حشرات از جمله شپش سر را حل می‌کند و منجر به مرگ آن‌ها می‌شود.
در مطالعات متعدد، پیشنهاد شده است که در محصولات مرتبط، حداکثر به میزان ۵۰ درصد از ایزوپروپیل میریستات استفاده شود تا اثربخشی مناسبی داشته باشد.
یکی از محصولات ضد شپش که ماده مؤثره‌ی آن ایزوپروپیل میریستات است، محلول ضد شپش نایلیس است که اثربخشی فوق‌العاده‌ای دارد.
مرحله ششم: درمان را طبق دستورالعمل انجام دهید
همان‌طور که دکتر کوهن اشاره می‌کند، یکی از دلایلی که درمان‌های بدون نسخه برای شپش سر مؤثر نیستند، این است که طبق دستورالعمل استفاده نمی‌شوند. والدین ممکن است یک دوز را به چندین برنامه تقسیم کنند یا از دستورالعمل‌ها منحرف شوند.
اگر به درستی از این داروها استفاده کرده باشید، پس از اولین درمان، نباید شپش خزنده را مشاهده کنید. اگر همچنان خزنده‌های زنده را مشاهده می‌کنید، ممکن است مرحله‌ای از درمان را اشتباه انجام داده باشید یا درمان در برابر نوع شپش کودک شما مؤثر نباشد.
نکات اضافی برای خلاص شدن از شر شپش سر
به دنبال کمک حرفه‌ای باشید
برخی از والدین به درمان‌های خانگی برای شپش سر مانند روغن درخت چای، سس مایونز، روغن چریش، سرکه، اسپری سالین و بسیاری دیگر روی می‌آورند. این درمان‌ها کثیف و وقت گیر هستند و با شواهد علمی پشتیبانی نمی‌شوند. اگر درمان شپش سر با داروهای بدون نسخه را امتحان کردید و جواب نداد و مطمئن هستید که فرزندتان مجدداً آلوده نشده است، از متخصص کمک بگیرید.
این احتمال وجود دارد که با نوعی خاص از شپش سر مواجه باشید که به ماده فعال محصول درمانی شما مقاوم است. برای درمان شپش سر با پزشک مشورت کنید یا با یک متخصص پوست تماس بگیرید.
نسبت به تخم شپش‌ها وسواس نداشته باشید
دکتر کوهن می‌گوید یک قانون کلی این است که اگر سه هفته پس از درمان هیچ حشره‌ی زنده‌ی خزنده‌ای دیده نشد، می‌توان حدس زد که وضعیت به حالت عادی بازگشته و سر پاک شده است اگر نیت‌ها زنده بودند، در این مدت سه هفته‌ای از تخم بیرون آمده بودند. نیت‌ها و پوسته آن‌ها ممکن است برای مدتی در مو باقی بمانند؛ اما قابل دوام نیستند.
بسیاری از درمان‌های تجویزی شپش سر، در واقع شپش سر بالغ را هدف قرار می‌دهند. اگر از چنین محصولی استفاده کرده‌اید، نیازی به شانه زدن نیست، مگر این‌که بخواهید از شر پوسته‌ها خلاص شوید.
مراقب خاراندن سر باشید
متأسفانه، هیچ عامل بازدارنده‌ای وجود ندارد که مانع از ابتلای مجدد فرزند شما به شپش سر شود. بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که برای خارش مشکوک سر هوشیار باشید. خارش یک واکنش آلرژیک به مواد شیمیایی موجود در بزاق شپش سر است. همه بچه‌ها بلافاصله خارش را تجربه نمی‌کنند؛ اما اگر قبلاً شپش سر داشته‌اند، به احتمال زیاد زودتر خارش را احساس می‌کنند. تشخیص زودهنگام این رفتار و درمان آن به شما کمک می‌کند تا مشکل شپش سر را در مراحل ابتدایی آن متوقف کنید.
