از جهش‌های جدید کرونا ویروس چه می‌دانیم؟

در حالی که جهان همچنان با کرونا ویروس اصلی دست و پنجه نرم می‌کند، خبرهایی از جهش این ویروس به گوش می‌رسد.

چندی پیش بود که خبرهایی مبنی بر ظهور گونه‌ی جهش یافته‌ی ویروس کووید ۱۹ در بریتانیا منتشر شد. پس از بریتانیا، در آفریقای جنوبی نیز این ویروس جهش یافته دیده شد. این گونه‌ای جدید و جهش یافته از ویروس Sars-CoV-2 است که گویا سرعت گسترش بیشتری نسبت به ویروس اصلی داشته و افراد را سریع‌تر مبتلا می‌کند. انتشار این گونه‌ی جهش یافته نگرانی‌های بسیاری را ایجاد کرده است و بسیاری از کشورها پروازهای خود را به سمت بریتانیا و آفریقای جنوبی و بالعکس، مسدود کرده‌اند. در این مطلب قصد داریم به اطلاعاتی که تاکنون از این گونه‌ی جهش یافته‌ی ویروس کرونا به است آورده‌ایم نگاهی بیاندازیم.

جهش یافته‌ها چه هستند؟

تمامی ویروس‌ها، پس از آنکه به صورت گسترده تکثیر می‌شوند برای تطابق هرچه بیشتر با محیط، دچار جهش می‌شوند. دانشمندان از زمان انتشار ویروس Sars-CoV-2 در سال ۲۰۱۹ تا به امروز جهش‌های مختلفی از آن را شناسایی کرده‌اند.

به طور کلی می‌توان گفت که اکثریت قریب به اتفاق جهش‌هایی که در یک ویروس رخ می‌دهند، قدرت ویروس و قابلیت انتقال آن را تغییر نمی‌دهند؛ اما گویا قضیه در مورد جهش‌های کرونا ویروس فرق می‌کند. طبق گفته‌ی کالج سلطنتی لندن، یکی از گونه‌های ویروس که اکنون با نام B117 شناخته می‌شود و برای اولین‌بار در ماه سپتامبر سال گذشته در جنوب شرقی انگلیس دیده شد، اکنون در ایالات متحده، فرانسه و هند نیز مشاهده شده است. یکی دیگر از گونه‌های این ویروس V2.501 نام دارد و برای اولین‌بار در ماه اکتبر سال گذشته در آفریقای جنوبی دیده شد و حالا شاهد انتشار آن در کشورهای مختلف از جمله بریتانیا و فرانسه نیز هستیم.

در این دو گونه، جهش‌هایی نسبت به ویروس اصلی دیده می‌شود که بیشتر آن در قسمت پروتئین اسپایک است. پروتئین اسپایک، نام قسمتی از ویروس است که روی سلول انسان می‌نشیند و ویروس می‌تواند از این طریق خود را تکثیر کند. اگر بخواهیم وارد جزئیات این موضوع شویم، باید بگوییم که به طور دقیق، این گونه‌های جهش یافته دارای دامنه‌ی اتصال تغییر یافته‌ای هستند که به N501Y معروف است. این دامنه‌ی اتصال، روی پروتئین اسپایک ویروس واقع شده که امکان دسترسی آسان‌تر به گیرنده‌های ACE2 در سلول‌های انسانی را به ویروس می‌دهد. همین موضوع باعث می‌شود که نرخ ابتلا به این گونه‌های جهش یافته بسیار بالاتر از سایر گونه‌های جهش یافته‌ی ویروس باشد.

مرکز کنترل بیماری اروپا در این مورد می‌گوید:

ما تا کنون نتوانسته‌ایم رابطه‌ای واضح میان این گیرنده‌های تقویت شده و افزایش سرعت انتقال ویروس مشاهده کنیم؛ اما این امکان وجود دارد که واقعاً رابطه‌ای میان این دو وجود داشته باشد.

آیا گونه‌های جهش یافته واگیرتر هستند؟

تا به امروز، روی این موضوع مطالعاتی انجام شده که هنوز به طور قطعی تأیید نشده‌اند؛ اما همه‌ی آن‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که گونه‌ی جهش یافته‌ی بریتانیایی ویروس Sars-CoV-2، به مراتب واگیرتر از سایر گونه‌های جهش یافته بوده و سرعت انتقال بالایی دارد.

گروه NERVTAG که در زمینه‌ی کنترل بیماری‌ها به دولت بریتانیا مشاوره می‌دهد، تخمین زده که نرخ انتقال این گونه‌ی جهش یافته، بین ۵۰ تا ۷۰ درصد بیشتر از سایر گونه‌های ویروس است. گروهی از کارشناسان دانشکده بهداشت و طب گرمسیری لندن (LSHTM) نیز این موضوع را تأیید کرده‌اند و گفته‌اند که به طور دقیق، سرعت انتقال گونه‌ی جهش یافته‌ی ویروس، بین ۵۰ تا ۷۴ درصد بیشتر است.

هفته‌ی گذشته، پژوهش‌گران کالج سلطنتی لندن نتایج مطالعه‌ی خود روی هزاران توالی ژنتیکی Sars-CoV-2 را که بین ماه‌های اکتبر تا دسامبر در بریتانیا کشف شده بودند، به طور رسمی منتشر کردند. آن‌ها دریافته‌اند که این گونه‌ی جهش‌ یافته، نرخ انتقال قابل توجهی دارد و نرخ تکثیر آن نیز بین ۰.۴ تا ۰.۷ بیشتر از ویروس اصلی جهش نیافته است. مطالعاتی که روی گونه‌ی جهش یافته‌ی آفریقایی این ویروس انجام شده نیز واگیرتر بودن آن را تأیید می‌کنند.

اگرچه مطالعات و داده‌های اولیه همگی واگیرتر بودن این دو گونه‌ی جهش یافته را تأیید می‌کنند؛ اما کارشناسانی که در این زمینه کار می‌کنند، از اعلام هشدار خودداری کرده‌اند.

بورونو کویگنارد، سرپرست بخش بیماری‌های عفونی وزارت بهداشت عمومی فرانسه، به خبرگزاری AFP گفته است که انتشار گونه‌ی جهش یافته‌ی بریتانیایی ویروس کرونا به دلیل مجموعه‌ای از عوامل رخ داده است که بخشی از این عوامل، به ویژگی‌های خود ویروس مربوط می‌شوند؛ اما اقدامات پیشگیرانه‌ی خوبی برای کنترل و مهار آن انجام شده‌اند.

آیا گونه‌های جهش یافته خطرناک‌تر هستند؟

در حال حاضر شواهدی مبنی بر این‌که گونه‌های جهش یافته قوی‌تر از نسخه‌ی معمولی باشند، وجود ندارد؛ اما سرعت انتقال بالای آن موجب نگرانی است. اگرچه تعداد اندکی از بیمارانی که به ویروس کرونا مبتلا می‌شوند به مراقبت پزشکی در بیمارستان نیاز دارند اما باید این را در نظر گرفت که همچنان درصد بیماران بستری در بیمارستان بالاست و کاهش نیافته است و اگر شاهد ابتلای مردم به گونه‌ی جهش یافته باشیم، درصد بستری شدن بیماران بالا می‌رود و به مشکل بر می‌خوریم.

بورونو کوینگارد در این خصوص می‌گوید:

سرعت انتقال بیشتر یعنی درصد بیشتری از افراد در معرض بیماری قرار می‌گیرند و شیوع آن بسیار سریع اتفاق می‌افتد. حتی اگر ما نرخ مرگ و میر را مانند قبل در نظر بگیریم، فشار بسیار زیادی بر سیستم بهداشتی خواهد بود.

آدام کوچارسکی، اپیدمولوژیست دانشکده بهداشت و طب گرمسیری لندن می‌گوید ۵۰ درصد مسری‌تر بودن این گونه‌ی جهش‌یافته، مشکل بسیار بزرگ‌تری است و شاید اگر ۵۰ درصد مرگبارتر بود، این مشکل آن‌قدر بزرگ نبود. او در یک رشته توییت که در توییتر منتشر کرده، توضیح داده است که چگونه یک ویروس مانند کرونا با نرخ تکثیر ۱.۱ (یعنی هر فرد آلوده می‌تواند ۱.۱ دیگر را نیز آلوده کند) و نرخ مرگ‌ و میر ۰.۸ درصد، می‌تواند باعث مرگ ۱۲۹ نفر در ماه شود.

اگر نرخ مرگ و میر این ویروس ۵۰ درصد افزایش یابد، تعداد کشته شدگان به ۱۹۳ نفر در ماه می‌رسد؛ اما ما می‌شنویم که دانشمندان می‌گویند سرعت انتقال گونه‌ی جهش یافته ۵۰ تا ۷۴ درصد بیشتر است و صحبتی از افزایش نرخ مرگ و میر نیست. با افزایش ۵۰ تا ۷۴ درصدی سرعت انتقال، آمار مرگ و میر به ۹۷۸ نفر در ماه می‌رسد که این آماری بسیار وحشتناک است. آرناد فونتانت، اپیدمولوژیست شورای علمی فرانسه، روز دوشنبه‌ی هفته‌ی گذشته تأیید کرد که گونه‌ی جهش یافته‌ی بریتانیایی ویروس کرونا در حال حاضر بسیار نگران کننده است.

مطالعات اولیه تأیید کرده‌اند که سرعت انتقال این گونه‌ی جهش یافته‌ی بریتانیایی در میان قشر جوان، بالاتر از سایر گروه‌های سنی است که همین موضوع نگرانی‌هایی را در مورد باز نگه داشتن مدارس ایجاد کرده است. مطالعه‌ی انجام شده توسط دانشکده بهداشت و طب گرمسیری لندن بیان می‌کند تا زمانی که مدارس و دانشگاه‌ها باز هستند، قرنطینه‌‌ی سراسری در بریتانیا (مانند آن‌چه که در ماه نوامبر شاهد بودیم) تأثیری در گسترس گونه‌ی جهش یافته‌ی ویروس کرونا نخواهد داشت.

آیا واکسن‌ها روی آن تأثیر دارند؟

اکنون که عمل واکسیناسیون در بیشتر نقاط جهان آغاز شده است، آیا دلیلی برای نگرانی انتشار این گونه‌ی جهش یافته در نقاطی که واکسیناسیون انجام شده است وجود دارد؟

شرکت‌های فایزر و مدرنا، هر دو از روش جدیدی برای ساختن واکسن‌های خود استفاده کرده‌اند که تا کنون سابقه نداشته است. واکسن‌های این دو شرکت از نوع mRNA بوده که بدن را با تولید پروتئین اسپایک (به طور دقیق‌تر، آن قسمتی از پاتوژن که در گونه‌های جهش یافته نیز دیده می‌شود) گول می‌زنند. مرکز کنترل بیماری‌های واگیردار اروپا می‌گوید که هنوز نمی‌شود به طور قطعی در مورد اثرگذاری واکسن‌های این دو شرکت روی گونه‌های جهش یافته‌ی کرونا صحبت کنیم.

هنری والکی از مرکز کنترل بیماری‌های واگیردار آمریکا به خبرنگاران اعلام کرد کارشناسان بر این باورند که واکسن‌های فعلی مدرنا و فایزر، روی این گونه‌های جهش یافته نیز اثربخشی دارند.

اما از سوی دیگر روز دوشنبه‌ هفته‌ی گذشته، فرانسوا بالو، پروفسور زیست‌شناس سیستم‌های محاسباتی و همچنین مدیر مؤسسه‌ی ژنتیک کالج لندن، اعلام کرد که پروتئین اسپایک گونه‌ی جهش یافته‌ی آفریقایی به ویروس کمک می‌کند تا از سد محافظتی ایمنی که توسط واکسیناسیون یا ابتلای قبلی در فرد رخ داده است، عبور کند. این یعنی اگر شما پیش‌تر به ویروس کرونا آلوده شده باشید یا واکسن کرونا را تزریق کرده باشید، به این ویروس جدید آلوده خواهید شد و بدن شما در مقابل آن ایمنی ندارد.

شرکت آلمانی BioNTech که از پیشگامان تولید واکسن در جهان به‌شمار می‌رود، روز جمعه اعلام کرد که واکسن‌ها می‌توانند گونه‌ای جهش یافته از ویروس کرونا را که پروتئین اسپایک مشترکی با گونه‌ی بریتانیایی دارند، خنثی کنند؛ این شرکت صحبتی از گونه‌ی آفریقایی نکرد.

در یک مطالعه‌ی غیر رسمی که در آمریکا انجام شد، دانشمندان نمونه‌ی خون ۲۰ نفر که پیش‌تر دو دوز از واکسن فایزر به بدن آن‌ها تزریق شده بود را در معرض مولکول‌های ویروس با جهش N501Y قرار دادند. آن‌ها مشاهده کردند که هیچ گونه کاهشی در فعالیت خنثی سازی ویروس رخ نمی‌دهد و واکسن‌ها واقعاً تأثیرگذار هستند.

چه کاری از ما ساخته است؟

بورونو کوینگارد می‌گوید که نمی‌توان گونه‌های جهش یافته‌ی ویروس را به طور کامل ریشه‌کن کرد؛ اما هدف این است که سیاست‌گذاری‌هایی انجام شود تا بتوان شیوع آن را به تأخیر انداخت. مرکز کنترل بیماری اروپا به کشورهایی که هنوز گونه‌های جهش یافته‌ی ویروس در آن‌ها دیده نشده توصیه کرده است که اقدامات پیشگیرانه را همانند سال گذشته و اوایل شیوع کرونا انجام دهند و حتی محدودیت‌ها را بیشتر کنند. از جمله اقداماتی که کشورها باید انجام دهند می‌توان به قرنطینه‌ی مسافران وارد شده به کشور، ردیابی افراد آلوده و ایجاد محدودیت در سفرها اشاره کرد.

خوش‌بختانه، تست‌های PCR که هم اکنون انجام می‌شوند، توانایی شناسایی گونه‌ی جهش یافته‌ی کرونا را نیز دارند. طبق گفته‌ی کارشناسان، باید محدودیت‌های شدیدی در کشورها اجرا شود، مردم ملزم به استفاده از ماسک شوند و فاصله‌ی ۱۸۰ سانتی‌متری با سایر افراد را حفظ کنند، از شرکت در تجمعات خودداری کرده و سعی کنند بیشتر زمان خود را در منزل سپری کنند و به طور مکرر دست‌های آلوده‌ی خود را بشورند.