کاهش بینایی روی مغز اثر می‌گذارد

پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که با افزایش سن، مغز افراد برای بینایی تلاش بیشتری می‌کند و این موضوع روی گفتار، حافظه و توجه افراد اثر می‌گذارد.

اگر دقت کرده باشید، این روزها برای هر بخش از بدن تخصص خاصی وجود دارد و هر تخصص نیز متخصص خود را دارد. چشم پزشکی، عصب‌شناسی، گوارش، روان‌پزشکی و… از جمله تخصص‌هایی هستند که این روزها نام آن‌ها را زیاد می‌شنویم. اما بدن ما به‌طور مجزا کار نمی‌کند و تمام قسمت‌ها در ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر، سیستمی گسترده را تشکیل می‌دهند. به همین دلیل هرگاه قسمتی از بدن دچار مشکل می‌شود، می‌تواند سایر قسمت‌ها را نیز تحت تأثیر قرار داده و در عملکرد آن‌ها اختلال ایجاد کند.

محدوده شنوایی انسان از ۲۰ هرتز تا ۲۰ کیلوهرتز است. کاهش نامحسوسی در این بازه شنوایی باعث بروز زوال عقل خواهد شد. حتی اگر شنوایی فردی ذره‌ای کم‌تر از حد معمول باشد، مشکلات شناختی قابل اندازه‌گیری خواهد داشت. اکنون مطالعات و شواهد بسیاری نشان می‌دهند که کاهش بینایی نیز می‌تواند روی مغز و عملکرد آن تأثیر جدی بگذارد. همانند شنوایی، اگر مغز ما مجبور باشد که برای دیدن بیش از حد معمول تلاش کند، دچار مشکلات شناختی می‌شود.

پژوهش اخیری که نتایج آن در نشریه JAMA در ماه جولای منتشر شده است، این موضوع را تا حدی ثابت می‌کند. در این پژوهش که بخشی از مطالعه طولانی بالتیمور در مورد افزایش سن بود، ۱۲۰۲ مرد و زن ۶۰ تا ۹۴ ساله به مدت ۷ سال مورد بررسی قرار گرفتند و هر ۱ الی ۴ سال آزمایش‌های بینایی و شناختی را بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۹ انجام داده‌اند. پژوهش‌گران دریافتند آن دسته از افرادی که در آزمایش‌ها مشکلات بینایی (دوربینی یا نزدیک‌بینی) داشتند و متون را باید از فاصله خیلی دور یا خیلی نزدیک می‌خواندند، در طول زمان با مشکلات شناختی، گفتاری و حافظه مواجه شده بودند و توانایی تشخیص و موقعیت‌یابی اجرام موجود در اتاق برای آن‌ها کمی دشوارتر از سایرین بود. دیگر مشکلات بینایی مانند درک عمیق و توانایی دیدن تضادها نیز بر قدرت شناختی مغز آن‌ها تأثیر گذاشته بود.

دکتر بونیلین سوئنور، پژوهش‌گر ارشد این مطالعه و همچنین اپیدمیولوژیست مؤسسه چشم جان هاپکینز ویلمر می‌گوید:

این مطالعه نیز به داده‌های دیگر ما در مورد افزایش سن اطلاعات جالب و مهمی را می‌افزاید و نشان می‌دهد که اختلال بینایی می‌تواند منجر به کاهش توانایی شناختی مغز در افراد مسن شود.

اصلاح بینایی برای مغز مفید است

در این‌جا بسیاری از افراد به اشتباه تصور می‌کنند که بینایی خوب یعنی عدم کاهش توانایی شناختی مغز؛ اما در واقع قضیه این‌گونه نیست. پژوهش دیگری که دکتر سوئنور انجام داد، نشان می‌دهد که وقتی پای کاهش عملکرد شناختی مغز در میان باشد، اختلال بینایی دو برابر سایر عوامل می‌تواند تأثیرگذار باشد. این پژوهش که نتایج آن سال ۲۰۱۸ در نشریه JAMA Ophthalmology منتشر شد، توسط دکتر دایان ژنگ از دانشکده داروسازی میامی میلر رهبری شده بود و در آن ۲۵۲۰ مرد و زن ۶۵ تا ۸۴ ساله که بینایی و عملکرد شناختی مغز آن‌ها مورد بررسی گرفته بود، شرکت داشتند. دکتر ژنگ و همکارانش نتیجه گرفتند که اگر با افزایش سن قدرت بینایی فرد کاهش نیابد، عملکرد شناختی مغز با سرعت کم‌تری افت می‌کند.

همان‌طوری که خواندید، حتی با وجود بینایی خوب باز هم عملکرد شناختی مغز کاهش می‌یابد و داشتن چشم سالم این فرآیند را برعکس نمی‌کند و فقط از سرعت آن می‌کاهد.

دکتر سوئنور در این خصوص می‌گوید:

وقتی که بینایی افراد کاهش می‌یابد، آن‌ها سبک زندگی خود را تغییر می‌دهند. از فعالیت‌های فیزیکی خود می‌کاهند و فعالیت‌های اجتماعی را محدود می‌کنند. انجام این دو کار برای داشتن مغزی سالم ضروری است و کاهش و محدود کردن آن‌ها به مغز آسیب می‌رساند و عملکرد شناختی مغز با سرعت بیشتری کاهش می‌یابد.

دکتر ژنگ بر این باور است که تشخیص به‌موقع اختلالات بینایی و برطرف کردن آن‌ها به کمک ابزارهای موجود، می‌تواند به افراد کمک کند. او پیشنهاد می‌کند که افراد حتماً هر سال یا دو سال یک‌بار آزمایش بینایی دهند و در صورت ابتلا به دیابت، آب سیاه (گلوکوم) و سایر بیماری‌هایی که بینایی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، باید خیلی بیشتر آزمایش بینایی انجام دهند. وی همچنین توصیه کرد که افراد مطمئن شوند با عینک به‌خوبی می‌بینند و اگر همچنان ضعف بینایی دارند، با افزایش نمره عینک آن را برطرف کنند.

وقتی که عینک‌‌ها نیز کفایت نمی‌کنند

برخی اختلالات بینایی هستند که عینک نمی‌تواند آن‌ها را برطرف کند. از جمله این اختلالات می‌توان به تباهی لکه زرد (دژنراسیون ماکولا) و آب سیاه ناشی از افزایش سن اشاره کرد. دکتر سوئنور نیز از اواسط ۲۰ سالگی از بیماری شبکیه چشم رنج می‌برد. افرادی که مشکلات مشابه دارند می‌توانند از توان‌بخشی کم‌بینایی (نوعی فیزیوتراپی برای چشم‌ها) استفاده کنند. این کار به افراد کم بینا کمک می‌کند که با شرایط معمول سازگارتر شده و عملکرد مناسبی در جامعه داشته باشند.

دکتر سوئنور می‌تواند اشیا را در شرایط کنتراست بالا ببیند. به‌عنوان مثال هنگامی می‌تواند گربه سیاه را ببیند که کنار یک دیوار سفید ایستاده باشد. برای او تشخیص اجسام و اشیا هم‌رنگ یا با رنگ‌های نزدیک به هم بسیار دشوار است و در بسیاری شرایط نمی‌تواند این کار را انجام دهد. یا مثلاً او نمی‌تواند در لیوان سفید شیر بریزد؛ زیرا هر دو هم‌رنگ هستند. او برای رفع این مشکل از لیوان سیاه استفاده می‌کند. او خود را با این شرایط وفق داده است و این کار باعث شده که او بتواند به فعالیت اجتماعی خود ادامه دهد.

جامعه نیز باید با آن دسته از افرادی که اختلالات بینایی دارند به درستی رفتار کند و در جامعه شرایطی فراهم شود که این افراد بتوانند بدون دغدغه زندگی کنند. به‌نظر شما چرا در بیمارستان همه چیز سفید است؟ دلیل اصلی این موضوع به بهداشت مربوط می‌شود؛ اما یکی دیگر از دلایل این موضوع، کاهش خطرات ایمنی برای افرادی است که حساسیت کنتراست دارند. یکی دیگر از تغییرات مناسبی که در سال‌های اخیر ایجاد شده، تغییر رنگ خط کشی‌های جاده و خیابان‌ها است. به‌تازگی در بسیاری از کشور‌ها برای خط‌کشی خیابان‌ها از رنگ‌های با کنتراست بالا مانند نارنجی یا زرد استفاده می‌شود تا افراد بتوانند به‌خوبی آن را تشخیص دهند. انجام این کار باعث شده که خطر تصادف برای آن دسته از افرادی که حتی بینایی کامل دارند نیز کاهش یابد.

ما به تغییرات مفید این‌چنینی نیاز داریم تا خطرات مختلف را برای افرادی که از اختلالات بینایی رنج می‌برند کاهش دهیم.

بهبود خانه می‌تواند سلامت مغز را تقویت کند

افرادی که در درک عمق مشکل دارند نیز می‌توانند ویژگی‌های طراحی مفید را در خانه به‌کار گیرند. قرار دادن نوارهای رنگی روی پله‌ها‌، رنگ‌بندی متنوع مبلمان و اشیاء کدگذار رنگ می‌توانند توانایی حرکت ایمن را افزایش دهند. دکتر سوئنور پیشنهاد می‌کند افرادی که نمی‌توانند کتاب بخوانند، حتماً کتاب‌های صوتی، پادکست یا موزیک گوش دهند و اجازه ندهند کاهش بینایی آن‌ها را از کتاب خواندن و یادگیری دائمی محروم کند.

آن دسته از افرادی که اختلال بینایی دارند نباید بیش از حد نگران کاهش عملکرد شناختی مغز خود باشند. برای افراد دارای اختلالات بینایی راه‌های بسیاری وجود دارد که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد تا جلوی کاهش عملکرد شناختی مغز گرفته شود.

آسیب بینایی می‌تواند باعث بروز آسیب‌های دیگر در بدن شود. شخصی که به خوبی نمی‌بیند ممکن است به زمین افتاده و دست یا پای او بشکند. مطمئناً هزینه درمان شکستگی بسیار بیشتر از انجام آزمایش بینایی است؛ بنابراین چنین موضوعی را جدی بگیرید و هر سال با انجام آزمایش بینایی، از سالم بودن چشم‌های خود اطمینان حاصل کنید و اگر مشکلی هم وجود دارد، به کمک روش‌های درمانی متنوع، آن را برطرف کنید.