ویروس بیماری کرونا تا کنون چندین جهش داشته که همگی انسانی بوده‌اند؛ اما اگر این ویروس در حیوانات خانگی جهش پیدا کند چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
دانشمندان مدتی است که روی موضوعی که بسیار ترسناک به‌نظر می‌رسد، در حال بحث و گفت‌وگو هستند. اخیراً گفته شده این امکان وجود دارد که ویروس کووید ۱۹ وارد بدن حیوانات خانگی شود، در بدن آن‌ها جهش پیدا کرده و سپس به انسان‌ها منتقل شود. این یک اتفاق بسیار خطرناک است و وزیران پیشنهاد داده‌اند که حیوانات خانگی بیمار یا کشته و یا واکسینه شوند. این ایده بسیار وحشتناک است و دانشمندان روی این موضوع اختلاف نظر دارند.
شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند گربه‌ها می‌توانند به ویروس SARS-CoV-2 آلوده شوند. SARS-CoV-2 نام ویروسی است که باعث وقوع بیماری کرونا می‌شود و آوریل سال ۲۰۲۰ برای نخستین‌بار از شهر ووهان واقع در کشور چین، به سایر کشورهای دنیا راه پیدا کرد. در همان ماه، شواهدی به‌دست آمد که نشان می‌دادند گربه‌ها می‌توانند ناقل ویروس باشند و آن را به دیگر گربه‌ها نیز منتقل کنند. از آن زمان تا کنون، عفونت کووید ۱۹ در راسوهایی واقع در دانمارک و هلند، گربه‌های بزرگ در باغ وحش‌ها، در سگ‌ها، گوزن‌ها و طیف وسیعی از دیگر گونه‌ها دیده شده است. اگر این فرض که ویروس در آزمایشگاه ساخته شده را کنار بگذاریم و خفاش‌ها را منشأ ویروس در نظر بگیریم، این احتمال وجود دارد که دیگر حیوانات نیز به این عفونت آلوده شده باشند. ابتلای این حیوانات به عفونت ناشی از ویروس SARS-CoV-2 می‌تواند در آن‌ها بیماری جدی ایجاد کرده و باعث وقوع مشکلات دامپزشکی، رفاهی یا حفاظتی شود.
این حیوانات معمولاً در باغ وحش هستند و زندگی خود را داشته و ارتباط نزدیکی با انسان ندارند؛ اما برخی حیوانات هستند که ارتباط نزدیکی با انسان دارند و انتقال ویروس از این حیوانات به یکدیگر می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی در امر کنترل همه‌گیری شود. به‌عنوان مثال، گربه یکی از حیواناتی است که بسیاری از انسان‌ها آن را به‌عنوان حیوان خانگی انتخاب می‌کنند و وقت زیادی را با آن می‌گذرانند. اگر انتقال ویروس به‌سادگی بین انسان و گربه رخ دهد (از انسان به گربه یا بالعکس)، باید اقداماتی جدید را برای کنترل بیماری همه‌گیر انجام داد. به‌عنوان مثال باید حیوانات خانگی نیز مانند انسان‌ها واکسینه یا قرنطینه شوند.
شواهدی کافی مبنی بر امکان انتقال ویروس از انسان به گربه وجود دارد؛ اما هنوز مدارک اندکی در خصوص انتقال ویروس از گربه به انسان در دسترس است. همچنین شواهدی کافی در خصوص امکان انتقال ویروس میان گربه‌ها در شرایط عادی (نه در آزمایشگاه) وجود ندارد. در حال حاضر دلیلی برای نگرانی وجود ندارد؛ زیرا به‌نظر می‌رسد هنوز عفونت در گربه‌ها مشکل‌ساز نیست. در حال حاضر انسان‌ها بزرگ‌ترین تهدید برای یکدیگر هستند و گربه‌ها چندان خطرساز نیستند؛ اما اگر با گربه‌ها در ارتباط هستید لازم است که نگران سایر بیماری‌ها مانند توکسوپلاسموز باشید و در برابر آن نکات ایمنی و بهداشتی را رعایت کنید.
هنوز خطری از سوی حیوانات خانگی مانند گربه‌ها و سگ‌ها انسان را تهدید نمی‌کند و نیازی نیست که این حیوانات خانگی دوست داشتنی قرنطینه یا در بدترین حالت ممکن، کشته شوند. اما نگرانی اصلی دانشمندان، در خصوص نگاه طولانی مدت به این قضیه است. اکنون ویروس در انسان‌ها جهش پیدا کرده و سویه‌های مختلفی از آن ایجاد شده است؛ نگرانی دانشمندان برای این است که آن‌ها از خطر ظهور سویه‌های جدید در حیوانات آگاه هستند. به‌طور دقیق نمی‌توان گفت که سویه جدیدی از یک ویروس کشندگی آن را بالاتر می‌برد. این سویه‌های جدید ممکن است راحت‌تر منتقل شوند (مانند نوع آلفا) یا بتوانند افراد واکسینه شده را مبتلا کنند (مانند نوع بتا و دلتا). سویه‌های مختلف یک ویروس ممکن است باعث بیماری شدیدتری شوند یا این‌که ضعیف‌تر شده و بیشتر شبیه به بیماری سرماخوردگی و آنفولانزا شوند.
ظهور سویه‌های مختلفی از یک ویروس، امری اجتناب ناپذیر است؛ زیرا ویروس با تمام تلاش‌های ما برای کنترل آن سازگار می‌شود. ظهور سویه‌های جدید از ویروس به‌سرعت در بریتانیا تشخیص داده می‌شود؛ زیرا در این کشور بزرگ‌ترین برنامه نظارتی تاریخ در حال اجرا شدن است. خطر طولانی مدت ویروس SARS-CoV-2 در دیگر حیوانات این است که اگر این ویروس در آن‌ها شروع به گردش کند، ممکن است یک سویه جدید و حتی ناخوشایندتر ظاهر شود. البته تا زمانی که این سویه جدید به انسان منتقل نشود، به‌عنوان یک مشکل جدی در نظر گرفته نمی‌شود.
اگرچه این موضوع بعید است ولی دولت بریتانیا باید این سناریوهای احتمالی آینده را در نظر بگیرد. احتمال ظهور سویه‌های جدید ویروس در حیوانات، بخشی از گزارش جدید گروه علمی مشاوره‌ای مواقع اضطراری (SAGE) در خصوص تکامل دراز مدت ویروس SARS-CoV-2 بوده است. به باور این گروه، یکی از مهم‌ترین راه‌های کاهش خطر، نظارت و تشخیص سویه‌های جدید در حیوانات پیش از انتقال به انسان است. در بریتانیا دام‌پزشکان از صاحبان حیوانات خانگی می‌خواهند که اگر علائم بیماری تنفسی در بیماران ظاهر شد، فوراً نمونه‌های لازم را به آزمایشگاه ارائه دهند تا مورد بررسی قرار بگیرند.
واکسیناسیون گسترده حیوانات خانگی بعید است
در حال حاضر واکسن کرونا برای حیواناتی نظیر سگ و گربه در حال توسعه است؛ اما ممکن است در میزان اثربخشی آن‌ها مشکلاتی وجود داشته باشد. پیش از آن‌که یک واکسن برای استفاده‌ی گسترده در انسان‌ها تأییدیه دریافت کند، باید طی مراحلی روی تعداد زیادی از افراد آزمایش شود تا میزان ایمنی ایجاد شده در برابر ویروس ارزیابی شود. همچنین در طول این آزمایش‌ها، به ناچار افرادی باید به ویروس آلوده شوند تا کارکرد واکسن کووید در برابر واکسن کنترلی مشخص شود. انجام چنین آزمایش‌هایی در سگ‌ها و گربه‌ها دشوارتر است؛ زیرا میزان عفونت در آن‌ها کم بوده یا حتی در حال حاضر ناشناخته است و از سوی دیگر آزمایش‌های کوچک، شواهد کافی برای میزان اثرگذاری واکسن ارائه نمی‌دهند.
ممکن است بتوان از واکسن‌های مشابه انسان‌ها در سگ‌ها و گربه‌ها نیز استفاده کرد؛ اما انجام چنین کاری می‌تواند خطراتی را به‌همراه داشته باشد. واکسن، یک پاسخ ایمنی در بدن ایجاد می‌کند تا بدن بتواند به‌سادگی ویروس را شناسایی کرده و آن را بی‌اثر کند. اگر افراد واکسینه شده در معرض عفونت‌های جدید قرار بگیرند، ویروس‌ها نیز با سیستم ایمنی بدن بیشتر آشنا شده و راهی برای فرار از پاسخ ایمنی ایجاد شده توسط واکسن خواهند یافت. چنین اتفاقی باعث ایجاد سویه‌های جدید مقاوم به واکسن خواهد شد. اگر از واکسن‌های انسانی یا نسخه‌های مشابه در سگ‌ها و گربه‌ها استفاده شود، به دلیلی ارتباط نزدیک‌تر این حیوانات با عفونت، ویروس می‌تواند انواع راه‌های فرار را شناسایی کرده و سویه‌های جدیدی را ایجاد کند که ممکن است این سویه‌های جدیدی به افراد واکسینه شده نیز منتقل شوند. اگر اثر بخشی این واکسن‌ها در حیوانات بالا نباشد و به تعداد کمی از حیوانات تزریق شود، یک ایمنی ناقص ایجاد می‌شود و ویروس راه‌های فرار را خیلی سریع‌تر خواهد یافت.
اتانازی حیوانات نیز به‌عنوان یکی از روش‌های احتمالی جلوگیری از وقوع چنین اتفاقی در نظر گرفته شده است؛ اما احتمال اجرای آن بسیار بعید است. اما اگر در شرایطی خاص یک نوع بسیار خطرناک و کشنده از بیماری از گربه به صاحب و خانواده او منتقل شود، باید افراد خانواده به‌سرعت ایزوله شوند و یا در مرکز درمانی مناسب تحت درمان قرار بگیرند تا عفونت مهار شود (چنین شرایطی در مورد ابولا در انگلستان رخ داد). سپس گربه‌ای که منشأ بیماری بوده به همراه سایر حیواناتی که با آن‌ها ارتباط داشته است، باید فوراً کشته شوند.
اتانازی گسترده‌ی گربه‌ها امری بسیار بعید است، مگر زمانی که یک سویه خطرناک ویروس میان جمعیتی گسترده از حیوانات خانگی در گردش باشد. با توجه به این‌که در بریتانیا برنامه‌ای گسترده برای نظارت بر سویه‌های جدید ویروس SARS-CoV-2 در انسان‌ها و حیوانات وجود دارد، هر گونه‌ی خطرناک ویروس فوراً شناسایی شده و مهار می‌شود؛ بنابراین نیازی نیست که نگران اتانازی حیوانات خانگی در مقیاس بزرگ باشیم. بودجه این برنامه نظارتی گسترده که حیوانات خانگی و حتی حیوانات وحشی را نیز در بر می‌گیرد، توسط سازمان‌های دولتی مانند سازمان تحقیقات و نوآوری بریتانیا تأمین می‌شود و وجود چنین برنامه‌ای برای جلوگیری از واکنش ضعیف در برابر سویه‌های جدید ویروس بسیار مهم خواهد بود.
