ضربان قلب طبیعی چیست؟

معمولاً همه افراد ضربان قلب طبیعی دارند و ضربان قلب به‌طور کلی در محدوده طبیعی قرار می‌گیرد؛ اما طبیعی بودن ضربان قلب در افراد مختلف متفاوت است.

ضربان قلب، تعداد دفعاتی است که قلب یک فرد در دقیقه می‌تپد که اصطلاحاً به آن bpm می‌گویند. بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی مایو کلینیک (برترین بیمارستان جهان)، میانگین ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت برای بزرگسالان بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه است.

ضربان قلب افراد در حالت استراحت بسته به سن، اندازه بدن، شرایط قلبی و مصرف دارو و همچنین دمای هوای اطراف متفاوت است. احساسات نیز می‌توانند بر ضربان قلب فرد تأثیر بگذارند. برای مثال، هیجان‌زده شدن یا ترسیدن می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد.

تناسب اندام می‌تواند ضربان قلب را کاهش دهد؛ زیرا باعث می‌شود ماهیچه‌های قلب کارآمدتر کار کنند. طبق گفته انجمن قلب آمریکا (AHA)، ضربان قلب یک ورزشکار خوب تمرین کرده ممکن است در حالت استراحت ۴۰ تا ۶۰ ضربه در دقیقه باشد. طبق گزارش Harvard Health، ضربان قلب می‌گل ایندوراین (قهرمان دوچرخه سواری جهان) در اوج دوران حرفه‌ای خود در حالت استراحت ۲۸ ضربه در دقیقه بود.

دکتر مری آن باومن، متخصص داخلی در مرکز پزشکی اینتگریس باپتیست در اوکلاهما سیتی می‌گوید:

قلب شما یک ماهیچه است و درست مانند تقویت عضلات دیگر می‌توانید قلب خود را با انجام فعالیت‌ها قوی‌تر کنید.

ردیابی ضربان قلب می‌تواند به شما کمک کند سطح تناسب اندام خود را کنترل کنید و در صورت تجربه ضربان قلب غیرمعمول سریع، آهسته یا نامنظم، ممکن است به شما در تشخیص مشکلات سلامتی کمک کند.

ضربان قلب نرمال و حداکثری برای سنین مختلف

فشار خون در مقابل ضربان قلب

برخی افراد فشار خون بالا را با ضربان قلب بالا اشتباه می‌گیرند. فشار خون، اندازه‌گیری نیروی خون در برابر دیواره رگ‌ها است. در حالی که ضربان قلب، تعداد دفعاتی است که قلب شما در دقیقه می‌تپد. شما می‌توانید ضربان قلب خود را با گرفتن نبض اندازه‌گیری کنید که این نشان می‌دهد چقدر سرخرگ‌ها در پاسخ به ضربان قلب منبسط و منقبض می‌شوند. ضربان قلب و ضربان نبض با یکدیگر برابر هستند؛ بنابراین اصطلاحات اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند.

هیچ ارتباط مستقیمی بین فشار خون و ضربان قلب وجود ندارد؛ بنابراین داشتن فشار خون بالا لزوماً منجر به ضربان نبض بالا نمی‌شود و بالعکس. ضربان قلب در طول فعالیت‌های شدید افزایش می‌یابد؛ اما یک تمرین شدید ممکن است فشار خون را به میزان متوسطی افزایش دهد.

نحوه اندازه‌گیری ضربان قلب

بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی AHA ساده‌ترین مکان‌ها برای اندازه‌گیری ضربان قلب عبارتند از:

• مچ دست
• قسمت داخلی آرنج
• طرفین گردن
• بالای پا

برای خواندن دقیق ضربان نبض خود، دو انگشت خود را روی یکی از نواحی ذکر شده در بالا قرار دهید و تعداد ضربان را در ۶۰ ثانیه بشمارید. می‌توانید این کار را به مدت ۲۰ ثانیه انجام دهید و در سه ضرب کنید؛ زیرا معمولاً آسان‌تر است. توجه داشته باشید که استفاده از انگشت شست ممکن است گیج‌کننده باشد؛ زیرا گاهی اوقات می‌توانید نبض را در انگشت شست احساس کنید.

ضربان قلب در حالت استراحت

ضربان قلب در حالت استراحت، تعداد دفعاتی است که قلب شما در یک دقیقه در زمانی که آرام نشسته‌اید یا دراز کشیده‌اید می‌تپد. بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی AHA، بهتر است ضربان قلب خود را در هنگام استراحت صبح‌ها و قبل از بلند شدن از رختخواب اندازه‌گیری کنید.

برای بزرگسالان ۱۸ سال و بالاتر، بسته به شرایط جسمی و سن فرد، ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه است. برای کودکان ۶ تا ۱۵ ساله، ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت بین ۷۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه است.

اما داشتن ضربان قلب کم‌تر از ۶۰ ضربان در دقیقه لزوماً به این معنی نیست که شما یک مشکل پزشکی دارید. افراد فعال اغلب ضربان قلب کم‌تری دارند؛ زیرا ماهیچه‌های قلب آن‌ها برای حفظ یک ضربان ثابت نیازی به کار سخت ندارند. ورزشکاران و افرادی که تناسب اندام دارند می‌توانند ضربان قلب در حالت استراحت ۴۰ ضربه در دقیقه یا کم‌تر داشته باشند.

ضربان قلب فرد در حالت استراحت نیز می‌تواند در اثر مصرف برخی دارو‌ها به زیر ۶۰ ضربه در دقیقه کاهش یابد. بسیاری از دارو‌هایی که مردم مصرف می‌کنند (به ویژه دارو‌های فشار خون، مانند مسدود‌کننده‌های بتا) ضربان قلب را کاهش می‌دهند.

گفته می‌شود اگر ضربان قلب پایین با علائم نگران‌کننده همراه باشد، ممکن است نشان دهنده‌ی یک مشکل باشد. ضربان قلب پایین در افرادی که دچار سرگیجه و سبکی سر هستند ممکن است نشان‌ دهنده این باشد که آن‌ها یک ناهنجاری دارند که باید بررسی شود. به عنوان مثال، برادی کاردی وضعیتی است که در آن ضربان قلب خیلی پایین می‌آید و معمولاً به زیر ۶۰ ضربه در دقیقه می‌رسد. این می‌تواند نتیجه مشکلات گره سینوسی دهلیزی باشد که به عنوان ضربان‌ساز قلب عمل می‌کند یا به قلب در نتیجه حمله قلبی یا بیماری قلبی عروقی آسیب رسیده باشد.

در آن سوی قضیه، ضربان قلب بالا به‌طور مداوم می‌تواند فشار زیادی بر قلب و سایر اندام‌ها وارد کند. اگر فردی در حالت استراحت ضربان قلب بالایی داشته باشد و علائم دیگری را نیز تجربه کند، پزشکان ممکن است نیاز به بررسی عملکرد قلب او داشته باشند.

به‌طور کلی، ضربان قلب در حالت استراحت، اگر بالای ۹۰ ضربه در دقیقه باشد، به عنوان ضربان قلب بالا در نظر گرفته می‌شود. در یک مطالعه ۱۰ ساله که روی بیش از ۲۹ هزار نفر صورت گرفت و در سال ۲۰۱۱ در مجله انجمن پزشکی آمریکا منتشر شد، خطر مرگ و میر افرادی که در طول یک دهه مطالعه ضربان قلب آن‌ها از کم‌تر از ۷۰ ضربه در دقیقه به بیش از ۸۵ ضربه در دقیقه رسید، در مقایسه با کسانی که ضربان قلبشان زیر ۷۰ ضربان در دقیقه بود، ۹۰ درصد بیشتر بود و اکثر آن‌ها تا پایان مطالعه جان باختند.

ضربان قلب حداکثر و هدف

AHA می‌گوید نظارت بر ضربان قلب در طول جلسات تمرینی می‌تواند به شما کمک کند تا تشخیص دهید که آیا قلب شما بیش از حد می‌تپد یا خیر. هنگامی که افراد در منطقه قلبی هدف (ناحیه نرمال ضربان قلب) خود ورزش می‌کنند، مزایای قلبی عروقی تمرین خود را به حداکثر می‌رساند. به این دلیل است که وقتی ضربان قلب شما در ناحیه هدف قرار دارد، شما به عضله قلب فشار می‌آورید تا قوی‌تر شود.

بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی AHA، محدوده ضربان قلب هدف یک فرد بین ۵۰ تا ۸۵ درصد حداکثر ضربان قلب او است. معمولاً، حداکثر ضربان قلب با کم کردن سن شما از ۲۲۰ محاسبه می‌شود. برای مثال، برای یک فرد ۳۰ ساله، حداکثر ضربان قلب ۱۹۰ ضربه در دقیقه خواهد بود: ۱۹۰=۲۲۰-۳۰.

بنابراین منطقه هدف برای یک فرد ۳۰ ساله بین ۵۰ تا ۸۵ درصد از ۱۹۰ قرار دارد:

• ۵۰ درصد: ۹۵=۱۹۰×۰.۵۰
• ۸۵ درصد: ۱۶۲=۱۹۰×۰.۸۵

برای یک فرد ۶۰ ساله، محدوده هدف بین ۸۰ تا ۱۳۶ ضربه در دقیقه خواهد بود.

می‌توانید ضربان قلب خود را در حین ورزش به صورت دستی محاسبه کنید یا از نظارگرهای ضربان قلب که دور قفسه سینه می‌پیچند یا در ساعت‌های ورزشی گنجانده شده‌اند استفاده کنید. با این‌حال، این بدان معنا نیست که ورزش کردن بدون رساندن ضربان قلب به منطقه هدف هیچ فایده‌ای ندارد. فقط قلب را تا حد کامل به چالش نمی‌کشد.

کاهش ضربان سریع قلب

ضربان قلب می‌تواند به دلیل عصبی بودن، استرس، کم آبی بدن و فعالیت بیش از حد افزایش یابد. نشستن، نفس‌های آهسته و عمیق و آبرسانی مجدد می‌تواند به کاهش ضربان قلب شما در این موارد کمک کند.

در درازمدت، داشتن یک برنامه ورزشی منظم می‌تواند به کاهش و سپس حفظ ضربان قلب در حالت استراحت در طول زمان کمک کند. سیگار کشیدن باعث افزایش ضربان قلب می‌شود که بخشی از آن به دلیل اثرات نیکوتین بر رگ‌های خونی سیستم گردش خون است؛ بنابراین ترک سیگار نیز می‌تواند به کاهش ضربان قلب به محدوده سالم کمک کند.

برای کاهش ضربان قلب به روشی سالم پس از ورزش، می‌توانید با ادامه حرکت ورزشی برای حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه؛ اما با سرعت کم‌تر و شدت کم‌تر در مقایسه با بقیه تمرینات این کار را انجام دهید. به عنوان مثال، می‌توانید فعالیت‌های زیر را برای افت ضربان قلب انجام دهید:

• برای کاهش ضربان قلب پس از یک پیاده روی سریع، پنج تا ده دقیقه به آرامی راه بروید.
• برای کاهش ضربان قلب بعد از دویدن، پنج تا ده دقیقه سریع راه بروید.
• برای کاهش ضربان قلب بعد از شنا، دور‌های آرام را به مدت پنج تا ده دقیقه شنا کنید.

خنک کردن بدن بعد از تمرین به کاهش تدریجی ضربان قلب و بازگشت آن به سطح قبل از ورزش کمک می‌کند؛ بنابراین به شما کمک می‌کند از احساس سرگیجه یا حالت تهوع که ممکن است در هنگام کاهش بیش از حد ضربان قلب رخ دهد جلوگیری کنید. به گفته بیمارستان مایو کلینیک، مشخص نیست که آیا خنک کردن در تمرین به جلوگیری از سفتی یا درد عضلانی بعد از ورزش کمک می‌کند یا خیر و تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.

آریتمی، تاکی کاردی و سایر شرایط

تعدادی از شرایط می‌توانند بر ضربان قلب شما تأثیر بگذارند. به‌طور کلی، آریتمی، ضربان قلب بسیار سریع، بسیار آهسته یا نامنظم را توصیف می‌کند.

به گفته مؤسسه ملی بهداشت، در حالی که برادی کاردی زمانی را توصیف می‌کند که ضربان قلب خیلی پایین است، تاکی کاردی زمانی را توصیف می‌کند که ضربان قلب فرد خیلی زیاد است و این یعنی ضربان قلب در حالت استراحت بیش از ۱۰۰ ضربه در دقیقه است. این معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که سیگنال‌های الکتریکی در حفره‌های فوقانی قلب به‌طور غیرعادی شلیک می‌شوند.

اگر ضربان قلب نزدیک‌تر به ۱۵۰ ضربه در دقیقه یا بیشتر باشد، وضعیتی است که به عنوان تاکی کاردی فوق بطنی (SVT) شناخته می‌شود. در SVT، سیستم الکتریکی که ضربان قلب را کنترل می‌کند، ناکارآمد می‌شود. این به‌طور کلی به مراقبت پزشکی نیاز دارد.